” Ευτυχισμένος ο άνθρωπος του οποίου η επιθυμία και η φροντίδα περιορίζεται σε λίγα πατρικά στρέμματα, ικανοποιημένος που αναπνέει τον ντόπιο αέρα στη δική του γη.
Που τα ζώα του με γάλα, που τα χωράφια του με ψωμί, που τα κοπάδια του με ενδύματα τον προμηθεύουν, που τα δέντρα του το καλοκαίρι του προσφέρουν σκιά και το χειμώνα φωτιά.
Μακάριοι! Που μπορούν αμέριμνα να βλέπουν
ώρες, μέρες και χρόνια, γλυκά να κυλάνε
με υγεία στο σώμα και γαλήνη στο μυαλό,
ήσυχα την ημέρα, βαθύ ύπνο το βράδυ· μελέτη και άνεση μαζί αναμεμειγμένες· γλυκιά ψυχαγωγία και αθωότητα, που ευχαριστεί πιο πολύ, με στοχασμό.
Έτσι επιτρέψτε μου να ζήσω, αόρατος, άγνωστος·
έτσι άκλαυτος επιτρέψτε μου να πεθάνω·
κλεφτά από τον κόσμο και ούτε μια πέτρα
να πει, πού κείτομαι… ”

”Ωδή στη μοναξιά” – O Αλεξάντερ Πόουπ

Ο Αλεξάντερ Πόουπ (1688-1744), ποιητής, κριτικός και μεταφραστής του Ομήρου, υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές μορφές των αγγλικών γραμμάτων.

Ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὸ βιβλίο:«Ὁ θάνατος τοῦ ἀστρίτη καὶ ἄλλες ἱστορίες», Ἐκδόσεις Κίχλη,
Κρατικὸ Βραβεῖο Διηγήματος, 2019

ΟΤΑΝ ΣΗΚωΘΗΚΕ δὲν εἶχε χαράξει ἀκόμη. Εἶχε ν’ ἀλέσει τὰ γεννήματα κάτι Κουμαναίων, ποὺ τά ’χαν στείλει μὲ τὰ παιδιά τους ἀποβραδίς. Ἐκεῖνα τὰ χρόνια δὲν εἶχε μύλο στοῦ Κούμανη, κι ἔρχονταν παρέες παρέες τὰ παιδιὰ μὲ τὰ γεννήματα ν’ ἀλέσουν στὴ Νεμούτα. Ἔψησε καφὲ στὴ θράκα, τὸν ἤπιε,ἔβαλε τὴ μαύρη χλαίνη καὶ βγῆκε στὸ μπαλκόνι. Γυαλὶ τὸ ρημάδι, τὸ χιόνι εἶχε τυλίξει ὅλο τὸν τόπο. Ἀπὸ τὸ ’49 εἶχε νὰ κάνει τέτοιο κρύο. Κοντοστάθηκε, πιάστηκε ἀπὸ τὴν κουπαστὴ καὶ κατέβηκε τὴ σκάλα μὲ προσοχή. μ’ ἕνα παλούκι, ποὺ πῆρε ἀπὸ τὴ στοίβα μὲ τὰ ξύλα, χτύπησε τὴν πόρτα τοῦ κατωγιοῦ. Ντάκ, ντάκ, ντάκ. Ὕστερα εἶπε:
– Σηκωθεῖτε, ρὲ Κουμαναῖοι… Ἄιντε κι ἔριξε ἕνα μέτρο χιόνι… Ἔσυρε τὴ λεσιὰ καὶ κίνησε γιὰ τὸ μύλο. Στὸ δρόμο ψυχή. Περπατοῦσε μὲ δυσκολία, τὸ χιόνι ὣς τὸ γόνατο, ἡ ἀνάσα πάγωνε. μιὰ χαψιὰ δρόμος ἤτανε μέχρι τὸ μύλο, κι ἔκανε δυὸ φορὲς περισσότερο νὰ φτάσει. Στὸ φράχτη τοῦ Νώντα γλίστρησε. Κρατήθηκε, δὲν ἔπεσε. Στάθηκε στὴν πλαϊνὴ πόρτα, ἔβγαλε τὸ βαρύ, σιδερένιo κλειδὶ κι ἄνοιξε. Δυσκολεύτηκε νὰ βάλει μπροστὰ τὴ μηχανὴ τοῦ μύλου, εἴχανε παγώσει τὰ μπέκ. Mετά, ἔπιασε νὰ ρίξει τὰ στάρια στὴν καταπακτὴ κι ἄρχισε ν’ ἀλέθει. Ξεκλείδωσε καὶ τὴν μπροστινὴ πόρτα, ἀλλὰ τὴν ἄφησε κλειστή –θὰ πάθαινε πνευμονία ἂν τὴν ἄνοιγε. Ἄναψε τὸ μαγκάλι, συγύρισε ἕνα γύρο κι ἔκατσε στὴ γωνιά. Τὰ λιθάρια βροντοῦσαν σὰν ἔρχονταν γύρω μὲ ταχύτητα, κι ἡ μηχανὴ ἔσπαζε τὴν ἡσυχία τοῦ πρωινοῦ. Ἡ γλυκιὰ μυρουδιὰ τοῦ ἀλεσμένου σταριοῦ ἔμπαινε ἀπὸ τὰ ρουθούνια του καὶ κατακάθιζε στὴν ψυχή του. Ἔβγαλε ἀπ’ τὴν τσέπη τοῦ παντελονιοῦ του τὸ χρυσὸ ρολόι ποὺ τοῦ ’χε στείλει ἀπὸ τὸ Κλίβελαντ ὁ μαυρο-Νιόνιος, ὁ ἀδερφός του, καὶ κοίταξε τὴν ὥρα. Ὀχτὼ παρὰ δέκα. Πῆρε ταμπάκο ἀπὸ τὴ σακούλα κι ἔστριψε τσιγάρο. Ἀπέξω ἀκούγονταν οἱ φωνὲς τῶν παιδιῶν πού, πρὶν πᾶνε σχολεῖο, ἔπαιζαν χιονοπόλεμο. Σὲ λίγο ἦρθαν κι οἱ Κουμαναῖοι, καμιὰ δεκαριὰ ἀγόρια καὶ κορίτσια.
– Νά, φτιάχτε καφὲ στὴ θράκα, τοὺς εἶπε. Mοναχὰ μὴ σωθεῖ ἡ ζάχαρη, ποῦ νὰ φέρει ἀπ’ τὸν Πύργο ὁ Μπάμπης μὲ τέτοιον καιρό.
– Ἐντάξει, μπάρμπα, ἀπάντησε ἡ Γιαννούλα τοῦ Σαντάρμη, θὰ κάνω ἐγὼ τοὺς καφέδες.
– Πᾶρε νερὸ ἀπ’ τὴ βίκα, τῆς εἶπε ὁ μπαρμπα Σταῦρος.
– Μὲ πονεῖ ὁ ἀκούτραφας, δὲν κοιμήθηκα καλά, πετάχτηκε ὁ Δημητράκης ὁ Μπελόκας.
– Τί νὰ σοῦ κάνω, ἀπάνου στὴ σάλα κοιμηθήκανε οἱ τσοῦπες. Βάλατε κούτσουρα στὸ τζάκι ἢ τὴν ἀφήκατε τὴ φωτιὰ κι ἔσβησε;
–Δὲνεἶναι ἡ φωτιά, μπάρμπα, οὕλη νύχτα ἔκαιγε. μὲ τὴν ὑγρασία μὲ πιάνει. Ὁ μπαρμπα-Σταῦρος κατέβαζε τὰ πρῶτα τσουβάλια ζεστὸ ἀλεύρι καὶ τὰ παιδιὰ τὰ ζύγιαζαν μὲ τὸ καντάρι. μετά, τὰ βάνανε στὴ γωνιά, χωριστὰ τοῦ καθενός. Ποῦ καὶ ποῦ ἔκανε καὶ παρατηρήσεις:
– Σπήλιο, μὴν φορτώσεις τὸ τσουβάλι ἀνάγερτα καὶ σπείρεις τ’ ἀλεύρι στὴν Κάπελη… Γελάγανε ὅλα, ἀγόρια καὶ κορίτσια.
– Μπάρμπα, ὁ Μπουτσαὴς ἔφαγε ἄνταφλα ἐψὲς κι οὕλη νύχτα εἶχε ἀνακαψίλα ὁ μαῦρος.
– Μωρ’ ρουφιάνε, οὖλα θὰ τὰ μαρτυρήσεις;
– Ἀμέ, μπάρμπα, λέγανε τ’ ἄλλα, κι οὖλο ἔκλανε ἀπὸ κὰ τὴν ἀντρομίδα.
–Τ’ ἄκουγα τὰ σκαουμπάρντα ποὺ πέφταν στὸ κατώι, ἔλεγε ὁ μπαρμπα-Σταῦρος καὶ ξεκαρδιζότανε ὅλη ἡ παρέα στὰ γέλια.
– Ρὲ χαϊμένε, μήν τονε λὲς κλανιάρη, θὰ σ’ τὴ χώσει πέρα κεῖ στὴ γάγκλα, στοῦ Χαρατσάρη τὸ ρέμα…
– Ἄιντε, μωρὴ ἀλουποπορδή, θὰ σὲ σιάξω ἐγώ. Τὰ γέλια τά ’σβηνε ὁ θόρυβος ἀπ’ τὰ λιθάρια τοῦ μύλου ποὺ γύριζαν κι ἀλέθανε τὸ στάρι. Κατὰ τὶς δέκα, ἡ θεια-Καλομοίρα ἔφερε ζεστὴ μπομπότα, αὐγά, ἐλιὲς καὶ λίγες τσιγαρίδες.
– Πά, πά, πά, τοῦ διαόλ’ τὸ κρύο… Ποῦ θὰ πᾶτε, παιδάκια μου, πίσω στοῦ Κούμανη μὲ τέτοιο χιόνι, ἔλεγε ἁπλώνοντας τὶς πετσέτες πάνω στὰ κασόνια γιὰ ν’ ἀκουμπήσει τὰ τσίγκινα πιάτα.
– Βάλε καὶ τσίπουρα, γριά,νὰ ζεσταθοῦμε, θὰ φύγουν τὰ παιδιά. Τίνὰ κάνουνεἐδῶ μὲ μένα,ἐγὼ ἔδιωξα τὰ δικά μου, τῆς ἔλεγε ὁ μπαρμπα-Σταῦρος.
–Θὰ μεθύσουνε, ρέ, κι ἀντὶ νὰ πᾶνε πὰ τὴν Κάπελη θὰ πέσουνε κατὰ τὴν Ντοάνα. Φᾶτε, ρὲ διακονιάρικα, νὰ καρδαμῶστε. Ἄιντε νά ’χετε πινογά, πῶς θ’ ἀνεβεῖτε τὸ βουνὸ ἴσαμε πάνου ;
Ἐκεῖνα σὰν τὸ μελίσσι πέφτανε πάνω στὰ καλούδια. μὲ γέλια καὶ μὲ τραγούδια ἀλέθανε, καὶ κατὰ τὶς ἑντεκάμισι τελειώσανε.
–Ἄιντε, παιδιά, σαμαρῶστε τ’ ἄλογα νὰ φορτώσουμε, νὰ φύγετε, μᾶς πῆρε τὸ γιόμα. Ὅταν τελειώνανε τὸ ζύγιασμα τοῦ καθενός, ὁ μπαρμπα-Σταῦρος ρώταγε:
–Νὰ κρατήσω τὸ δικαίωμα, ἢ νὰ τὸ γράψω στὸ τεφτέρι;
– Κράτα το, μπάρμπα, τοῦ ’λεγε ὁ ἕνας.
– Γράφ’ το, μπάρμπα, ἔλεγε ὁ ἄλλος. Μετὰ ποὺ τελειώσανε, πήγανε νὰ φέρουν τὰ ζῶα. Τά ’χανε λίγο πιὸ πέρα, στὸ κατώι τοῦ πατρικοῦ τοῦ μπαρμπα-Σταύρου. μπαίνανε ἀπὸ τὴν πορτοπούλα πίσω ἀπὸ τὸ σπίτι. Τ’ ἀγόρια βγήκανε στὸ χιόνι, τὰ δυὸ κορίτσια, ἡ Κυριακούλα κι ἡ Μαρίτσα, κάτσανε στὸ μύλο.
– Νά, τσοῦπες μου, πάρτε μπομπότα καὶ τυρὶ γιὰ τὸ δρόμο, εἶπε ἡ θεια-Καλομοίρα. Τὰ κοριτσάκια τὴν εὐχαρίστησαν καὶ τὴ φίλησαν:
– Θὰ σοῦ φέρουμε μέλι, θείτσα, ὅταν ξανάρθουμε. Δὲν πέρασαν πέντε λεπτὰ καὶ τὰ παιδιὰ γύρισαν ἔντρομα πίσω.
– Μπάρμπα, φώναζαν, τρέχα, ψόφησε ἕνα ἄλογο ὄξω ἀπ’ τὸ κατώι… μπάρμπα!
Ὁ μπαρμπα-Σταῦρος πετάχτηκε ἀνήσυχος. Ἴσα ποὺ πρόλαβε νὰ κατεβάσει τὸ διακόπτη τῆς μηχανῆς. Βγῆκε στὸ χιόνι χωρὶς νὰ ρίξει ἀπάνω του τὴ χλαίνη. Περάσανε ἀπὸ τὸ φράχτη τοῦ Νώντα καὶ πήγανε ἴσια στὸ πατρικό του. Οἱ κῆποι κατάλευκοι, μέχρι τὸ ποτάμι. Μπροστὰ στὸ κατώι τοῦ πατρικοῦ, τὸ χιόνι εἶχε γίνει βουνό. Ὁ μπαρμπα-Σταῦρος πλησίασε. Τί νὰ δεῖ; Ἕνα ἄλογο καταγῆς, σκεπασμένο ἀπὸ τὸ χιόνι, μὲ τὸ κεφάλι του ἁπλωμένο πάνω στὸ σκαλοπάτι, μπροστὰ στὴν πόρτα τοῦ κατωγιοῦ. Πλησίασε ἀκόμη περισσότερο. Ἦταν ὁ Ψαρής, τ’ ἄλογο πού ’χε τάξει ἡ γυναίκα του, ἡ θεια-Καλομοίρα, στὴν Ἁγια-Τριάδα γιὰ νὰ μὴν τὸν ἐκτελέσουνε τὸ ’48. Ἦταν κρατούμενος τότε στὸ στάδιο τῆς Πάτρας. Ὁ Ψαρής ἦταν τὸ ἄλογό του. Τὸ εἶχε ἀγοράσει ἀπὸ ἕνα φίλο του, γύφτο τσαμπάση ἀπὸ τὴν μπαρμπάσαινα, τὸ ’42. Τὸ εἶχε μεγαλώσει. Αὐτὸν γνώριζε μονάχα γι’ ἀφεντικό του. Ὁ Διαρρήκτης τό ’χε ἀγοράσει τρία ἑκατομμύρια ὅταν βγῆκε στὸν πλειστηριασμὸ ὑπὲρ τῆς ἐκκλησίας. Πῆρε τὰ λεφτὰ ὁ παπὰς κιἔδωσε τὸ ἄλογο. Μετὰ ποὺ ὅλα τελειώσανε, πῆγε ὁ Σταῦρος στὸν Διαρρήκτη καὶ ζήτησε νὰ τὸ ἀγοράσει πίσω. Χωρὶς οὔτενὰ τὸν κοιτάξει, ὁ Διαρρήκτης εἶπε:
– Οὔτε κουβέντα, δὲν τὸ πουλάω σὲ σένα. Ὄξω ἀπ’ τὸ σπίτι μου! Πρὶν τελειώσουνε, τὸ ἄλογο μύρισε τὸ πρώην ἀφεντικό του κι ἄρχισε νὰ χλιμιντρίζει μέσα στὸ κατώι. Ὁ Διαρρήκτης πῆρε ἕνα παλούκι κι ἔκανε νὰ μπεῖ μέσα.
–Νὰ χαρεῖς, εἶπε ὁ Σταῦρος, μὴν τὸ βαρέσεις. Πούλησέ το μου ἂν δὲ σοῦ κάνει.
– Φύγε, ἔσκουξε ὁ ἄλλος, φύγε, θὰ σοῦ κάνω μήνυση. Ἔφυγε. Κι ὁ Διαρρήκτης σάπισε τὸ ἄλογο στὸ ξύλο. Πολλὲς φορές, ὅταν πέρναγε μπροστὰ ἀπὸ τὸ μύλο ἢ ἀπὸ τὸ πατρικὸ τοῦ Σταύρου, τὸ ἄλογο στύλωνε τὰ πόδια καὶ χλιμίντριζε. Ὁ Διαρρήκτης τὸ χτυποῦσε ἀλύπητα γιὰ νὰ προχωρήσει. Κι ὁ Σταῦρος, μέσα στὸ μύλο, ἦταν σὰν νὰ πέθαινε κάθε φορὰ ποὺ ὁ μουσαβέτσης βασάνιζε τὸ ἄτυχο ζῶο.
Με μιᾶς κινήθηκε ὁ μπαρμπα-Σταῦρος. Ἄρχισε νὰ διώχνει τὸ χιόνι μὲ τὰ χέρια, βόηθαγαν καὶ τὰ παιδιά.
– Ἔ, κακοπόπαθα, φώναξε, πάει τὸ ζωντανό. Καθὼς τὸ εἶχε ξεσκεπάσει, παγωμένο κρύσταλλο, ἀνασήκωσε τὸ κεφάλι του ποὺ ἀκουμποῦσε στὸ σκαλοπάτι. μιὰ λίμνη παγωμένο αἷμα ἁπλωνόταν πάνω στὸ τσιμέντο. Τὰ παιδιὰ πήγανε στὸ καφενεῖο τοῦ Χαραλάμπη καὶ τὸ εἴπανε στὸν κόσμο. Βγῆκαν ὅλοι ἔξω καὶ τρέξανε στὸ πατρικὸ τοῦ Σταύρου. μαζεύτηκε κόσμος πολύς. Γύρισε κι ἡ θεια-Καλομοίρα, ποὺ τὴν εἰδοποίησε ἡ γρια-Δημοστέναινα. Μόλις εἶδε τὸν Ψαρὴ καταγῆς, ἔβγαλε μιὰ κραυγὴ καὶ λιποθύμησε· τό ’χε μεγαλώσει μὲ τὸν ἄντρα της ἀπὸ μικρὸ πουλάρι. Ὁ Κουκοβαγγέλης, ποὺ μόλις εἶχε φτάσει ἐκεῖ μὲ τὶς φωνές, εἶπε:
– Οὕλη νύχτα τὸ βάραγε τὸ μαῦρο, οὕλη νύχτα. Ἄνοιξα τὰ σκοῦρα, μὰ δὲν ἔβλεπα. Ἄκουγα μονάχα. μετὰ, φαίνεται τ’ ἄλογο ἔκοψε τὸ λουρὶ καὶ τοῦ ’φυγε. Βγῆκα στὰ σκοτεινά, τὸν εἶδα μὲ τὸ ξύλο στὸ χέρι. Κάποιος πῆγε νὰ τὸν φωνάξει. Ἡ γριά, στὸ πλάι, συνῆλθε κι ἀμέσως ἔπιασε τὸ κλάμα.
Σιγομουρμούριζε τὰ βάσανά της ποὺ τὴν ἔκαναν νὰ τάξει τ’ ἄλογο στὴνἐκκλησιά. Τὴ μαύρη τύχη του ποὺ ἔπεσε σὲ κακὰ χέρια. Ξανάρχισε νὰ χιονίζει. Τὸ τραβήξανε καὶ τὸ βάλανε κάτω ἀπὸ τὴν κρεβάτα. Τὸ κοίταζαν ὅλοι λυπημένοι. Κάτι γυναῖκες ἤρθανε καὶ πήρανε τὴ δόλια θειά.
Ἡ ὥρα περνοῦσε, μὰ ὁ Διαρρήκτης δὲ φαινόταν. Κόσμος πολύς. Βάρεσε ἡ καμπάνα γιὰ τ’ ἀπογευματινὸ μάθημα, μαζεύτηκαν καὶ τὰ παιδιὰ ποὺ πήγαιναν σχολεῖο. Κανεὶς δὲ μιλοῦσε, μιὰ μαύρη στεναχώρια. Κάποιος εἶπε:
–Δὲν πᾶμε πάλι νὰ τὸν φωνάξουμε, μὴν ἔπαθε τίποτα ἀπὸ τὴ στεναχώρια του;
Ὁ μπαρμπα-Σταῦρος ἀμίλητος, φαρμακωμένος. Γύρω του τὰ παιδιὰ ἀπὸ τοῦ Κούμανη.
–Ἄιντε, παιδάκι μου, φυγέτε, μὴ σᾶς πιάσει τὸ βράδυ, τοὺς εἶπε. Ἄιντε, τώρα ποὺ ἄνοιξε λίγο ὁ καιρός.
Τὰ παιδιὰ ἄρχισαννὰ φορτώνουν τ’ ἄλογα. Χαιρέτησαν τὸν μπαρμπα-Σταῦρο καὶ κίνησαν. Ὁ κόσμος εἶχε ἀραιώσει. Ἐκείνη τὴν ὥρα φάνηκε ὁ Διαρρήκτης πάνω στὸ γαϊδούρι του. Ἤτανε τυλιγμένος μ’ ἕνα ἁπλάδι, ἀπὸ μπροστὰ προεξεῖχε ἡ κάννη τῆς καραμπίνας. Παραξενεύτηκαν. Πενήντα μέτρα πιὸ πέρα ἦταν τὸ σπίτι του, μὲ τὸ γαϊδούρι καβάλα θὰ ’ρχόταν; Χωρὶς νὰ σταματήσει, γύρισε καὶ εἶπε τοῦ μπαρμπα-Σταύρου:
–Δικό σου δὲν ἤτανε τὸ μπάσταρδο; Ἔ, πάρ’ το τώρα ἐσὺ νὰ τὸ πετάξεις στὴ λάκκα, τ’ ἀκοῦς; Γύρισε τὸ κεφάλι του τὴν ἄλλη μεριὰ καὶ συνέχισε τὸ δρόμο του.
Ὅλοι ἔμειναν μαρμαρωμένοι. Κανεὶς δὲν εἶπε λέξη. Μονάχα σὰν χάθηκε πέρα κατὰ τὰ Γυφτιάνικα, ὁ Λάκης τοῦ Φουζιάνη εἶπε:
– Μπαρμπα-Σταῦρο, νὰ σὲ βοηθήκουμε.
– Ναί, παιδάκι μου, μὴν τὸ σύρετε το δόλιο. Σηκωτὸ νὰ τὸ πᾶτε, μοναχός μου δὲν μπορῶ.
Σηκώσανε τὸ ζωντανό, μεγάλο τὸ βάρος. Τὸ φέρανε πίσω ἀπὸ τὸ μύλο, χιόνι παντοῦ, τὸ πήγανε μὲ δυσκολία παρακάτω ἀπὸ τὸν ὄχτο.
– Ἐδῶ, τοὺς εἶπε, ἐδῶ σκάφτε νὰ τὸ χώσουμε.

Σκούρτα Βοιωτίας

“Τίποτα δεν ζει για πάντα, αδελφέ, και τίποτα δεν διαρκεί για πάντα.
Κράτα αυτό στο μυαλό σου και αγαλλίασε.
Η ζωή μας δεν είναι ένα παλιό βάρος,
η πορεία μας δεν είναι το μοναδικό μακρύ ταξίδι.”

Rabîndranâth Tagore, “Ο Κηπουρός (1915)”

Ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, ήταν Ινδός συνθέτης, ζωγράφος, συγγραφέας και φιλόσοφος, του οποίου το έργο είχε σημαντική επίδραση στη λογοτεχνία και τη μουσική της Βεγγάλης στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα και στον οποίο απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1913

www.fractalart.gr || Επιμ:Δ.Ντζαδήμα

*Philip Sidney. Άγγλος ποιητής, στρατιωτικός και διπλωμάτης(1554 – 1586). Σπούδασε στην Οξφόρδη και ταξίδεψε πολύ στην Ευρώπη.  Eίναι γνωστός για το έπος Arcadia, και την Απολογία της ποίησης

Από το petmou.gr/Στέλλα Πανοπούλου

Photo: Unsplash

Τα γαϊδουράκια μας είναι ένα πολύ γνώριμο και αγαπητό ζώο, αλλά δυστυχώς δεν τυγχάνουν πάντα της καλύτερης μεταχείρισης.

Στην Ελλάδα, τα γαϊδουράκια υπάρχουν παντού. Όχι μόνο σε φάρμες και σε χωράφια, αλλά και στους μύθους, στις παροιμίες, και στις παραδόσεις μας. Πολλοί/ές από εμάς μεγαλώσαμε μαζί τους, και γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται για ζώα απλώς πεισματάρικα και ανυπάκουα όπως συχνά τους καταλογίζεται, αλλά για ευγενικά, καλόψυχα, και έξυπνα ζώα, που ανέκαθεν βοηθούσαν τους ανθρώπους.

Ο γάιδαρος είναι ένα οικόσιτο, εξημερωμένο, οπληφόρο θηλαστικό που ανήκει στην τάξη των περισσοδάκτυλων. Η επιστημονική του ονομασία είναι Equus asinus. Φημίζεται για την υπομονή και την αντοχή του, και αποτελεί σύμβολο ταπεινότητας, όπως φαίνεται και στην Καινή Διαθήκη, όπου ο Χριστός εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα καβάλα σε έναν γάιδαρο. Στην αιγυπτιακή μυθολογία, ο γάιδαρος ήταν το σύμβολο του Ρα, του θεού του ήλιου.

Δυστυχώς, ο αριθμός των γαϊδάρων μειώθηκε δραματικά στην Ελλάδα μέσα στον προηγούμενο αιώνα, και πολλά γαϊδουράκια έπεσαν θύματα κακομεταχείρισης, καθώς καλούνταν να κάνουν εξαιρετικά βαριές δουλειές μέσα στη ζέστη και στις κακουχίες. Ευτυχώς, με τη συμβολή φιλοζωικών ομάδων και πρωτοβουλιών, τα πράγματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν.

Ας δούμε μερικές ενδιαφέρουσες πληροφορίες που πιθανόν δεν γνωρίζατε για τα αξιολάτρευτα γαϊδουράκια:

1. Τα μεγάλα αυτιά τους τα βοηθούν να παραμένουν δροσερά

Οι γάιδαροι προήλθαν από την Αφρική και την Ασία, όπου τα κοπάδια έτειναν να εξαπλώνονται σε μεγάλες εκτάσεις. Τα μεγάλα αυτιά τους βοηθούσαν να ακούν ο ένας τον άλλον – και τους θηρευτές – από χιλιόμετρα μακριά. Ακόμα, η μεγάλη επιφάνεια των αυτιών βοηθά τους γαϊδάρους να αποβάλλουν τη θερμότητα πιο εύκολα ώστε να παραμένουν δροσεροί στις υψηλές θερμοκρασίες.

2. Έχουν ιδιαίτερη φωνή

Το χαρακτηριστικό γκάρισμα των γαϊδάρων είναι ξεχωριστό μεταξύ των ιπποειδών, καθώς απαιτεί μια ικανότητα που δεν διαθέτουν ούτε τα άλογα ούτε οι ζέβρες: να φωνάζουν τόσο όταν εισπνέουν, όσο κι όταν εκπνέουν. Το γκάρισμα κάθε γαϊδάρου έχει τη δική του διάρκεια και συχνότητα.

3. Υπάρχει μια πολύ τριχωτή φυλή γαϊδάρων

Οι γάιδαροι Poitou αναπτύχθηκαν στη γαλλική περιοχή Poitou κατά τον 18ο αιώνα από τους ανθρώπους, και χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για την εκτροφή μουλαριών στην Ευρώπη (μέσω της διασταύρωσής τους με φοράδες). Έχουν χαρακτηριστικό μακρύ τρίχωμα που θυμίζει τζίβες. Δυστυχώς, όπως όλα τα είδη γαϊδάρων, έτσι και οι γάιδαροι Poitou μειώθηκαν δραματικά κατά τα νεότερα χρόνια. Το 1977 υπήρχαν μόλις 44 τέτοια ζώα. Σήμερα, ο αριθμός τους έχει αυξηθεί χάρη στις προσπάθειες ιδιωτών εκτροφέων και της συλλογικής προσπάθειας για τη διατήρηση του είδους.

4. Οι πρόγονοί τους απειλούνται από εξαφάνιση

Υπάρχουν δύο είδη άγριων γαϊδάρων: ο άγριος γάιδαρος της Αφρικής και ο άγριος γάιδαρος της Ασίας. Δυστυχώς, μόνο ο πρώτος υπάρχει σήμερα, και κινδυνεύει να εξαφανιστεί, παρά το γεγονός ότι από αυτόν προήλθαν τα σημερινά εξημερωμένα γαϊδουράκια. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN), ο Αφρικανικός άγριος γάιδαρος κινδυνεύει, καθώς τον κυνηγούν για τροφή και για τεχνικές παραδοσιακής ιατρικής. Το 2014 υπήρχαν στη φύση ανάμεσα στα 23 και στα 200 ενήλικα ζώα. Η Σύμβαση για την Προστασία των Μεταναστευτικών Ειδών Άγριων Ζώων (CMS) δημιούργησε το 2017 ένα Σχέδιο Δράσης για την Προστασία του Αφρικανικού Άγριου Γαϊδάρου Equus africanus. Ακόμα, υπάρχει νομοθεσία για την προστασία των προγόνων των γαϊδάρων σε χώρες όπως είναι η Ερυθραία και η Αιθιοπία.

5. Δημιουργούν πολλά είδη υβριδίων

Οι γάιδαροι είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία πολλών ειδών υβριδίων, καθώς είναι κοντινοί συγγενείς με τα άλογα και τις ζέβρες, και μπορούν να τεκνοποιήσουν και με τα δύο είδη. Η δημιουργία υβριδίων ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής πρακτική για πολλά χρόνια, καθώς τα μουλάρια χρησιμοποιούνταν εκτεταμένα ως ζώα εργασίας. Τα μουλάρια είναι σχεδόν πάντα στείρα. Έχουν σημειωθεί και διασταυρώσεις γαϊδάρων με ζέβρες.

6. Είναι πολύ κοινωνικά

Τα γαϊδουράκια είναι εξαιρετικά κοινωνικά ζώα και δεν τους αρέσει να μένουν μόνα τους. Εξελίχθηκαν ως ζώα κοπαδιού και δημιουργούν στενούς δεσμούς με άλλους γαϊδάρους ή άλλα ζώα, οι οποίοι μπορεί να διαρκέσουν για μια ζωή. Ο στενός δεσμός μεταξύ δύο γαϊδάρων καλείται δεσμός ζεύγους και, σύμφωνα με έρευνες, δεν πρέπει να “σπάει”, καθώς έτσι προκαλείται άγχος, στενοχώρια, και απώλεια όρεξης στα γαϊδουράκια.

7. Όταν είναι ξεροκέφαλα, έχουν το λόγο τους

Τα γαϊδουράκια είναι γνωστά για την ξεροκεφαλιά και την επιμονή τους: όταν αποφασίζουν ότι δεν θέλουν να κάνουν κάτι, δεν θα κουνηθούν από τη θέση τους με τίποτα. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι ιδιαίτερα έξυπνα ζώα με οξυμένη την αίσθηση της αυτοσυντήρησης. Αν νιώθουν ότι βρίσκονται σε κίνδυνο, αντί να τρέξουν μακριά, μένουν σε ένα σημείο και αρνούνται να κουνηθούν, κερδίζοντας έτσι χρόνο για να αποφασίσουν αν είναι ασφαλές να προχωρήσουν ή όχι. Αυτή η αντίδραση είναι εντελώς διαφορετική από τον τρόπο που αντιδρούν τα άλογα, τα οποία όταν φοβηθούν θα τρέξουν μακριά.

Η μόνη επιστημονική αρετή είναι να ξεχωρίζεις το ουσιώδες από το επουσιώδες, για να μπορείς μετά να το λες και να το δείχνεις.

Ελένη Γλύκαντζη -Αρβελέρ

Το χρήμα δεν μπορεί να μας κάνει ευτυχισμένους, όμως είναι το μόνο που μπορεί να μας αποζημιώσει αν δεν είμαστε.
Jacinto Benavente, 1866-1954, Ισπανός συγγραφέας

*Ο Εμμανουήλ Κριαράς (Πειραιάς 28 Νοεμβρίου 1906 – Θεσσαλονίκη 22 Αυγούστου 2014) υπήρξε μια εξέχουσα μορφή της ελληνικής λογοτεχνίας και παιδείας. Ως διακεκριμένος φιλόλογος και καθηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο Κριαράς αφιέρωσε τη ζωή του στην αναζήτηση της γνώσης.

* Ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης γεννήθηκε το 1793 στα Σκούρτα των Δερβενοχωρίων, τα οποία ήταν το μεγαλύτερο χωριό της επαρχίας Θηβών. Το κανονικό του όνομα ήταν Γάτσης αλλά όταν έγινε γνωστός για τα κατορθώματα του κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, ο θρύλος του πρόσθεσε το όνομα της ιδιαίτερης πατρίδας του των Σκούρτων Βοιωτίας. Στα παιδικά του χρόνια φοίτησε στην μονή του οσίου Μελετίου όπου έμαθε λίγα γράμματα και εκεί πήρε τα πρώτα του πολιτικά και στρατιωτικά μαθήματα.

Τα Δερβενοχώρια είχαν το προνόμιο να συντηρούν ένοπλα τμήματα στην περιοχή τους με σκοπό την πάταξη της ληστείας στην περιοχή της δικαιοδοσίας τους. Όταν ξέσπασε η Ελληνική επανάσταση αρχηγός αυτού του σώματος ήταν ο Σκουρτανιώτης. Επικεφαλής πολλών Δερβενοχωριτών και άλλων πολεμιστών από την Θήβα και την ευρύτερη περιοχή ήταν από τους πρώτους που ύψωσαν την σημαία της επανάστασης στην Στερεά Ελλάδα. Μαζί με τους Μελέτιο Βασιλείου και Δήμο Αντωνίου κυρίεψαν την Αθήνα και πολιόρκησαν την Ακρόπολη. Από την αρχή της επανάστασης μέχρι και τον θάνατο του ήταν κύριος της περιοχής μεταξύ Πάρνηθας και Κιθαιρώνα και εξορμώντας από εκεί, διέκοπτε πολλές φορές τις επικοινωνίες των Τούρκων μεταξύ Θήβας, Αθήνας και Χαλκίδας και λήστευε τις εφοδιοπομπές τους παίρνοντας πολεμοφόδια. Ιδιαίτερα εναντίον των Τούρκων της Χαλκίδας διεξήγαγε διαρκή και συστηματικό πόλεμο και όταν δεν είχε να επιτεθεί σε στρατιωτικά αποσπάσματα, περιφέρονταν στα χωριά της Αυλίδας και κυνηγούσε τους Τούρκους που εργάζονταν στα χωράφια αρπάζοντας από αυτούς προϊόντα και ζώα. Σε αντίθεση με τις πολεμικές του ενέργειες εναντίον των Τούρκων της Χαλκίδας και της Αθήνας, δεν έκανε το ίδιο και με τους Τούρκους της Θήβας, με τους οποίους υπήρχε ένας αμοιβαίος συμβιβασμός για την μεταξύ τους αποφυγή πολεμικών ενεργειών. Ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης πολέμησε και εκτός Βοιωτίας και συνεργάστηκε με τους Βάσσο,Κριεζώτη, Νικηταρά και Οδυσσέα Ανδρούτσο σε πολλές μάχες και σε όλες διακρίθηκε για την σύνεση την ανδρεία του και την στρατηγική του ικανότητα.

Σκοτώθηκε στη μάχη στο Μαυρομάττι τον Οκτώμβριο του 1825.

*Ο Thomas Mann (Τόμας Μαν) γεννήθηκε στο Λίμπεκ της Γερμανίας στις 6 Ιουλίου 1875. Καταγόταν από αστική οικογένεια εμπόρων. Λόγω της αντίθεσής του με το ναζισμό βρέθηκε στην εξορία, όπου έγραψε την τετραλογία Ο Ιωσήφ και οι αδελφοί αυτού. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τοποθετήθηκε απέναντι στα διλήμματα της Γερμανίας και της Ευρώπης με το Δόκτωρ Φάουστους, ενώ με το τελευταίο και ανολοκλήρωτο έργο του Φέλιξ Κρουλ, όπου αποτυπώνει εμπειρίες της νεότητάς του, διαπιστώνει για άλλη μια φορά τα περίπλοκα ζητήματα που θέτει ο πολιτισμός αλλά και η ίδια η ζωή. Το 1929 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Θεωρείται από τους κορυφαίους συγγραφείς της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το έργο του, μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα, όπου καταγράφονται η παρακμή της παλιάς ευρωπαϊκής τάξης που βυθίστηκε στην απανθρωπιά, παραμένει απαράμιλλο. Πέθανε στη Ζυρίχη τον Αύγουστο του 1955.