Η διάκριση Ορεινών- Πεδινών, ανάγεται στην Εθνοσυνέλευση της Γαλλικής Επανάστασης του 1789. Τότε, οι ριζοσπαστικοί με τις πλέον επαναστατικές ιδέες, κατέλαβαν το άνω αριστερό μέρος της αίθουσας της Εθνοσυνέλευσης και ονομάσθηκαν Ορεινοί επειδή τα έδρανά τους ήταν στο ψηλότερο μέρος του αμφιθεάτρου. Μεταξύ των Ορεινών ήταν ο Νταντόν, ο Μαρά, ο Σαιν Ζυστ και άλλοι από την ομάδα των Επαναστατών της Γαλλικής Επανάστασης.
Οι άνθρωποι προσπαθώντας να απλοποιήσουν τη ζωή τους και τη σκέψη τους έχουν ταυτίσει τον ολοκληρωτισμό με τη δραματικότητα ορισμένων ιστορικών εκφράσεών του όπως τον ναζισμό, σταλινισμό, διαφόρων ειδών δικτατορίες όπου πάντοτε εμπλέκονται τα όπλα ή/και η λογοκρισία από όργανα ή άτομα που διαθέτουν επίσημη οργανωμένη ισχύ. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, γιατί ο ολοκληρωτισμός παίρνει διάφορες μορφές μικρές ή μεγάλες και που όλες καταλήγουν στην τελική επιβολή του ολοκληρωτισμού που αναγνωρίζουμε ως τέτοιον.Read more of this post
Έτυχε να ζήσω τα γεγονότα και από μέσα και από έξω ….συμφωνώ με τις περισσότερες θέσεις του Χ Λαζαρίδη .
ορεινός
49 χρόνια μετά…
Του Χρύσανθου Λαζαρίδη
Ακούω διάφορους σήμερα να βρίζουν τη λεγόμενη «γενιά του
Πολυτεχνείου».
Ανήκω – θέλοντας και μη – σε εκείνη της γενιά.
Μιλάω σπάνια για τα γεγονότα εκείνα, κι όταν το κάνω
αμφισβητώ όλους τους μύθους που επικράτησαν
έκτοτε. Κυρίως για το ρόλο που διαδραμάτισε η τότε Αριστερά…
Αυτή η αμφισβήτηση εκ μέρους μου εκφράζεται δημόσια
και γίνεται από τότε, όταν δεν ήταν εύκολο να ειπωθούν,
να γραφούν ή να ακουστούν, πράγματα που τώρα τα λένε
πολλοί. Και κάποιοι, μάλιστα, καθ’ υπεροβολήν…
Και δεν εξαργύρωσα τη συμμετοχή μου στα «γεγονότα του Πολυτεχνείου».
Συνειδητά, από την πρώτη στιγμή, κράτησα τις
αποστάσεις μου και
αποδοκίμασα όσους το έκαναν. Και μάλιστα σε εποχές
που αυτό είχε κ
αι κόστος και ρίσκο:
Το κόστος να απομονωθείς από παντού. Και το ρίσκο να
φανείς «γραφικός».
Ό,τι έκανα στη ζωή μου το έκανα όχι επικαλούμενος
τη «συμμετοχή» μου
σε εκείνη την εξέγερση, αλλά μάλλον… αποσιωπώντας την.
Ό,τι έκανα έκτοτε το κατάφερα όχι επειδή «ήμουν κι εγώ εκεί»,
αλλά
παρά το γεγονός ότι ήμουν κι εγώ εκεί…
Και τέλος μίλησα από τους πρώτους για τη χρεοκοπία της
μεταπολίτευσης
του 1974 και για την ανάγκη μιας «νέας μεταπολίτευση».
Σε καιρούς
(πριν δέκα χρόνια περίπου) που κι αυτό δεν ήταν εύκολο να τ
ο πει κανείς…
Νιώθω, λοιπόν, την ανάγκη να γράψω σήμερα αυτές τις γραμμές, όχι
«απολογητικά» με την έννοια της «απολογίας», ούτε καν με την
έννοια του «απολογισμού». Μάλλον «παρεμβατικά», με την
έννοια να βάλουμε κάποια πράγματα στη θέση τους.
Κάποτε ήταν «μόδα» να δηλώνεις «γενιά του Πολυτεχνείου» ακόμα κι
αν δεν πέρασες ούτε απ’ έξω. Τώρα έγινε μόδα να βρίζεις τη
«γενιά του Πολυτεχνείου». Ακόμα κι αν δεν ξέρεις πολλά για το τι ακριβώς έγινε τότε…
Ποτέ δεν μου άρεσε να ακολουθώ τους «συρμούς». Δεν το έκανα τότε,
όταν ήταν «πολιτικώς ορθόν» να γράφεις κατεβατά επικολυρικού
θαυμασμού για ό,τι έγινε στο «Πολυτεχνείο». Δεν το κάνω ούτε και τώρα,
όταν «γύρισαν» τα πράγματα και είναι «πολιτικώς ορθόν» να αναθεματίζουμε
όλοι μαζί, ότι ως πριν λίγο προσκυνούσαμε.
Η αλήθεια – και εν πάση περιπτώσει η δική μου, γιατί αυτήν μόνο μπορώ να καταθέσω – είναι αρκετά διαφορετική:
* Την εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν την ήθελε κανείς. Και δεν την «προετοίμασε» κανείς. Η ίδια η Αριστερά που βροντοφώναζε και υπερηφανευόταν για τη συμμετοχή της και για τον… «καθοδηγητικό της ρόλο», εκ των υστέρων, στη διάρκεια της εξέγερσης την είδε με επιφυλακτικότητα και καχυποψία. Κάποιοι μάλιστα ζήτησαν από τους φοιτητές να βγουν έξω και αμέσως μετά καταδίκασαν την εξέγερση ως έργο «300 προβοκατόρων»…
Ξέρετε τι θα πει να είσαι 19 ετών στην πιο βαθιά παρανομία μετά την εξέγερση, και κάποια κόμματα της Αριστεράς να σε θεωρούν «προβοκάτορα» την ώρα που η χούντα σε κυνηγάει παντού;
* Δεύτερον, τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, όντως κάποιοι πήγαν να τα εκμεταλλευτούν. Τα εκμεταλλεύθηκε πρώτος ο δικτάτορας Ιωαννίδης για να ρίξει τον δικτάτορα Παπαδόπουλο. Μετά τα εκμεταλλεύθηκε η Αριστερά κυρίως (αλλά και το ΠΑΣΟΚ πλαγίως), για να εδραιώσουν την παρουσία τους μετά την κατάρρευση της χούντας. Αλλά στην εξέγερση δεν πρωτοστάτησε ούτε ο… Ιωαννίδης, ούτε το ΠΑΣΟΚ (που δεν υπήρχε τότε), ούτε η Αριστερά (μέρος της οποίας απέσυρε τις δυνάμεις της, ενώ κάποιο άλλο μέρος είχε ταυτιστεί με το «πείραμα Μαρκεζίνη» που το ακύρωσε η εξέγερση).
* Τρίτον, το «Πολυτεχνείο» σίγουρα δεν έριξε τη χούντα. Αλλά την κλόνισε σοβαρά, και έπαιξε το ρόλο του «καταλύτη» για την εσωτερική της διάσπαση. Η «πολιτικοποίηση» της δικτατορίας (με τις εκλογές Μαρκεζίνη που ήταν προγραμματισμένες για τον Ιανουάριο του 1974) ματαιώθηκε μια βδομάδα μετά την εξέγερση. Ενώ η κατάρρευση της δικτατορίας προέκυψε μετά την τραγωδία της Κύπρου τον Ιούλιο του 1974.
Για το Πολυτεχνείο το μόνο που μπορούμε να πούμε ήταν ότι κλόνισε το δικτατορικό καθεστώς, το διέσπασε, το αποδυνάμωσε και επέτεινε τις εσωτερικές του αντιφάσεις. Κι αυτό δεν ήταν λίγο. Αλλά ήταν πολύ διαφορετικό απ’ το μύθο που πλάστηκε όλα τα επόμενα χρόνια…
* Τέταρτον, η «αντίσταση του λαού κατά της χούντας» δεν υπήρξε τόσο «παλλαϊκή», τόσο «μαζική» και τόσο «ομόθυμη» όσο παρουσιάστηκε μετά. Η αλήθεια είναι πως δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ενέκριναν τη δικτατορία τα πρώτα χρόνια. Αρκετοί ακόμα την ανέχονταν αγόγγυστα. Ακόμα περισσότεροι ένιωθαν απλώς φόβο. Πολλοί λίγοι είχαν διάθεση για αντίσταση. Όπως λίγοι ήταν κι αυτοί που είχαν διάθεση να βοηθήσουν τους τότε αντιστασιακούς…
Στις αρχές του 1973 αυτό άρχισε να αλλάζει. Και καταλύτης υπήρξε το φοιτητικό κίνημα, πράγματι. Με την κατάληψη (τις δύο καταλήψεις για την ακρίβεια) της Νομικής Σχολής, το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 1973. Και, βέβαια, με την κατάληψη του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο της χρονιάς εκείνης. Αλλά απλώς άρχισε να αλλάζει το κλίμα…
* Μετά τον Ιούλιο του 1974 γεμίσαμε με «αντιστασιακούς κατόπιν εορτής»! Από ανθρώπους που υπηρέτησαν το δικτατορικό καθεστώς και ύστερα διαφήμιζαν την αντιδικτατορική τους δράση, μέχρι ανθρώπους που απλώς δεν έκαναν τίποτε και ύστερα εμφανίζονταν ως περίπου… «οπλαρχηγοί» μιας «παλλαϊκής αντίστασης» που δεν υπήρξε ποτέ!
Μετά από πολλά χρόνια γνώρισα κάποιο γνωστό άρθρογράφο – μακαρίτη εδώ και καιρό – που τόλμησε να γράψει: «εγώ παιδιά δεν ήμουν αντιστασιακός επί χούντας!» Ξαφνικά τον εκτίμησα πολύ. Όχι γιατί δεν έκανε αντίσταση. Αλλά γιατί δεν ήταν «δήθεν»….
* Η Γιορτή του Πολυτεχνείου – και όλη η μυθολογία που πλάστηκε σχετικά – υπήρξε ένας καθεστωτικός μύθος. Ήταν η τελετουργία που νομιμοποιούσε την εγκαθίδρυση της Κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Αναδείκνυε «σύμβολα» και «ήρωες» – θεμέλια απαραίτητα για κάθε καθεστώς που διψά για νομιμοποίηση.
Άλλα καθεστώτα θεμελιώθηκαν σε αληθινά μεγάλα γεγονότα. Εδώ βολεύτηκαν με ένα «συμβάν»! Το οποίο είχε και μια ακόμα λυτρωτική λειτουργία. Ξέπλυνε τις τύψεις ενός λαού, που δίψαγε για αντιστασιακούς μύθους στη διάρκεια μιας περιόδου που ελάχιστοι έκαναν πραγματική αντίσταση.
* Το Πολυτεχνείο δεν συγκρίνεται – ούτε θα μπορούσε, άλλωστε – με κανένα από τα μεγάλα γεγονότα που σημάδεψαν τη νεοΕλληνική Ιστορία. Η 25ηΜαρτίου και η 28η Οκτωβρίου δεν μπορούν να έχουν την παραμικρή σύγκριση με την 17η Νοεμβρίου. Είναι γελοίο και να το λέμε…
Δεν συγκρίνεται ούτε με άλλα ιστορικά γεγονότα, όπως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και ο Κυπριακός αγώνας της δεκαετίας του ’50, ή με μεγάλες στιγμές όπως η παλλαϊκή αντίσταση του 1943 κατά της «πολιτικής επιστράτευσης» που προσπάθησαν να επιβάλουν τότε οι αρχές της Κατοχής. Η Ελλάδα είναι μια από τις ελάχιστες χώρες της κατεχόμενης Ευρώπης, όπου οι Ναζί δεν μπόρεσαν να κάνουν πολιτική επιστράτευση. Και η μόνη, ίσως, που αυτό ματαιώθηκε μετά από αληθινά παλλαϊκή και όντως πολυαίμακτη εξέγερση του λαού. Κι όμως, όλα αυτά αποσιωπώνται και γιορτάζουμε κάθε χρόνο το …Πολυτεχνείο! Αυτό δεν είναι γελοίο πια. Είναι τραγικό! Και καθόλου κολακευτικό για όλους μας.
* Η γιορτή του Πολυτεχνείου, λοιπόν, δεν έχει καμία ιστορική αντιστοίχηση με τα πραγματικά γεγονότα. Υπήρξε καθαρά καθεστωτικό σύμβολο και για ένα λόγο ακόμα: Σηματοδοτεί μια περίοδο, όπου οι «ηττημένοι» του Εμφύλιου, κερδίζουν την ηγεμονία μέσα στη χώρα. Δεν άσκησαν ποτέ την διακυβέρνηση, αλλά επέβαλαν τη δική τους λογική στο καθεστώς και στους ιδεολογικούς μηχανισμούς του: τα Πανεπιστήμια, τα σχολεία, τη διανόηση, τον Τύπο, τα ΜΜΕ. Είμαστε μια μοναδική περίπτωση που την πρόσφατη ιστορία την έγραψαν τελικά οι ηττημένοι, όχι οι νικητές. Και την έγραψαν εξ ίσου στρεβλά…
Το Πολυτεχνείο λοιπόν, όχι ως γεγονός αλλά ως επέτειος, μύθος, σύμβολο, υπήρξε μια «κολυμβήθρα του Σιλωάμ», για να δώσει στην Αριστερά, μετά από 27 χρόνια παρανομίας, μια «ηθική νίκη».
Ήταν μια «νίκη», μετά από μια εξέγερση που η ίδια η Αριστερά δεν την ήθελε, δεν τη στήριξε, κάποια στιγμή την κατήγγειλε κι όλα, και στη συνέχεια τν οικειοποιήθηκε πλήρως!
Κρίμα, γιατί η Αριστερά είχε πραγματικούς αγώνες, σύμβολα και ήρωες, που τους παραμέρισε, για να τιμήσει ένα πολύ μικρότερης σημασίας γεγονός από το οποίο η ίδια επισήμως μάλλον απείχε.
Ή μάλλον ακριβώς γι’ αυτό: Διότι όλα τα άλλα που είχε στο «ενεργητικό»της ήταν γραμμένα ταυτόχρονα και στο «παθητικό» της! Ήταν γεγονότα και σύμβολα που δίχαζαν τον ελληνικό λαό. Ενώ το Πολυτεχνείο, ή μάλλον ο μύθος που πλάστηκε γι’ αυτό, λειτουργούσε ενωτικά ως σύμβολο.
Και γι’ αυτό ήταν πολύ βολικό. Αλλά ελάχιστα αληθινό…
Αυτό δεν σημαίνει ότι υπήρξε ένα «ψέμα»! Ήταν μια εξέγερση της νεολαίας για Δημοκρατία και Ελευθερία. Τίποτε παραπάνω και τίποτε λιγότερο. Και δεν είναι μικρό πράγμα.
Η «γενιά του Πολυτεχνείου», δηλαδή οι άνθρωποι που πρωταγωνίστησαν δεν είναι αυτές οι καρικατούρες που εμφανίζονται σήμερα, που άρχισε η αποδόμηση του μύθου. Ήταν παιδιά ανάμεσα στα 19 και τα 25 χρόνια τους τότε, που διψούσαν για Ελευθερία, οργανώθηκαν χωρίς βοήθεια, εξεγέρθηκαν και ρίσκαραν, όταν κάθε συμβατική λογική γύρω τους – αριστερή και δεξιά – τους έλεγε «να κάτσουν στα αυγά τους»! Γιατί αυτό τους έλεγαν.
Κι από τότε παραμένουν, όπως θα ’λεγε ο Άρης Αλεξάνδρου:
«Για τους Σπαρτιάτες, Είλωτες και για τους Είλωτες, Σπαρτιάτες»
Το τι έκανε ο καθένας τους μετά δεν έχει και πολύ σημασία. Οι ήρωες είναι «τυχεροί» όταν πεθαίνουν. Γιατί μένει το «φωτοστέφανο». Όσοι αγωνίστηκαν για κάτι μεγάλο κι έχουν την… «ατυχία» να επιζήσουν, τότε ακολουθούν ο καθένας τον δρόμο του, άλλος καλύτερο άλλο χειρότερο, άλλος αξιοπρεπέστερο, άλλος όχι. Αυτό δεν σημαίνει ότι η πράξη της νιότης τους απαξιώνεται. Κάποιοι από τους «πρωταγωνιστές» μπορεί να απαξιώθηκαν. Το ξέσπασμα Ελευθερίας, όχι…
Όσους αληθινά πρωτοστάτησαν στα γεγονότα τότε, δεν τους ξέρετε. Γιατί προτίμησαν να μείνουν στην αφάνεια. Οι περισσότεροι αηδιασμένοι από τη μυθοπλασία, δηλαδή από το προπαγανδιστικό «περιτύλιγμα» με το οποίο περιβλήθηκε η δική του νεανική εξέγερση. Άλλοι, πάλι, διακρίθηκαν στη ζωή τους, χωρίς να διαφημίσουν την τότε συμμετοχή τους. Ελάχιστοι – αληθινά ελάχιστοι – έκαναν το Πολυτεχνείο καριέρα. Και σήμερα το έχουν μετανιώσει.
Είναι, λοιπόν, κατάντημα, να φτύνουμε σήμερα εκεί που κάποτε όλοι προσκυνούσαν.
Οι περισσότεροι που έπαιξαν κάποιο ρόλο τότε, δεν προσκύνησαν ποτέ το είδωλο – το φετίχ – που περιφέρεται κάθε χρόνο τέτοια μέρα στους δρόμους.
Κι αυτοί που προσκύνησαν το «φετίχ», κατά κανόνα δεν είχαν καμία σχέση με το «έγκλημα». Γίνονταν φαντασιακοί μέτοχοι ενός μύθου, ακριβώς γιατί δεν μετείχαν στα πραγματικά γεγονότα…
* Η χρεοκοπία της μεταπολίτευσης, είναι γεγονός. Η νέα μεταπολίτευση που έχει ανάγκη ο τόπος είναι ακόμα ζητούμενο. Σε αυτό το μεσοδιάστημα καταρρέουν οι παλαιοί μύθοι, χωρίς να εδραιώνονται οι νέες αλήθειες.
Αυτό αναδεικνύει μια σύγχυση αναπόφευκτη. Αλλά για κάποιους είναι λυτρωτικό. Κυρίως για την ίδια «τη γενιά του Πολυτεχνείου»…
Ναι, συμφωνώ προφανώς, με όσους υποστηρίζουν ότι πρέπει να τελειώνουμε με τέτοιες επετειακές εκδηλώσεις. Να βρούμε το κουράγιο να εξηγήσουμε ότι τιμούμε κάθε ξέσπασμα ελευθερίας της Ελληνικής νεολαίας, αλλά δεν διογκώνουμε τα γεγονότα, ούτε προσβάλλουμε τη μνήμη άλλων σημαντικότερων αγώνων που έχουν περιέλθει στη λήθη. Το έχω υποστηρίξει ενυπόγραφα, εδώ και πολλά χρόνια. Όταν ακόμα ήταν δύσκολο. Κι εγώ απελπιστικά μόνος τότε…
Αλλά όχι να περνάμε από τη μυθοποίηση στο… ανάθεμα!
Πρέπει άραγε, να ντρεπόμαστε που αγωνιστήκαμε κάποτε για Ελευθερία;
Πρέπει να απολογούμαστε, γιατί κάποιοι, ελάχιστοι, οικειοποιήθηκαν τους αγώνες μας ή τους μετέτρεψαν σε εφαλτήριο καριέρας;
Ως πότε σε αυτή τη χώρα όσοι αγωνίστηκαν για κάτι σημαντικό θα πρέπει συνεχώς να καλούνται σε απολογία;
Φυσικά κάθε λαός έχει ανάγκη από σύμβολα.
Αλλά εδώ δεν κατεδαφίζουμε φθαρμένα σύμβολα. Τρώμε τα παιδιά μας!
Και τώρα τα τρώμε όταν έχουν πάψει προ πολλού να είναι «παιδιά».
Η «γενιά του Πολυτεχνείου» μπήκε πράγματι, μαζικά, στα κόμματα της ευρύτερης Αριστεράς το 1974 και λίγο αργότερα.
Όπως μπήκε-βγήκε! Οι περισσότεροι τουλάχιστον…
Γιατί όσοι έχουν ζήσει από τα μέσα μια εξέγερση εκτός από απροσκύνητοι ήταν πλέον και ψυλλιασμένοι.
Κι ανθρώπους που είναι απροσκύνητοι και ψυλλιασμένοι, δεν μπορούν να τους «φάνε» έτσι εύκολα. Ιδιαίτερα οι άκαπνοι…
Και παραμένουμε από τότε «για τους Σπαρτιάτες Είλωτες, και για τους Είλωτες Σπαρτιάτες». Παλαιότερα μας πετροβολούσε η Αριστερά για την είχαμε ξεπεράσει ή εγκαταλείψει. Σήμερα μας πετροβολούν και πολλοί άλλοι, γιατί ήμασταν τα θύματα ενός μύθου, που κάποιοι άλλοι έπλασαν στην καμπούρα μας…
Όσοι από μας δεν καταδέχθηκαν να γίνουν «παιδιά του κομματικού σωλήνα» και δεν ενέδωσαν στις σειρήνες του life style – δηλαδή οι συντριπτικά περισσότεροι – έχουν κρατήσει δύο πράγματα. Που το καθένα από μόνο τους είναι πολύτιμο, αλλά και τα δύο μαζί «δεν παίζονται»:
–Έχουν εμπειρία ρήξης με ένα ανελεύθερο καθεστώς. Δηλαδή έχουν γευτεί αυτό που λέμε «Ελευθερία» και το ξέρει μόνο όποιος ρίσκαρε γι’ αυτό. Όχι όποιος έμαθε να το θεωρεί «δεδομένο»…
–Κι έχουν κρατήσει κάτι άλλο, που το λένε Αξιοπρέπεια. Και που μπορεί να το καταλάβει μόνον όποιος το έχει.
Ελευθερία και Αξιοπρέπεια δεν είναι μόνο δύο λέξεις. Το πρώτο είναι εμπειρία ζωής και το δεύτερο είναι τρόπος ζωής.
Αυτά τα δύο κουβαλάμε. Κι αυτά τα δύο παραδίδουμε σε όποιους τα θέλουν. Και σε όποιους τα εκτιμούν.
Οι υπόλοιποι μπορούν να μας πετροβολούν.
Αντέξαμε απέναντι σε θηρία. Δεν μας φοβίζουν οι ψείρες…
Είμαστε και Σπαρτιάτες και Είλωτες!
«Σπαρτιάτες» γιατί μάθαμε να πολεμάμε.
Και «Είλωτες» γιατί μάθαμε να υπομένουμε…
Και δεν έχουμε πει ακόμα την τελευταία μας λέξη
Αντίθετα με ό,τι διδασκόμασταν στο σχολείο, η Ιστορία δεν είναι κάτι στατικό και μονολιθικό, ούτε «θέσφατο». Αλλάζει, εξελίσσεται, αναθεωρείται και προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα που αποκαλύπτει η επιστημονική έρευνα. Γι’ αυτό κι έχουν πάντα ενδιαφέρον οι ιστορικές εκδόσεις, γι’ αυτό δεν βαριέσαι ποτέ να μελετάς εποχές κι ανθρώπους, ακόμα κι αν έχεις διαβάσει ήδη τόσα και τόσα σχετικά. Τώρα, αν μαθαίνεις και κάτι… παίζεται, που λένε, αφού η «Ιστορία δεν διδάσκει», τουλάχιστον όμως διευρύνει την αντίληψή μας, καθώς εκτιμά ο συνομιλητής μου, με τον οποίο βρέθηκα παραμονές της εθνικής μας επετείου με αφορμή το νέο του πόνημα «Η Ελληνική Επανάσταση του ’21 – Τεκμήρια, αναψηλαφήσεις, ερμηνείες» (εκδ. Gutenberg). O διακεκριμένος πανεπιστημιακός δεν είχει σταματήσει ούτε το ερευνητικό ούτε και το συγγραφικό του έργο, μέχρι σχεδόν τον θάνατό του (2017) το οποίο μάλιστα έχει εμπλουτίσει με ιστορικού περιεχομένου παιδικά παραμύθια.
Μιλήσαμε για τις ιστορίες που γράφονται σαν παραμύθια και αντιστρόφως, για τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά αίτια της Επανάστασης υπό το φως σύγχρονων μαρτυριών, τον εγχώριο και διεθνή της αντίκτυπο, την παράλληλη με αυτήν διαπάλη συντήρησης και νεωτερικότητας, τις εμφύλιες συγκρούσεις, τον ρόλο των δανείων –εσωτερικών κι εξωτερικών–, τις αυθαίρετες ερμηνείες που μεταγενέστερα, λέει, της δόθηκαν, είτε από δεξιά είτε από αριστερά, και… ε, δεν θα σας τα πω όλα, ανοίξτε και κάνα βιβλίο!
— Τι παραπάνω προσθέτει το βιβλίο σας στην ιστοριογραφία για το ’21; Ως ιστορικός της Τουρκοκρατίας, συνεχίζω να αναζητώ εδώ τις κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που οδήγησαν στην Επανάσταση και να εμβαθύνω στις αιτίες που την προκάλεσαν. Χάρη στους Ναπολεόντειους Πόλεμους και τις ανάγκες ανεφοδιασμού των εμπόλεμων ευρωπαϊκών χωρών από «ουδέτερα» πλοία, η ναυτιλία, το εμπόριο και τα συναφή επαγγέλματα γνώρισαν πρωτοφανή ανάπτυξη, δημιουργώντας νέα δεδομένα στην παραγωγή. Στα χέρια των υπόδουλων Ελλήνων βρέθηκε ξαφνικά πολύ χρήμα – είναι χαρακτηριστική π.χ. η περίπτωση του ζάπλουτου Πελοποννήσιου τραπεζίτη και τοκογλύφου Νικολή Ταμπακόπουλου από τη Βυτίνα που μέσα σε πέντε χρόνια, παραμονές του ’21, ήταν σε θέση να δανείσει περί τα 2 εκατ. γρόσια, ποσό ασύλληπτο ακόμα και για τα τωρινά δεδομένα, αφού αρκούσε για να ναυλώσει δεκατρία καράβια! Μπορούσε, μάλιστα, να συντηρεί μέχρι εκατό πολεμιστές, έναν μικρό στρατό δηλαδή. Πολλά ήταν τα πλούτη που είχαν αποκομίσει οι εφοπλιστές αλλά και οι Έλληνες έμποροι των παροικιών.
«Λεφτά υπήρχαν» που θα λέγαμε σήμερα, και μάλιστα άφθονα! Αυτή είναι η πρώτη «αποκάλυψη» του βιβλίου. Η άλλη είναι ότι στη διάρκεια της Επανάστασης διεξαγόταν μια συνεχής, αδυσώπητη πάλη ανάμεσα στην παράδοση και στη νεωτερικότητα, σύγκρουση που υπέβοσκε ήδη από πριν κι εκδηλώθηκε τόσο με τους πρώτους εμφυλίους του 1824-25 όσο και επί Καποδίστρια, οπότε η νεωτερικότητα κινδύνεψε περισσότερο. Συνεχίστε την ανάγνωση του “ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 21”
Πλάι στις κοινωνικές ανακατατάξεις, και μαζί μ’ αυτές, έγιναν ριζικές αλλαγές στην οικονομία και στις συναλλαγές. Στις ιωνικές πόλεις καθιερώθηκε, γύρω στις αρχές του έβδομου αιώνα, το χρήμα
Ως τότε χρησιμοποιούνταν στις καθημερινές συναλλαγές λεπτές ράβδοι χαλκού, που απ’ το σχήμα τους λέγονταν οβολοί, δηλαδή σούβλες. Έξι τέτοιοι οβολοί αποτελούσαν μια «χούφτα», δραχμή (από το δράττομαι = αδράχνω, πιάνω): αυτά τα ονόματα πέρασαν στα κατοπινά ελληνικά νομίσματα. Τώρα όμως οι Έλληνες άρχισαν να κόβουν κέρματα, που το βάρος και η περιεκτικότητά τους σε πολύτιμο μέταλλο ήταν εγγυημένα με κρατική σφραγίδα και που, σ’ έναν λαό που δεν έκανε τίποτα χωρίς τέχνη, πήραν γρήγορα τις πιο διαφορετικές και γοητευτικές μορφές. Ως μέταλλο χρησιμοποιούσαν το ήλεκτρο, ένα κράμα από χρυσάφι και ασήμι, των οποίων όμως η αναλογία κυμαινόταν έντονα από πόλη σε πόλη.
Δραχμή – Νάξος, Σικελία, 530 -510 π.Χ..
Εκείνος που έβαλε τέρμα σ’ αυτή τη σύγχυση, κόβοντας νομίσματα από ατόφιο χρυσάφι και ασήμι, ήταν ο Κροίσος. Ως τον έκτο αιώνα η κυκλοφορία του χρήματος περιοριζόταν στη Μικρά Ασία και στα κυριότερα εμπορικά κέντρα της Κεντρικής Ελλάδας. Κατόπιν όμως εξαπλώθηκε παντού, ως τους Έλληνες της Ιταλίας και της Σικελίας. Η μεγαλύτερη ελληνική νομισματική μονάδα ήταν το τάλαντο. Ένα τάλαντο είχε εξήντα μνες, μία μνα εκατό δραχμές, μία δραχμή έξι οβολούς. Παράλληλα υπήρχαν κέρματα των δύο, τριών και τεσσάρων οβολών, των δύο και τεσσάρων δραχμών: διόβολα, τριόβολα και τετρόβολα, στατήρες και τετράδραχμα.
Δραχμή της Αίγινας, περ. 404 π.Χ.
Για να πάρουμε μια γενική ιδέα για την αγοραστική δύναμη όλων αυτών των νομισμάτων (που φυσικά άλλαζε συνεχώς στην πορεία της ελληνικής Ιστορίας), θ’ αναφέρουμε ότι την εποχή του Σόλωνα ένα βόδι με μέτρια ποιότητα κόστιζε πέντε δραχμές, ένας μέδιμνος (52 1/2 λίτρα) δημητριακών μία δραχμή, ενώ στα χρόνια του Περικλή το κατώτερο όριο για την καθημερινή συντήρηση μιας οικογένειας ήταν ένα τρίτο της δραχμής, ποσό που στα τέλη του τέταρτου αιώνα ανέβηκε στη μία δραχμή.
Την ίδια περίπου εποχή ένας μετρητής κρασί (περίπου 40 λίτρα, επρόκειτο προφανώς για συνηθισμένο κρασί) έκανε έξι ώς οκτώ δραχμές και τα έξοδα διατροφής ενός δούλου ήταν δύο οβολοί, ποσό με το οποίο ο δούλος μπορούσε να φάει απλά, αλλά χορταστικά. Όποιος είχε περιουσία τρία τάλαντα (οι τόκοι ήταν κατά μέσον όρο 12%) θεωρούνταν ήδη πλούσιος.
Οβολός – Αθήνα. Γύρω στο 454 – 404
Για μερικούς Σοφιστές και καλλιτέχνες αναφέρεται ότι ποτέ δεν ζητούσαν για το μάθημα που παρέδιδαν (και που πάντως διαρκούσε αρκετά χρόνια) λιγότερο από ένα τάλαντο, ένα ποσό προφανώς εξωφρενικό, που θεωρείται ένδειξη της τεράστιας φήμης τους. Ο Επίκουρος πλήρωσε 80 μνες για τον μεγάλο και ωραίο κήπο που αγόρασε το έτος 306 σε θαυμάσια τοποθεσία, για να εγκαταστήσει εκεί τη σχολή του.
Την ίδια περίπου εποχή ένα συνηθισμένο σπίτι στοίχιζε από 300 ώς 700 δραχμές, μια πολυτελής έπαυλη από 5.000 ώς 10.000 δραχμές. Ο μεγιστάνας του πλούτου Καλλίας, ιδιοκτήτης ορυχείων, πασίγνωστος σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, είχε περιουσία 200 ταλάντων. Στη συνθήκη ειρήνης που τερμάτισε τον πρώτο καρχηδονιακό πόλεμο (264-241 π.Χ.), οι Καρχηδόνιοι χρέωσαν τους Ρωμαίους τα έξοδα του εικοσιτριάχρονου πολέμου με 3.200 τάλαντα.
Πολιτιστική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας / Friedell, Egon
Οι εργοδότες αναζητούν πάντα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όταν θέλουν να προσλάβουν…
κάποιον. Ωστόσο υπάρχουν κάποια προσόντα που δεν περιλαμβάνονται στην «παραδοσιακή» λίστα, αν και αποδεδειγμένα αυξάνουν τις πιθανότητες πρόσληψης. Καθώς το τοπίο των επιχειρήσεων αλλάζει, αλλάζουν συνεχώς και οι απαιτήσεις ή αυτό που χαρακτηρίζεται ως «ταλέντο». Τα μέλη του Forbes Agency Council απαριθμούν εκείνες τις δεξιότητες που αν και «υποτιμημένες», θα πρέπει σύμφωνα με τους ίδιους, να διαθέτει απαραιτήτως κάθε υποψήφιος.
1. Δημιουργικός τρόπος επίλυσης προβλημάτων
Οι νεοπροσληφθέντες θα πρέπει να έχουν την ικανότητα να επιλύουν προβλήματα με δημιουργικό τρόπο και να μπορούν να προσαρμόζονται σε νέες καταστάσεις.
2. Συναισθηματικά νοημοσύνη
Πώς αλληλεπιδρούν με τους υπολοίπους; Κατανοούν την σημασία του συναισθήματος σε σχέση με την επιχείρηση; Διαθέτουν ενσυναίσθηση; Είναι καλό ένας υποψήφιος να έχει υψηλό μορφωτικό επίπεδο και να δείχνει ιδανικός στα χαρτιά, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως μπορεί να συνεργαστεί καλά με άλλους ανθρώπους (πελάτες και συναδέλφους).
3. Έντονος τρόπος σκέψης
Πολλοί εργοδότες εκτιμούν ιδιαίτερα και ξεχωρίζουν έναν υποψήφιο που έχει περιέργεια, ενέργεια και γενικά έναν έντονο τρόπο σκέψης από μόνος του.
4. «Δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης»
Ίσως το πιο υποτιμημένο προσόν είναι η ικανότητα να ακούει κάποιος και μετά να συμμετέχει με βαθύτερες, καλύτερες ερωτήσεις. Το πλέον εύκολο είναι να σταθείς στην επιφάνεια και να βγάλεις εύκολα συμπεράσματα. Χρειάζεται πείσμα και διορατικότητα για να γνωρίζεις πού να συνεχίσεις το «σκάψιμο» και να αναζητάς τα υφέρποντα νοήματα.
5. Επιμονή
Ένα πολύ βασικό προσόν για κάποιον υποψήφιο είναι η επιμονή, η οποία και σύμφωνα με τους εργοδότες δεν διδάσκεται. Είναι εκείνη η εσωτερική ώθηση προς την επιτυχία και στο να μην τα παρατάς όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν κατά τις προσδοκίες.
6. Γενικότερη περιέργεια
Περιέργεια για τον κόσμο, για τις νέες τεχνολογίες, τις τέχνες και τον πολιτισμό και τους ανθρώπους γενικότερα. Ένας φιλοπερίεργος υπάλληλος είναι πιο πιθανό να αντιληφθεί την αλλαγή ως ευκαιρία, να την ενστερνιστεί και να βρει νέους τρόπους για να μετατρέψει αυτές τις ευκαιρίες σε πλεονέκτημα για τους πελάτες και την εταιρία.
7. «Σαβουάρ βιβρ» στο τηλέφωνο
Η τέχνη του να απαντάς στο τηλέφωνο είναι ένα προσόν που δεν διαθέτουν όλοι. Πολλές εταιρίες έχουν διαπιστώσει πως η διαπροσωπική επαφή μέσω τηλεφώνου λειτουργεί πολύ καλύτερα από τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και πως όταν ένας υπάλληλος απαντά στο τηλέφωνο φιλικά και ευδιάθετα, δημιουργεί μια πολύ θετική εικόνα για την επιχείρηση.
8. Ενσυναίσθηση
Για πολλούς η ενυσυναίσθηση θεωρείται το πιο βασικό από όλα τα προσόντα επειδή είναι ο πυρήνας κάθε άλλης αξίας, καθώς κάνει τους ανθρώπους πιο ειλικρινής και πρόθυμους να συνεργαστούν με άλλους.
9. Ταπεινοφροσύνη
Πολλοί εργοδότες αναζητούν άτομα που έχουν αυτογνωσία και γνωρίζουν την αξία της σκληρής δουλειάς, χωρίς όμως να υποτιμούν τον εαυτό τους αλλά ούτε και να τον υπερεκτιμούν.
10. Ικανότητα και θέληση για μάθηση
Οι εταιρίες προσπαθούν να συμβαδίσουν με το γεγονός πως η συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογία παρέχει γρήγορες και εύκολες λύσεις, οπότε το ζητούμενο είναι πάντα ένα εργατικό δυναμικό που μπορεί να προσαρμόζεται σε ένα περιβάλλον το οποίο αλλάζει ραγδαία.
11. Αγωνιστής
Όταν κάποιος δεν έχει την θέληση να ανελιχθεί από τη θέση για την οποία προσελήφθη γνωρίζοντας πως πρέπει να υπερβεί τον εαυτό του, μην έχοντας καμία προσδοκία για προαγωγή, αυτό για πολλούς εργοδότες μεταφράζεται ως έλλειψη δυνατοτήτων και πως απλώς νιώθουν καλά κάνοντας αυτά που ήδη κάνουν.
12. Σθένος
Θεωρείται πλέον προσόν- κλειδί σε μια συνέντευξη για δουλειά και πρακτικά αποδεικνύεται μέσω ερωτήσεων όπως «Μιλήστε μου για ένα πρότζεκτ που ολοκληρώσατε και μετά σας είπαν να το παρατήσετε. Πώς αντιδράσατε;» ή «Υπάρχει κάτι που κερδίσατε αλλά χρειαστήκατε μήνες μέχρι να το πετύχετε;».
13. Πνευματική περιέργεια
Ενώ είναι καλό όταν ένας υποψήφιος έχει εμπειρία, αλλά πολύ πιο χρήσιμο προσόν θεωρείται πλέον η περιέργεια. Άνθρωποι που από μόνοι τους ενημερώνονται συνεχώς για τις αλλαγές στην αγορά, πειραματίζονται με νέες τεχνολογίες και προσεγγίσεις και αναζητούν την συνεχή μάθηση.
“θέλοντας του Βλάχου μη θέλοντας του αγιογράφου φόρεσε ὁ Χριστός τσαρούχια”.
Υπάρχει ένα ανέκδοτο στο οποίο ένας πεινασμένος αγιογράφος αναγκάζεται να ζωγραφίσει τον Χριστό με τσαρούχια, γιατί έτσι απαιτούσε αυτός που παρήγγειλε την εικόνα.
Έτσι έμεινε παροιμιώδης η παραπάνω φράση
Δημοσιεύτηκε στισ
Η άλλη Ελλάδα
Κι αν πλήθος τ’ασχημα,
κι αν είναι τ’άδεια αφέντες,
φτάνει μια σκέψη, μια ψυχή, φτάνεις εσύ, εγώ φτάνω,
να δώσει νόημα στων πολλών την ύπαρξη.
Ένας φτάνει.
Διαβάστε πως μια χαρισματική δασκάλα στην Κύμη κατάφερε κυριολεκτικά να δώσει νόημα στων πολλών την ύπαρξη !!!
Αιχμηρός
Σε ένα χωριό της Εύβοιας, το δημοτικό σχολείο εμπνέει τους κατοίκους να σώσουν τα αρχαία τους
Μπορεί μια χούφτα δάσκαλων και μαθητών ενός ορεινού χωριού να παρασύρει ολόκληρη την τοπική κοινωνία να κάνει θαύματα, ακόμη και να σώσει έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της ευρύτερης περιοχής; Αυτό ακριβώς συνέβη στον Οξύλιθο της κεντρικής Εύβοιας.
Γεννημένη με τη στόφα του δασκάλου, η κυρία Ευαγγελία Βελισσαρίου, διευθύντρια του δημοτικού σχολείου του Οξυλίθου Εύβοιας, πίστευε πάντα ότι η ιστορία δεν διδάσκεται μόνο στα βιβλία. Πιο σημαντικό για την ίδια είναι το εμπειρικό, βιωματικό κομμάτι, που βοηθάει αυτούς που ζουν σε μια περιοχή με πλούσια ιστορία να κατανοήσουν καλύτερα το παρελθόν όχι μόνο του τόπου τους, αλλά και ολόκληρης της χώρας και να το συνδέσουν με το παρόν· να ανακαλύψουν, με λίγα λόγια τις ρίζες τους και να επανασυνδεθούν με αυτές.
Μια χαρισματική εκπαιδευτικός σε έναν ξεχωριστό τόπο
«Το πρώτο μας πρότζεκτ», μας είπε η δασκάλα όταν την συναντήσαμε στον Οξύλιθο, «αφορούσε τις βυζαντινές εκκλησιές του χωριού μας. Τις επισκεφτήκαμε με τα παιδιά και δημιουργήσαμε ένα βίντεο. Μέσα από τις τοιχογραφίες και από τους ρυθμούς των εκκλησιών, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να κατανοήσουν το Βυζάντιο, μια θρησκειοκρατούμενη αυτοκρατορία. Επίσης, παρατηρώντας την καταστροφή των τοιχογραφιών, τα παιδιά διδάχτηκαν την εποχή της Τουρκοκρατίας. Μέσα από παρόμοιες πρωτοβουλίες κατανοήσαμε ότι τα παιδιά είναι σε θέση να ζήσουν βιωματικά τις εποχές της ιστορίας μας».
Από το 00:00 μέχρι το 04:00 του βίντεο, τα παιδιά του δημοτικού σχολείου Οξυλίθου αναπαριστούν στα πλαίσια της βιωματικής μάθησης μία τυπική μέρα στην αρχαία Ελλάδα.«Εμπλουτίσαμε στη συνέχεια αυτές τις εμπειρίες με την προφορική παράδοση. Φιλοξενήσαμε στο σχολείο μας παππούδες και γιαγιάδες, που μοιράστηκαν τις αναμνήσεις τους και μας μετέφεραν θρύλους και παραδόσεις. Ακόμη και οι γονείς συμμετέχουν ενεργά στις πρωτοβουλίες μας και, αφήνοντας στην άκρη για λίγο την τηλεόραση, συζητούν με τα παιδιά διαφορετικά θέματα και μοιράζονται τον ενθουσιασμό τους. Προσπαθούμε επίσης να εμπλέξουμε τους τοπικούς συλλόγους και φορείς», λέει η διευθύντρια.«Προσωπικά θεωρώ», εξηγεί η κ. Βελισσαρίου την προσέγγισή της, «ότι το σχολείο είναι ένα ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας και ένας οργανισμός δουλεύει σωστά μόνον όταν υπάρχει συνεργασία όλων των κυττάρων του. Το αποτέλεσμα όλη της προσπάθειας είναι τα παιδιά να θέσουν γερές βάσεις ώστε όλα αυτά που θα διαβάσουν στην συνέχεια να μοιάζουν πιο εύπεπτα».
Με αυτό το σκεπτικό και τα μάτια στραμμένα στην αρχαία ιστορία του τόπου τους και τη βιωματική εκμάθησή της, τα παιδιά του δημοτικού σχολείου του Οξυλίθου και οι δάσκαλοί τους ξεκίνησαν ένα πολύ φιλόδοξο πρότζεκτ, για την αρχαία Κύμη. Που βρίσκεται στα πόδια τους.
Η ιστορία της Κύμης με λίγα λόγια
Τρεις πόλεις, τρεις διαφορετικοί πολιτισμοί γεννηθήκαν στον Οξύλιθο. Ο λόγος για την Κύμη και τις αποικίες της στα βορειοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας (Σμύρνη) και στην Καμπανία της νότιας Ιταλίας (Κύμη). Ο αρχαιολογικός χώρος που βρίσκεται λίγο έξω από τον Οξύλιθo, είναι η ζωντανή μαρτύρια αυτού του παρελθόντος. Η αρχαιολόγος Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, που ανέσκαψε την τοποθεσία, τον θεωρεί μέρος της αρχαίας Κύμης.
Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από τη θάλασσα, στον λόφο Βιγλατούρι. Η τοποθεσία, που έχει υπεροχή θέα στο πέλαγος (βρίσκεται στα 3 χλμ. από τη θάλασσα), βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Μανικιάτη, τον αρχαίο Αχελώο, και στο μέσο μιας καταπράσινης πεδιάδας. Το νερό, το εύφορο έδαφος και η οχυρή θέση ήταν τα στοιχεία που προσέλκυσαν τους ανθρώπους να κατοικήσουν την περιοχή, από την προϊστορική εποχή μέχρι και σήμερα.Το όνομα Βιγλατούρι εξάλλου, που πήρε ο λόφος αργότερα, βγαίνει από τις λέξεις «βίγλα», που σημαίνει σκοπιά, καραούλι και «τουρ», που σημαίνει πύργος.
Στη τοποθεσία αυτή ανακαλύφθηκε ένας ολόκληρος οικισμός με σπίτια, ιερά, πλατείες, δρόμους και τάφους. Τα ερείπια είναι ορατά και καλύπτουν όλες τις πλαγιές του λόφου. Ανήκουν κυρίως στον οικισμό των γεωμετρικών χρόνων, κατά τους οποίους η περιοχή γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της, αλλά υπάρχουν και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις από την προϊστορική εποχή και ένα μυκηναϊκό μέγαρο.Έχουν αποκαλυφθεί ορθογώνια και αψιδωτά οικοδομήματα, λιθόστρωτοι δρόμοι κατασκευασμένοι από μικρές πέτρες, βότσαλα και πατημένα όστρακα, καθώς και μικρό τμήμα του τείχους στους πρόποδες του λόφου. Στον κεντρικό πυρήνα του οικισμού υπήρχε πλατεία κι ένα ιερό, που θεωρείται ότι χρησίμευε ως τόπος λατρείας ευγενών, οι οποίοι ταξίδεψαν και χάθηκαν μακριά από την πατρίδα τους.
Η Κύμη της γεωμετρικής εποχής ήταν σημαντική πόλη, με επαφές σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο, λόγω της γεωγραφικής θέσης της Εύβοιας, η οποία αποτέλεσε γέφυρα στην διακίνηση ανθρώπων κι εμπορευμάτων από τον Βορρά προς τον Νότο και από την Ανατολή προς τη Δύση.Όταν λοιπόν τον 8ο αι. π.Χ. άρχισε η μεγάλη περιπέτεια του αποικισμού, οι αρχαίοι Κυμαίοι ήταν ιδανικά προετοιμασμένοι και εξοπλισμένοι. Έτσι, το 770 π.Χ. ίδρυσαν μαζί με τους κατοίκους της Χαλκίδας την ομώνυμη αποικία στην Κάτω Ιταλία.Από ό,τι φαίνεται, οι Ευβοείς ακολούθησαν τα ίχνη του Οδυσσέα, χωρίς όμως να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες του. «Όταν βρέθηκα στην Κύμη την ιταλιωτική, νόμιζα ότι βρισκόμουν στην Κύμη της Εύβοιας», είχε πει σε συνέντευξη στον Βασίλη Βασιλικό ο γνωστός αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης. «Ο τόπος ήταν ο ίδιος, η απόσταση από τη θάλασσα, οι κατάφυτοι γήλοφοι. Μόνο οι άνθρωποι φορούσαν άλλα ρούχα. Ο μετανάστης ήθελε να μείνει κάπου που του θύμιζε την πατρίδα του».
Ο αρχαιολογικός χώρος της Κύμης (Κούμα) στη νότια Ιταλία.
Μαζί στη νέα τους πατρίδα οι Κυμαίοι πήραν και το κυμαϊκό-χαλκιδικό αλφάβητο, που πέρασε από τη Μεγάλη Ελλάδα στους Λατίνους, για να αποτελέσει αργότερα το λατινικό αλφάβητο.Η αποκάλυψη της αρχαίας Κύμης έγινε με την ανασκαφή που ξεκίνησε το 1984 και προκάλεσε ενθουσιασμό, καθώς σιγά σιγά έφερε στο φως την ιστορία της πόλης. Η αρχική χαρά όμως δεν ακολουθήθηκε από πράξεις. Το 1994, δέκα χρόνια μετά, οι ανασκαφές διακόπηκαν λόγω έλλειψης πόρων και χρηματοδότησης από το υπουργείο Πολιτισμού.Από αυτό το σημείο, αρκετά χρόνια μετά, ανέλαβαν δράση οι μικροί μαθητές του δημοτικού σχολείου Οξυλίθου και οι δάσκαλοί τους.
Η δραστηριοποίηση του δημοτικού σχολείου
To 2012 το Δημοτικό Σχολείο Οξυλίθου εκπόνησε ένα πρόγραμμα που διάρκεσε έναν ολόκληρο χρόνο, σχετικά με το Βιγλατούρι. «Ξεκινήσαμε με τα παιδιά να ψάχνουμε στο ίντερνετ και σε βιβλία, ίχνη και στοιχεία που αφορούσαν την αρχαία Κύμη και το Βιγλατούρι», μας είπε η κυρία Βελισσαρίου φανερά περήφανη.«Συλλέξαμε πληροφορίες, φωτογραφίες, συνεργαστήκαμε και με συλλόγους που είχαν επισκεφτεί την αιολική Κύμη και το ταξίδι ξεκίνησε. Κατασκευάσαμε μέχρι και αγγεία και όστρακα των γεωμετρικών χρόνων, όπου τα παιδιά έγραψαν το όνομά τους με κυμαϊκό αλφάβητο, τα κρύψαμε στην αυλή του σχολείου και στη συνέχεια οργανώσαμε ανασκαφές. Ανεβάσαμε επίσης ένα θεατρικό, τις Νεφέλες, στον αρχαιολογικό χώρο του Βιγλατουρίου».Το σχολείο ταυτόχρονα ήρθε σε επαφή με τον δήμο του Bacoli στη νότια Ιταλία, όπου βρίσκεται η Cuma (Κύμη στα ιταλικά). «Mε τη βοήθεια του δήμου Κύμης, αντιπροσωπεία δασκάλων και μαθητών επισκέφτηκε το Bacoli, όπου προβλήθηκε το βίντεο για το Βιγλατούρι. Δωρίσαμε ακόμη και μια τριήρη κατασκευασμένη από τα παιδιά στους Ιταλούς», λέει η διευθύντρια.
Το τελικό προϊόν του πρότζεκτ, στο οποίο συμμετείχαν όλες οι τάξεις, ήταν ένα τρυφερό video για την ιστορία του τόπου, που προβλήθηκε στο σχολείο σε μία ειδική εκδήλωση, στην οποία ήταν παρούσα η κυρία Σαπουνά-Σακελλαράκη.
Κανείς δεν περίμενε την αντίδραση της αρχαιολόγου: «Συγκινήθηκε τόσο πολύ, ώστε μας έδωσε την υπόσχεση ότι είναι διατεθειμένη να συνεχίσει τις ανασκαφές, με την προϋπόθεση ότι εμείς θα καταφέρουμε να μας γίνει δωρεά των ιδιοκτησιών που εφάπτονται του αρχαιολογικού χώρου», λέει η κ. Βελισσαρίου.Δάσκαλοι και μαθητές σήκωσαν τα μανίκια και έπιασαν δουλειά. Ήταν αποφασισμένοι να τα καταφέρουν, ώστε να σώσουν από τη λήθη ό,τι είχε απομείνει από το παρελθόν της περιοχής τους. Το έργο τους δεν ήταν εύκολο. Κατάφεραν όμως, με πείσμα και κόπο, να βρουν τους όμορους ιδιοκτήτες του αρχαιολογικού χώρου, και τους έπεισαν, έναν προς έναν, να δωρίσουν τα χωράφια τους στο ελληνικό δημόσιο.Τώρα, όπως με χαρά μας πληροφορεί η πολυσχιδής δασκάλα, αναμένεται να ξεπεραστούν τα τελευταία γραφειοκρατικά εμπόδια για να ξεκινήσουν εκ νέου οι ανασκαφές και ένα ακόμη όνειρο των δραστήριων μαθητών του Οξυλίθου να γίνει πραγματικότητα…
Γεννημένη στο Μιλάνο, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1986. Eίναι ιδρυτικό μέλος της Ligue Internationale Anti-prohibitionniste. Έχει συνεργαστεί με την Καθημερινή, την Αυγή, την Ελευθεροτυπία, και στην Ιταλία με το L’Espresso. Από το 2010 είναι μόνιμος συνεργάτης της Rainews 24.
Οθωμανικά μνημεία στα Γιάννενα: Μια σχέση 104 ετών
Σαν σήμερα το 1913 απελευθερώθηκε η πόλη των Ιωαννίνων, μετά από αναμέτρηση τριών μηνών με τις οθωμανικές δυνάμεις. Τα Γιάννενα είναι η μοναδική πόλη στην Ελλάδα που κατάφερε να διατηρήσει σε σημαντικό βαθμό την οθωμανική πολιτιστική της κληρονομιά, με τα μνημεία να κατέχουν μια ξεχωριστή θέση στο αστικό της τοπίο και να αποτελούν στην ουσία την ίδια την εικόνα της.
Στην ακρόπολη του Ιτς Καλέ στο Κάστρο των Ιωαννίνων έχει δημιουργηθεί ένα πάρκο πολιτισμού με ποικίλες μουσειακές χρήσεις. Τα περισσότερα μνημεία είναι οθωμανικά, όπως το Φετιχιέ τζαμί και το θησαυροφυλάκιο. [Θύμιος Μάντζιος]
Τα Γιάννενα φιλοξενούν δεκάδες οθωμανικά κτίρια, κηρυγμένα μνημεία από το υπουργείο Πολιτισμού. Τέσσερα από αυτά είναι τζαμιά (τα τρία διατηρούν τους μιναρέδες τους). Η πρώτη κήρυξη έγινε το 1925, οκτώ μόλις χρόνια μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους, που έγινε σαν σήμερα, στις 21 Φεβρουαρίου του 1913.Κατά τη διάρκεια των 104 αυτών ελεύθερων χρόνων, οι Γιαννιώτες είχαν και συνεχίζουν να έχουν μιαν ιδιαίτερη σχέση με τα οθωμανικά μνημεία. Ίσως επειδή αυτά ενδύθηκαν ένα πέπλο ρομαντισμού, ίσως πάλι επειδή αρκετά από αυτά έτυχε να συνεχίζουν να υπάρχουν… Από το φωτογραφικό (ψηφιακό ή μη) άλμπουμ κάθε Γιαννιώτη δεν λείπουν τα ενσταντανέ μπροστά από εμβληματικά τζαμιά της πόλης, όπως του Ασλάν πασά και του Φετιχιέ, που βρίσκονται μέσα στο Κάστρο των Ιωαννίνων.
Η δύσκολη “συμβίωση” μετά την απελευθέρωση
Μετά το 1913 η φάση της απο-οθωμανικοποίησης ήταν έντονη, με την πόλη να επιζητά τη συμμόρφωσή της με το εθνικό ιδεώδες. Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε, η διάρρηξη της σχέσης των Ιωαννίνων με τα οθωμανικά μνημεία δεν ήταν τόσο βίαιη όσο σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.Βέβαια και στα Γιάννενα, όπως και αλλού, τα μνημεία αντιμετωπίστηκαν σαν λάφυρα πολέμου, ενώ το μεγάλο χτύπημα το δέχτηκαν τα τζαμιά μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924. Μέχρι τότε, η παρουσία της μουσουλμανικής κοινότητας στην πόλη ανέστειλε εκ των πραγμάτων τη βεβήλωση των μνημείων. Οργανωμένη επιχείρηση κατεδάφισης των τζαμιών όμως δεν υπήρχε, όπως έγινε στη Θεσσαλονίκη και στη Φλώρινα. Η γιαννιώτικη “επιχείρηση” έγινε σταδιακά, κυρίως μέσα σε μια δεκαετία, για διάφορους λόγους: από την ανάγκη αποτίναξης της ενθύμησης της οθωμανικής περιόδου, μέχρι την απελευθέρωση εδάφους για τη δημιουργία νέων δημόσιων κτισμάτων με το μικρότερο κοινωνικό κόστος.
Μια ιστορική φωτογραφία των Ιωαννίνων: Ο Απόστολος Βερτόδουλος φωτογραφίζει την κατεδάφιση του τζαμιού Οσμάν Τσιαούς.
Αρκετά από τα τζαμιά είχαν εγκαταλειφθεί ήδη από τους Οθωμανούς, από τα τέλη του 19ου αιώνα. Όμως δύο από τα τζαμιά που κατεδαφίστηκαν τη δεκαετία του ’30, το Ναμάζ Γκιαχ και το Μπαϊρακλή, είχαν κηρυχθεί μνημεία από το υπουργείο Πολιτισμού το 1925. Η κήρυξη των οθωμανικών μνημείων τότε συνδέθηκε σε μεγάλο βαθμό με τις επιταγές των Συνθηκών για την προστασία των μουσουλμάνων που δεν υπάχθηκαν στην ανταλλαγή των πληθυσμών. Ο αποχαρακτηρισμός τους –άγνωστο υπό ποιες συνθήκες έγινε– φαίνεται ότι ήρθε… πολύ φυσικά. Εκείνη την εποχή εξάλλου δεν υπήρχαν οργανωμένες τοπικές αρχαιολογικές υπηρεσίες, ενω ακόμα και σε διεθνές επίπεδο το καθεστώς προστασίας των μνημείων άρχισε να αποκτά μορφή μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο.
Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, το τζαμί του Ναμάζ Γκιαχ κατεδαφίστηκε μετά από αίτημα του τότε υπουργείου Συγκοινωνιών για την ανέγερση νέου διοικητηρίου (το προηγούμενο είχε καεί το 1928, από εμπρησμό πιθανότατα). Να σημειωθεί πως ιστορική έρευνα για το πώς ακριβώς κατεδαφίστηκαν τα τζαμιά δεν έχει γίνει ποτέ και τα στοιχεία που αναφέρονται προέρχονται από προσωπική έρευνα της γράφουσας στις αποφάσεις των δημοτικών συμβουλίων στο Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Ιωαννίνων και στον Τύπο της εποχής.Στη θέση των κατεδαφισθέντων τζαμιών ανεγέρθηκαν δημόσια κτίρια όπως η Νομαρχία, τα δημοτικά λουτρά (κατόπιν η βιβλιοθήκη) και η Ζωσιμαία Ακαδημία, ενώ κάποια άλλα πέρασαν στα χέρια ιδιωτών.
Στη θέση του Οσμάν Τσιαούς ανεγέρθηκε η Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία. Σήμερα το κτίριο στεγάζει σχολεία. [Θύμιος Μάντζιος]
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι στην περίπτωση των Ιωαννίνων, σε αντίθεση με άλλες πόλεις, κανένα τζαμί δεν μετατράπηκε τελικά σε ναό, παρότι υπήρχε σχετική απόφαση δημοτικού συμβουλίου. Η οικονομική δυσχέρεια εμφανίζεται ως η κύρια αιτία για τη μη εκτέλεση της απόφασης.
Τελικά, όρθια έμειναν τέσσερα τζαμιά από τα συνολικά 17 που υπήρχαν προ της απελευθέρωσης.
Ένα τζαμί-σύμβολο της πόλης
Από τη δεκαετία του ’50 και μετά, τα Γιάννενα εισέρχονται σε μια νέα περίοδο της σχέσης τους με τα οθωμανικά μνημεία, και δη με τα τζαμιά. Είναι οι δεκαετίες εκείνες που η Ελλάδα αρχίζει να χτίζει το τουριστικό της όραμα. Η πόλη των Ιωαννίνων, μέσα σε αυτή τη συγκυρία, βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγάλη οθωμανική πολιτιστική της κληρονομιά. Και το τζαμί του Ασλάν πασά γίνεται η εικόνα της πόλης.
Το Ασλάν πασά τζαμί σε περίοπτη θέση, φιλοξενεί εδώ και δεκαετίες το δημοτικό μουσείο. [Θύμιος Μάντζιος]
Οι Γιαννιώτες έδειξαν την προτίμησή τους σε αυτό το οθωμανικό μνημείο για πολλούς λόγους. Καταρχάς βρίσκεται σε ένα περίοπτο σημείο, σε μία από τις δύο ακροπόλεις του Κάστρου, και σε απόσταση αναπνοής από τη λίμνη Παμβώτιδα. Ήδη από τη δεκαετία του ’20, όταν και άρχισε η δημόσια συζήτηση για το τι μέλλει γενέσθαι με τα οθωμανικά μνημεία, το Ασλάν τζαμί έτυχε ιδιαίτερης προσοχής. Πέραν της τοποθεσίας του, οι τοπικές αρχές αναγνώρισαν την καλλιτεχνική του αξία, δίνοντας έμφαση και στην ύπαρξη των 15 κιόνων του προστώου που προέρχονται από κάποιο –άγνωστο μέχρι σήμερα–παλαιοχριστιανικό ή βυζαντινό οικοδόμημα της περιοχής.
Οι κίονες στο προστώο του τζαμιού του Ασλάν πασά. [Maryline P/flickr.com]
Με αυτά τα δεδομένα, ο δήμος Ιωαννιτών αγόρασε το 1931 από την Εθνική Τράπεζα το τζαμί του Ασλάν για να το μετατρέψει σε μουσείο. Εκεί στεγάστηκαν και οι αρχαιότητες που είχαν συγκεντρωθεί από τη Δωδώνη, το Βοτονόσι και την Παραμυθιά (μέχρι που μετακόμισαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων το 1970). Από το 1933 μέχρι και σήμερα, λειτουργεί ως δημοτικό μουσείο.Η πρώιμη επανάχρηση του μνημείου ως δημοτικού μουσείου και η ένταξή του στη νέα πραγματικότητα των Ιωαννίνων προσέδωσαν στο τζαμί του Ασλάν πασά μία δυναμική και έναν συμβολισμό για τη σχέση των Γιαννιωτών με τα οθωμανικά μνημεία. Το συγκεκριμένο τζαμί, τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, άρχισε να κοσμεί τις καρτ ποστάλ και το εξώφυλλο διαφόρων τουριστικών οδηγών της πόλης.
Ο ρόλος του Αλή Πασά
Την ίδια εποχή, η πόλη άρχισε να αξιοποιεί και το όνομα του Αλή πασά, που κυβέρνησε τα Γιάννενα από το 1788 μέχρι τις αρχές της ελληνικής επανάστασης. Ένα πρώτο και βασικό της βήμα ήταν η δημιουργία μουσείου Αλή πασά στο γνωστό νησάκι της λίμνης. Τα Γιάννενα προσπαθούσαν να επανακτήσουν ένα κομμάτι της αίγλης του παρελθόντος που επέτρεψε να γίνουν κάποτε «πρώτα στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα», όπως είναι η χαρακτηριστική έκφραση. Σε αυτό το παρελθόν κυριαρχούσε η φυσιογνωμία του αποκαλούμενου «Λέοντα της Ηπείρου». Τα τριάντα χρόνια της διακυβέρνησής του, μέσα σε μια περίοδο ευρωπαϊκού διαφωτισμού, άφησαν το στίγμα τους στην πόλη σε πολλά επίπεδα. Και αν μη τι άλλο, η περίοδος του Αλή πασά κληροδότησε πολλά λογοτεχνικά κείμενα και πολλούς θρύλους, όπως είναι αυτός του πνιγμού της Κυρά Φροσύνης και 17 γυναικών στα νερά της λίμνης. Για την ηγετική αυτή φυσιογνωμία έγραψαν πολλοί, με θετική ή αρνητική διάθεση: από τον Αλέξανδρο Δουμά και τον Βικτόρ Ουγκώ μέχρι τον Λόρδο Βύρωνα, τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και περιηγητές όπως ο Φρανσουά Πουκεβίλ. Το πνεύμα του Αλή πασά συνεχίζει να διαπερνά και σήμερα την τοπική ιστοριογραφία, την επιστημονική κοινότητα και την πολιτιστική και κοινωνική πραγματικότητα.«Τη διάσωση των οθωμανικών μνημείων τη χρωστάμε και στην αληπασαδολατρεία. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Γιαννιώτες μεγαλώσαμε με τον μύθο ότι στο Νησί είναι το σπίτι του Αλή πασά (σ.σ. πρόκειται για το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα, όπου κατέφυγε και τελικά βρήκε το θάνατο από τα στρατεύματα του Χουρσίτ πασά). Η εμμονή όμως με την ηγετική αυτή φυσιογνωμία τείνει να γίνει προβληματική», αναφέρει ο Γιώργος Σμύρης, επίκουρος καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με την αρχιτεκτονική των οθωμανικών μνημείων.Πράγματι, η εποχή του Αλή πασά είναι τόσο καθοριστική στην τοπική συνείδηση, που τα περισσότερα μνημεία αποδίδονται στην περίοδο εκείνη (1788-1822). Η οθωμανοκρατία όμως στην περιοχή κράτησε 480 χρόνια και πολλά από τα μνημεία που σώζονται σήμερα, έχουν τις ρίζες τους στον 16ο ή τον 17οαιώνα. Δυστυχώς, η ταυτοποίηση των μνημείων και η τεκμηρίωση των στοιχείων μέσω οθωμανικών πηγών δεν έχουν προχωρήσει σε ικανοποιητικό βαθμό. Σε γενικές γραμμές, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ενασχόληση των ερευνητών και των ιστορικών με την οθωμανική περίοδο άργησε να γίνει πραγματικότητα, καθώς προηγήθηκαν πιο “κρίσιμες” περίοδοι για την ταυτότητα του έθνους, όπως της αρχαιότητας και της βυζαντινής εποχής. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, όλο και περισσότεροι ερευνητές ξεθάβουν αρχεία και μελετούν την περίοδο αυτή. Στα Γιάννενα, σε μια πόλη η οποία υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές της οθωμανικής αυτοκρατορίας, το επιστημονικό και ερευνητικό κενό που υπήρχε επί δεκαετίες επέτρεψε στον ρομαντισμό που έφερε μαζί της η εποχή του Αλή πασά να κυριαρχήσει σαρωτικά.
Το αναστηλωμένο Φετιχιέ τζαμί στο Ιτς Καλέ του Κάστρου. Ακριβώς μπροστά του βρίσκεται ο τάφος του Αλή πασά. [Θύμιος Μάντζιος]
«Τα οθωμανικά μνημεία έχουν τη δική τους θέση στην πόλη και αποτελούν μέρος της βασικής της ταυτότητάς: της πολυπολιτισμικής. Τα Γιάννενα είναι μια πόλη όπου το χριστιανικό, το εβραϊκό και το οθωμανικό στοιχείο συνυπήρξαν. Το οθωμανικό παρελθόν, όμως, σε επιστημονικό επίπεδο, χρειάζεται κι άλλη δουλειά για να μπορέσουμε να το αξιοποιήσουμε», τονίζει ο δήμαρχος Ιωαννίνων Θωμάς Μπέγκας. Η ανάγκη αυτή δεν συνδέεται μόνο με τον τρόπο διαχείρισης και αποκατάστασης των πολιτιστικών μνημείων, αλλά και με τον τουρισμό. Όσα περισσότερα δεδομένα υπάρχουν για τα μνημεία της πόλης, τόσο καλύτερα. Ο δήμος Ιωαννιτών είναι από αυτούς που ευελπιστούν σε προσέλκυση τουριστών από την Τουρκία, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η γειτονική χώρα τον τελευταίο χρόνο. Ήδη από το 2011 ξεκίνησε να έχει μια συνεργασία με τον δήμο Θεσσαλονίκης, ο οποίος μπήκε πολύ δυναμικά στην τουρκική αγορά και έχει δει ήδη οφέλη από την αξιοποίηση των οθωμανικών του μνημείων. Μέχρι στιγμής, πάντως, οι τούρκοι τουρίστες δεν έχουν φτάσει στην πόλη.
Η αναστήλωση των μνημείων
Με την ανάγκη προστασίας των μνημείων να έχει ωριμάσει, όπως αρμόζει σε ένα ευρωπαϊκό κράτος, και τον πολιτιστικό τουρισμό να αποτελεί μια δυναμική προοπτική, οι τοπικοί φορείς επενδύουν στα μνημεία. Αναμφίβολα η Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως από τη δεκαετία του ’90 και μετά, συνέβαλε προς αυτήν την κατεύθυνση. Πολλά μνημεία έχουν αναστηλωθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες: από τα εξωτερικά τείχη του Κάστρουπάνω στα οποία έχουν αποτυπωθεί η ελληνιστική, η βυζαντινή και η ύστερη οθωμανική περίοδος, το Σουφαρί Σεράι που στεγάζει τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και μεντρεσέδες, μέχρι το θησαυροφυλάκιο του Αλή πασά και κτίρια-κατάλοιπα των οθωμανικών στρατωνισμών, που φιλοξενούν διάφορες δραστηριότητες πολιτισμού, όπως το πρόσφατα εγκαινιασμένο Μουσείο Αργυροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς.
Το Σουφαρί Σεράι αποτελούσε κάποτε την Ιππική Σχολή του Αλή πασά. [Θύμιος Μάντζιος]
Από τα τέσσερα τζαμιά που επέζησαν μέσα στον χρόνο, μόνο τα δύο βρίσκονται σε καλή κατάσταση και λειτουργούν ως μουσειακοί χώροι. Το τζαμί του Ασλάν πασά μετατράπηκε όπως ήδη αναφέραμε τη δεκαετία του ’30 σε δημοτικό μουσείο, ενώ το Φετιχιέ Τζαμί που αναστηλώθηκε πριν από λίγα χρόνια, σήμερα λειτουργεί ως μουσειακός χώρος για την περίοδο του Αλή πασά. Το Βελή Τζαμί (το μόνο χωρίς μιναρέ) μπορεί να συνεχίζει να στέκεται όρθιο και η εξωτερική του όψη να δείχνει καλή, ωστόσο το εσωτερικό του καταρρέει.Στη χειρότερη κατάσταση βρίσκεται όμως το τζαμί της Καλούτσιανης, στην καρδιά μιας συνοικίας. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, το μνημείο πέρασε σε ιδιώτη και φιλοξένησε πολλές αλλότριες χρήσεις –από καφενείο και γραφεία του ΚΤΕΛ μέχρι φαρμακείο και ζαχαροπλαστείο– μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, οπότε και ολοκληρώθηκε η διαδικασία απαλλοτρίωσής του από το υπουργείο Πολιτισμού. Οι Γιαννιώτες ζήτησαν από την πρώτη στιγμή την αποκατάστασή του, καθώς γι’ αυτούς αποτελεί ένα δυνατό τοπόσημο. Πριν από επτά χρόνια, η Περιφέρεια Ηπείρου ανέλαβε το εγχείρημα της αποκατάστασης, με τη σύμπραξη της τότε Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Ωστόσο, λόγω λαθών και παραλείψεων, το εγχείρημα ξεκίνησε το 2015 από την αρχή, αυτή τη φορά με τον σωστό τρόπο: με την εκπόνηση όλων των απαραίτητων μελετών (ακόμα και μελέτης ιστορικής τεκμηρίωσης). Οι μελέτες αυτές βρίσκονται σε εξέλιξη κι ενώ δεν υπάρχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, τόσο η Περιφέρεια Ηπείρου όσο και ο δήμος Ιωαννιτών δηλώνουν πρόθυμοι να διαθέσουν ίδιους πόρους για το έργο.
Το τζαμί της Καλούτσιανης είναι ένα από τα δύο τζαμιά που βρίσκονται εκτός του Κάστρου. [Θύμιος Μάντζιος]
Την ίδια στιγμή, ο δήμος Ιωαννιτών και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων προωθούν, μέσω του νέου ΕΣΠΑ, την αναστήλωση δύο εγκαταλελειμμένων οθωμανικών μνημείων εντός του Κάστρου, κοντά στο Ασλάν τζαμί, με τη φιλοδοξία όλος αυτός ο χώρος να αποτελέσει ένα πάρκο πολιτισμού. Πρόκειται για τα οθωμανικά χαμάμ και την οθωμανική βιβλιοθήκη. Είναι από τα τελευταία μνημεία εκείνης της περιόδου που άντεξαν τη φθορά του χρόνου σιωπηλά και που τώρα έχουν την ευκαιρία να διηγηθούν την ιστορία τους, την ιστορία της πόλης γενικότερα. «Είναι ευτύχημα που η πόλη των Ιωαννίνων διακρίνεται ως ένα ιστορικό σύνολο πολλών στιγμών που δημιούργησαν στο πέρασμα του χρόνου την εικόνα που έχουμε σήμερα. Έχουμε κάθε λόγο να προστατεύσουμε τα μνημεία και να μετατραπούν από μια άφωνη πέτρα σε μια πέτρα που μπορεί να μας πει κάτι. Εμείς, ως ενδιάμεσοι διαχειριστές του χρόνου και των μνημείων, δεν μπορούμε να μεροληπτήσουμε υπέρ του ενός ή του άλλου. Εξετάζουμε τα μνημεία ως μνημεία», αναφέρει ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Κώστας Σουέρεφ.
Η οθωμανική βιβλιοθήκη και τα οθωμανικά χαμάμ περιμένουν την αποκατάστασή τους. [Θύμιος Μάντζιος]
Μπορεί κάποτε τα Γιάννενα να είχαν μια δύσκολη σχέση με τα οθωμανικά μνημεία, αλλά σήμερα όλα δείχνουν ότι η σχέση αυτή έχει αποκατασταθεί, με την τοπική αυτοδιοίκηση, πέραν των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού, να αναλαμβάνει ενεργό ρόλο. Και σε όλη αυτή τη διαδικασία που λαμβάνει χώρα σήμερα, οι Γιαννιώτες αντιλαμβάνονται τα οθωμανικά μνημεία ως αναπόσπαστο κομμάτι του πνεύματος της πόλης. Αν όχι συνειδητά, σε βιωματικό επίπεδο σίγουρα. Δεν είναι τυχαίο που κάποιες σποραδικές φωνές αντίδρασης που δεν θέλουν την ανάδειξη των μνημείων αυτών απομονώνονται εύκολα και δεν βρίσκουν μέχρι στιγμής διέξοδο στον δημόσιο λόγο. «Υπάρχουν κάποιοι που μου λένε “ας τα αφήσουμε να πέσουν”, αλλά δεν είναι σοβαρές κουβέντες. Τα Γιάννενα είναι μια πολυπολιτισμική πρωτεύουσα των Βαλκανίων. Εμείς οφείλουμε να αναδείξουμε τα μνημεία. Και από κει και πέρα, ο καθένας πρέπει να σέβεται τον διπλανό του», δηλώνει ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης.Ο σεβασμός είναι ίσως η λέξη-κλειδί στην όλη υπόθεση, γιατί η ανάδειξη των οθωμανικών μνημείων δεν αφορά μόνο τον πολιτισμό με τη στενή του έννοια. Αποτελεί και μιαν απάντηση στον εθνικισμό που καθορίζει την ελληνική κοινωνία διαχρονικά. Μια τέτοια απάντηση έδωσε ομόφωνα το δημοτικό συμβούλιο Ιωαννίνων τον Ιούλιο του 1975, όταν ο τότε διορισμένος νομάρχης Ιωαννίνων Νίκος Χανός εισηγήθηκε την κατεδάφιση των μιναρέδων από τα τζαμιά και την αντικατάστασή τους με γλυπτά, όπως έναν δικέφαλο αετό: «Την ύπαρξη των τζαμιών πρέπει να τη βλέπουμε από τη σκοπιά του πολιτισμού και του πνευματικού ανθρώπου που σέβεται κάθε μνημείο της κάθε ιστορικής εποχής, χωρίς μισαλλοδοξίες και άσχετα με συναισθήματα και εχθρότητες»…
Έχει σπουδάσει στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εργάζεται στον τοπικό Τύπο των Ιωαννίνων εδώ και 18 χρόνια. Σήμερα, είναι συντάκτρια της συνεργατικής ενημερωτικής ιστοσελίδας typos-i.gr.
Πιο πολλή σημασία έχει να έψαχνε κανείς, ιστορικά, γιατί ειδικά στην Ελλάδα η τρασαδούρα έγινε τόσο mainstream. Φταίει η έκλυση του θυμικού και η «εκδίκηση της γυφτιάς» επί ΠΑΣΟΚ; Η απασφάλιση κάθε ενοχής όταν επιτέλους οι «μη προνομιούχοι» μπήκαν με τις λάσπες στα θερινά ανάκτορα; Φταίνε τα ζεϊμπέκικα του Αντρέα, ο υπουργός Γιαννόπουλος που φωτογραφιζόταν στα μπουζουξίδικα φασκελώνοντας, με κιλότες στο κεφάλι;
O δισεκατομμυριούχος που θέλει να αποικίσει τον Άρη
Στα 17 του έφυγε από τη Νότιο Αφρική για τον Καναδά με λίγα δολάρια στην τσέπη. Στα 28, με το πρώτο του startup έγινε πλούσιος και στα 37 έγινε το πρότυπο για τις ταινίες Iron Man. Mετά το PayPal και την Tesla Motors, ο Elon Musk έχει βάλει πλώρη για την κατάκτηση του διαστήματος.
Χρόνος ανάγνωσης:
14
‘
[The red Dress]
Τετάρτη 05 Οκτωβρίου 2016
Την 1η Σεπτεμβρίου άλλος ένας πύραυλος Falcon 9 ήταν έτοιμος να εκτοξευτεί από το ακρωτήριο Κανάβεραλ και ο ιδρυτής της SpaceX, Ίλον Μασκ, έτοιμος να πανηγυρίσει μια ακόμη επιτυχία στην πορεία για την κατάκτηση του διαστήματος. Η εκκωφαντική έκρηξη τον άφησε απογοητευμένο. Για λίγο. «Όταν θεωρώ κάτι σημαντικό, το κάνω, ακόμη κι αν οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος μου» υποδεικνύει ένα από τα αποφθέγματα του. Ο Mασκ όμως δεν αρκείται σε αποφθέγματα. Τα κάνει πράξη. Πριν κλείσει μήνας από το ατύχημα, ταξίδεψε μέχρι τη Γκουανταλαχάρα του Μεξικό, ανέβηκε στην σκηνή του Διεθνούς Συνεδρίου Αστροναυτικής (IAC) και μίλησε για το σχέδιό του.
Ο τίτλος της παρουσίασης του εκκεντρικού entrepreneur είχε τίτλο «Κάνοντας το ανθρώπινο γένος πολυ-πλανητικό». Ένα πολυαναμενόμενο βίντεο αποκάλυπτε το «Διαπλανητικό Σύστημα Μεταφοράς» της SpaceX. Ο νέος πύραυλος BFR (Big Falcon Rocket, ή κατ’ άλλους Big Fucking Rocket) και το διαστημικό σκάφος BFS (Big Fucking Spaceship) σκόρπισαν ρίγη ενθουσιασμού σε όσους φαντασιώνονται ότι μπορούμε να ζήσουμε σε άλλους πλανήτες. Κάτι που σύμφωνα με τον Μασκ, αποτελεί μονόδρομο. «Είτε θα αποφασίσουμε ότι θα μείνουμε στη Γη περιμένοντας ένα μοιραίο καταστροφικό γεγονός, είτε θα επιτρέψουμε στο είδος μας να γίνει πολυ-πλανητικό και να διασωθεί».
Ο αληθινός Τόνι Σταρκ
Γεννημένος το 1971 στην Πρετόρια της Ν. Αφρικής, χωρίς ποτέ να υπάρξει ιδιαίτερα καλός μαθητής, ο Ίλον ήταν ιδιαίτερα μελετηρός –αν και η μελέτη αφορούσε μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας ή κόμικς– και επέδειξε ιδιαίτερη κλίση στην πληροφορική. Στα δέκα του απέκτησε τον πρώτο του ηλεκτρονικό υπολογιστή, έναν Commodore Vic-20. Σε αυτόν έγραψε στα 12 μόλις του χρόνια τον κώδικα για το πρωτόλειο videogame «Blastar». Θέμα του –τι άλλο;– το διάστημα και βασική πηγή έμπνευσης το Space Invaders, στο οποίο κατά δήλωσή του “έλιωνε” καθημερινά. Ο Μασκ πούλησε το παιχνίδι στο περιοδικό PC and Office Technology έναντι 500 δολαρίων.
«Χρησιμοποίησα τα χρήματα για να πάρω καλύτερο υπολογιστή, βιβλία προγραμματισμού και κόμικς. Μεταξύ των οποίων και το Iron Man», είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Αλλά όχι, δεν μπορούσα καν να φανταστώ ότι θα αποτελούσα έμπνευση για τον κινηματογραφικό Iron Man». Η φαντασία του οργίαζε όσο έμενε κλεισμένος στο δωμάτιο του. Είχε ελάχιστους φίλους και έπεφτε συχνά θύμα παρενοχλήσεων στο σχολείο. Τότε ο όρος bullying δεν είχε εφευρεθεί, αλλά ο Μασκ θυμάται τις εποχές που οι συμμαθητές του τον έβριζαν και τον χτυπούσαν επειδή ήταν διαφορετικός. «Ήταν σαν την ταινία Ο Άρχοντας των Μυγών. Κι εγώ ήμουν ένα από τα θύματα» δήλωσε σε μια αποκαλυπτική συνέντευξη στη Vogue.
Οι γονείς του χώρισαν πριν κλείσει τα εννιά του χρόνια. H Καναδέζα μητέρα του, η διαιτολόγος και μοντέλο Mέι Χάντελμαν, επέστρεψε στην πατρίδα της κι εκείνος έμεινε στην Πρετόρια με τον Νοτιοαφρικανό πατέρα του και τα δύο μικρότερα αδέρφια του. Το αγαπημένο του βιβλίο ήταν το «Γυρίστε τον Γαλαξία με ωτοστόπ» και αποτέλεσε βασική πηγή έμπνευσης για όσα έκανε στην συνέχεια, αλλά και δεξαμενή απαντήσεων στα αιώνια ερωτήματα για το νόημα της ζωής. «Είχε τύχει να διαβάσω Σοπενχάουερ και Νίτσε και τους βρήκα φριχτούς. Κανείς δεν πρέπει να τους διαβάζει. Είναι τόσο καταθλιπτικοί».
Ο έφηβος Μασκ μπορεί να μην είχε καταλήξει ποιο είναι το νόημα της ζωής, αλλά ήξερε με σιγουριά πώς και πού ήθελε να εξελιχθεί η δική του: κάπου μακριά από εκεί. «Ζητούσα διαρκώς από τον πατέρα μου να φύγουμε. Μου υποσχέθηκε ότι θα πηγαίναμε στις ΗΠΑ, αλλά δεν τήρησε την υπόσχεσή του». Στα 17 του μετακομίζει μόνος του στον Καναδά, όπου ζει η μητέρα του. Αφού κάνει διάφορες ευκαιριακές δουλειές, γράφεται στο Queen’s University του Tορόντο και σπουδάζει Φυσική και Οικονομικά. Ο πατέρας του τον έχει προειδοποιήσει ότι θα πληρώσει τα δίδακτρα μόνο αν σπουδάσει σε πανεπιστήμιο της Νοτίου Αφρικής. Ο Ίλον όμως είχε αποφασίσει ότι είναι φτιαγμένος για πολύ μεγαλύτερα πράγματα. Όταν έφτασε στον Καναδά, είχε λιγοστά δολάρια στην τσέπη. Σήμερα, η περιουσία του εκτιμάται στα 11,7 δισεκατομμύρια.
Στο πρώτο ραντεβού που βγήκε στον Καναδά, ξεκίνησε την συζήτηση ρωτώντας τη συνοδό του, «σου αρέσουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα;» καθώς η ηλεκτροκίνηση ήταν το μόνο που τον απασχολούσε εκείνη την περίοδο. Συνεχίζει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, όπου μη έχοντας άλλους πόρους, στήνει ένα κλαμπ που γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Όπως λέει ο τότε συνέταιρος και συγκάτοικός του, ο –επιτυχημένος πλέον entrepreneur– Αντέο Ρέσι, «πολλά βράδια το κλαμπ είχε 500 άτομα, όμως ο Ίλον ήταν άφαντος. Επέστρεφα στο σπίτι και τον έβλεπα να παίζει κάποιο videogame». O Ίλον έχει αποφασίσει ότι είναι φτιαγμένος για μεγαλύτερα πράγματα. Το ίδιο διαβλέπει και ένας καθηγητής του, ο οποίος του προτείνει μια θερινή δουλειά στη Σίλικον Βάλεϊ, στην ανάπτυξη εξαρτημάτων για ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Η εμπειρία θα αποδειχθεί καθοριστική. Από εκεί θα βρεθεί στο Στάνφορντ, όπου θα γίνει δεκτός με υποτροφία για να εκπονήσει το διδακτορικό του. Δύο ημέρες αργότερα, αποφασίζει ότι σπούδασε αρκετά και έχει έρθει η στιγμή να στήσει το πρώτο του startup.
Ένα ηλίθιο όνομα, μια ευφυέστατη ιδέα
Η εταιρεία Zip2 («ηλίθιο όνομα, ιδανικό παράδειγμα πώς να μην ονομάσετε μια εταιρεία, αφού κανείς δεν ήξερε τι να πληκτρολογήσει όταν το άκουγε» παραδέχτηκε αργότερα) ιδρύθηκε το 1995 από τον Ίλον και τον αδερφό του, Κίμπαλ, με ελάχιστο αρχικό κεφάλαιο. Η ιδέα ήταν ένας ψηφιακός Χρυσός Οδηγός. Γρήγορα αντιλήφθηκε ότι για να βγάλει χρήματα πρέπει να στραφεί σε μεγάλους πελάτες. Οι New York Times αγόρασαν τα δικαιώματα χρήσης του software, που εντωμεταξύ είχε μετεξελιχθεί σε μια φιλική για τα media πλατφόρμα αγγελιών. Το 1999 η Zip2 εξαγοράζεται αντί 310 εκατ. δολαρίων προκειμένου να ενταχθεί κάτω από την ομπρέλα της κραταιάς τότε Alta Vista. O Μασκ βγάζει 22 εκατομμύρια και το ποσό αποδεικνύεται υπεραρκετό για να χρηματοδοτήσει το νέο του εγχείρημα.
Αυτό είναι το X.com, μια καινοτόμος υπηρεσία ηλεκτρονικής μεταφοράς χρημάτων και συναλλαγών μέσω email. Όταν λίγους μήνες αργότερα λανσάρεται το ανταγωνιστικό Confinity και ο Μασκ συνειδητοποιεί ότι η επιθετική επικοινωνιακή στρατηγική δεν αποδίδει, προσεγγίζει τους ανταγωνιστές του και οι δύο πλατφόρμες συγχωνεύονται. Όλοι τους συμφωνούν να διατηρήσουν το όνομα X.com, το οποίο είναι αναμφίβολα δυναμικό, όμως πολλοί καταναλωτές το περνούν για πορνογραφικό και δεν ανοίγουν τα links. Έτσι επιλέγεται το όνομα PayPal. Η PayPal κερδίζει απρόσμενη δημοφιλία και εκατομμύρια χρήστες την εμπιστεύονται για τις συναλλαγές τους. Η eBay, η οποία έχει δημιουργήσει μια αντίστοιχη πλατφόρμα ηλεκτρονικών συναλλαγών, παραδέχεται την ήττα της και το 2002 καταβάλει 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια για να την εξαγοράσει. O Μασκ λαμβάνει 180 εκατ. δολάρια. Έχει μόλις κλείσει τα τριάντα και το ποσό θα ήταν αρκετό για να αγοράσει ένα ιδιωτικό νησί και να περάσει άνετα την υπόλοιπη ζωή του. «Θα βαριόμουνα στο εξωτικό νησί», απάντησε χρόνια αργότερα σε σχετικό ερώτημα δημοσιογράφου.
Θα βαριόταν στο εξωτικό νησί. Και προτίμησε το διάστημα
Το πάθος του Μασκ για το διάστημα δεν έχει σβήσει. Παρακολουθεί με πάθος τις εξελίξεις και απορεί για την έλλειψη προόδου. «Υποτίθεται ότι το 2000 θα είχαμε βάσεις στη Σελήνη και θα είχαμε ήδη φτάσει στον Άρη. Τίποτα από αυτά δεν συνέβη και αποφάσισα να ανακαλύψω το γιατί». Έχοντας αποφασίσει να επενδύσει σχεδόν το μισό κεφάλαιο από την πώληση της PayPal στην εξερεύνηση του διαστήματος, ταξιδεύει μέχρι τη Ρωσία, όπου συναντάται με επιτελείς του στρατού και τους ζητά να αγοράσει έναν παροπλισμένο διηπειρωτικό πύραυλο. «Νόμιζαν ότι είμαι τρελός. Ίσως νόμιζαν ότι θέλω να εκτοξεύσω πυρηνικά. Όταν τους είπα την ιστορία με την PayPal, νόμισαν ότι είμαι τρελός με λεφτά». Συνεχίζει να πολιορκεί τους Ρώσους, όμως συνειδητοποιεί ότι παζαρεύει μια τεχνολογία που λίγο έχει εξελιχθεί από τη δεκαετία του ’60. Καταλαβαίνει ότι το πρόβλημα δεν είναι να μπεις σε τροχιά γύρω από τη Γη, αλλά να το κάνεις φτηνά. Την στιγμή που απογειώνεται το αεροπλάνο του από το αεροδρόμιο της Μόσχας στο μυαλό του προσγειώνεται η δημιουργία της δικής του εταιρείας κατασκευής πυραύλων. «Οι πιθανότητες έλεγαν ότι θα αποτύχω. Αλλά δεν θα συγχωρούσα στον εαυτό μου αν δεν το επιχειρούσα».
Η SpaceX ιδρύεται τον Ιούνιο του 2002 με στόχο την κατάκτηση του διαστήματος. Πρώτο βήμα η κατασκευή πυραύλων που θα επιστρέφουν στη βάση τους και θα επαναχρησιμοποιούνται σε επόμενες αποστολές, μειώνοντας έτσι δραστικά το κόστος των διαστημικών ταξιδιών. «Ειλικρινά, όταν ξεκίνησα την SpaceX, σκέφτηκα ότι πιθανότατα θα αποτύχει. Θα ήμουν τρελός αν πίστευα ότι θα πετύχαινε την στιγμή που δεν γνώριζα τίποτα για πυραύλους». «Γιατί να αρχίσετε κάτι που πιστεύετε ότι θα αποτύχει;» τον ρωτάει ένας δημοσιογράφος. «Επειδή το διακύβευμα είναι σημαντικό. Και τελικά, το διακύβευμα είναι η ανθρωπότητα, η ανθρώπινη συνείδηση, η ζωή όπως την ξέρουμε».
Η κάψουλα Dragon σε τροχιά, 14 Ιανουαρίου 2015. [SpaceX]
Oι μηχανικοί και οι τεχνικοί της SpaceX δουλεύουν πυρετωδώς στο πρόγραμμα επαναχρησιμοποιούμενων πυραύλων Falcon. Τον Σεπτέμβριο του 2008 ο Falcon 1 γίνεται ο πρώτος ιδιωτικός πύραυλος που μπαίνει σε τροχιά γύρω από τη Γη. Η είδηση συνεπαίρνει και τους επιτελείς της NASA που υπογράφουν με την SpaceX μια αστρονομική σύμβαση 1,6 δισεκατομμυρίου δολαρίων για 12 ανεφοδιαστικές πτήσεις στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ISS (η πρώτη πτήση ολοκληρώθηκε με επιτυχία το 2012). Το 2009 ο Falcon 1 είναι ο πρώτος ιδιωτικός πύραυλος που θέτει έναν εμπορικό δορυφόρο σε τροχιά. Το 2010, στη δεύτερη πτήση του Falcon 9και πρώτη της κάψουλας Dragon, η SpaceX γίνεται η πρώτη ιδιωτική εταιρεία που εκτοξεύει διαστημικό σκάφος σε τροχιά και αυτό επιστρέφει με επιτυχία. Η NASA υπογράφει με την SpaceX συμβόλαιο 2,6 δισεκατομμυρίων για τη μεταφορά αστροναυτών της.
Στις 21 Δεκεμβρίου 2015 καταγράφεται η πρώτη επιτυχημένη προσγείωση του 1ου σταδίου του Falcon 9, ενώ λίγους μήνες αργότερα η πρώτη προσνήωση σε ειδικά κατασκευασμένη πλωτή πλατφόρμα. Η επιτυχία αυτή είναι καθοριστική για το μέλλον της εξερεύνησης του διαστήματος, καθώς σημαίνει ότι οι επαναχρησιμοποιούμενοι πύραυλοι κάνουν σαφώς οικονομικότερες τις εξωπλανητικές εξορμήσεις. Ο Falcon 9 που εξερράγη την 1η του περασμένου Σεπτεμβρίου στο ακρωτήριο Κανάβεραλ σκόρπισε σκεπτικισμό για το εγχείρημα καθώς το ίδιο είχε συμβεί και τον Ιούλιο του 2015. Μαζί με τον πύραυλο καταστράφηκε και το φορτίο του, ο τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος Amos-6, στον οποίο η Facebook είχε επενδύσει εκατoμμύρια δολάρια, προκειμένου να παράσχει σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Όμως η SpaceX συνεχίζει ακάθεκτη.
Το όραμα του Μασκ για το διάστημα είναι πολύ πιο πολύπλοκο. Στον πυρήνα του, εκτός από την εξερεύνηση, φωλιάζει η ιδέα του εποικισμού. Πολύ πριν συναντήσει τους Ρώσους, ο Μασκ είχε εκπονήσει την πρωτοβουλία Mars Oasis, στόχος της οποίας ήταν η δημιουργία ενός βιώσιμου οικοσυστήματος στον Άρη με την εγκατάσταση ενός μικροσκοπικού, πειραματικού θερμοκηπίου στον κόκκινο πλανήτη. Πλέον στα σχέδια του Μασκ είναι οι πρώτοι δέκα αστροναύτες που θα φτάσουν στον Άρη να εργαστούν με στόχο τη δημιουργία μιας πόλης χωρητικότητας 80.000 κατοίκων. Όπως προβλέπει, σε 40-100 χρόνια στον Άρη δεν θα ταξιδέψουν μόνο μερικές χιλιάδες, αλλά εκατομμύρια γήινοι. Ποιος γράφτηκε ήδη για ταξίδι; Ο Λεονάρντο ΝτιΚάπριο, ή τουλάχιστον έτσι είπε προχθές στον Ομπάμα.
Αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, η πρώτη μη επανδρωμένη πτήση αναμένεται έως το 2024. Οι πτήσεις θα συνεχιστούν έως ότου μεταφερθούν στον Άρη τα απαραίτητα για την οικοδόμηση της πρώτης βάσης. Πριν το 2027 θα ξεκινήσουν οι επανδρωμένες πτήσεις με τα διαπλανητικά σκάφη BFS που θα μεταφέρουν 100 επιβάτες και θα επιστρέφουν στη Γη. Η μεθοδολογία έχει ήδη λειτουργήσει με τον πύραυλο Falcon 9, ο οποίος –εκτός από την πρόσφατη αποτυχημένη εκτόξευση– καταγράφει αρκετές επιτυχημένες προσγειώσεις τόσο στην ξηρά όσο και σε πλωτές βάσεις. Στόχος είναι η εκτιμώμενη διάρκεια ταξιδιού των 3-5 μηνών να πέσει κάτω από τις 30 ημέρες, ούτως ώστε η μεταφορά να γίνει πιο οικονομική, στα 200.000 δολάρια το άτομο, «αλλά στόχος μας είναι να πέσει σε κάτω από 100.000 δολάρια», είπε ο Μασκ με ένα χαμόγελο. «Στην τιμή θα περιλαμβάνεται και το εισιτήριο επιστροφής. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι άνθρωποι ότι μπορούν να επιστρέψουν στη Γη. Ακόμη κι αν στην πραγματικότητα δεν επιστρέψουν ποτέ».
Το όραμά του Μασκ δεν τελειώνει στην αποίκηση του Άρη, για την ακρίβεια ξεκινά από εκεί. «Kάλλιστα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το Διαπλανητικό Σύστημα Μεταφοράς για να ταξιδέψουμε και σε άλλους πλανήτες», είπε στην πρόσφατη παρουσίαση. «Θα μπορούσαμε να πάμε στο Νέφος του Όορτ, αρκεί να δημιουργήσουμε σταθμούς ανεφοδιασμούς καθ’ οδόν. Θα μπορούσαμε να πραγματοποιήσουμε πτήσεις στην Ευρώπη (τον φυσικό δορυφόρο του Δία). Γιατί όχι και στον Δία;».
Γιατί όχι;
Τεχνολογία από τον Άρη στο διπλανό φανάρι
Αν ένα διακαές πάθος του Μασκ είναι το διάστημα, το έτερο είναι η καλυτέρευση της ζωής στη Γη. Τουλάχιστον αυτό είχε διακηρύξει ανακοινώνοντας τις επενδύσεις του στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δη τα ηλεκτροκίνητα οχήματα και τις επίγειες μεταφορές.
Το 2004, παρά τις δυσχέρειες συγκέντρωσης πόρων για τη SpaceX, ο Μασκ ηγήθηκε του πρώτου γύρου χρηματοδότησης ενός startup κατασκευής οχημάτων με ηλεκτρικούς κινητήρες. Το όνομα της εταιρείας Tesla Motors προς τιμήν του πρωτοπόρου Νίκολα Τέσλα. Συνεισφέροντας αρχικά 6,3 εκατ. δολάρια από προσωπικά του χρήματα και τεχνογνωσία, ο Μασκ συνέβαλε στον σχεδιασμό του Tesla Roadster, του πρώτου ηλεκτροκίνητου sports car της εταιρείας. Αυτό δεν θα ήταν ένα ηλεκτροκίνητο αυτοκινητάκι του γκολφ, αλλά μια Ferrari. Από τους πρώτους που πελάτες ήταν ο Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ, ο Τζορτζ Κλούνεϊ και ο Λεονάρντο ΝτιΚάπριο.
Τον Ιούλιο του 2005 υπογράφει συμβόλαιο με τη Lotus για την υλοποίηση του επόμενου αυτοκινήτου και η εταιρεία φαίνεται έτοιμη να απογειωθεί. Μέχρι όμως να ξεκινήσει η παραγωγή αντιμετωπίζει δυσκολίες, κυρίως σε χρηματοδοτικό επίπεδο. Ο Μασκ τις καλύπτει μέσω επενδυτικών γύρων, αλλά και προσωπικών χρηματικών ενέσεων. Όταν ο ιδρυτής της Tesla Μάρτιν Έμπερχαρντ επιχειρεί να τον παραγκωνίσει, εκπαραθυρώνεται από τη διοίκηση.
Εν τω μεταξύ, η εταιρεία φλερτάρει έντονα με τη χρεοκοπία, κάτι που θα επαναληφθεί πέντε χρόνια αργότερα, χωρίς οι μέτοχοι ή επενδυτές να το μάθουν. Όπως αποκαλύπτεται στη βιογραφία «Elon Musk: Tesla, SpaceX and the Quest for a Fantastic Future», ο Μασκ σε αμφότερες τις περιπτώσεις αποτάθηκε στην Google για να τους αγοράσει. Ο κολοσσός δέχτηκε απλώς να επενδύσουν και κάπως έτσι η Tesla Motors ορθοπόδησε. Το 2009 η Daimler εξαγοράζει το 10% της έναντι 50 εκατ., ενώ ακολουθεί η δημόσια εγγραφή της στο Χρηματιστήριο.
Το 2012, και μετά από ένα γενναίο δάνειο 450 εκατομμυρίων από την κυβέρνηση (για το οποίο ο Ομπάμα κατακρίθηκε από τους αντιπάλους του), η Tesla κυκλοφορεί το οικογενειακό Model S, ενώ το 2015 ακολουθεί το Model X. Πέρα από την εμπορική επιτυχία τους, αυτό που κυρίως πέτυχαν είναι ότι έδειξαν τον δρόμο. Ήδη οι μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες επενδύουν στα ηλεκτροκίνητα και η Tesla δεν έχασε την ευκαιρία να προμηθεύσει με συστήματα και εξαρτήματα τους ανταγωνιστές της, ενώ ο Μασκ έκανε κάτι πολύ γενναιόδωρο: επέτρεψε σε όλους τη δωρεάν χρήση της πατενταρισμένης τεχνολογίας Tesla, προκειμένου να μεγαλώσει η αγορά της ηλεκτροκίνησης. Τον Απρίλιο αποκαλύφθηκε το πιο προσιτό Μodel 3, το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει στα τέλη του 2017 με κόστος €32.000, το οποίο με μία φόρτιση θα διανύει τουλάχιστον 350 χιλιόμετρα. Παράλληλα, ο Μασκ δεσμεύτηκε να επενδύσει στα αυτόνομα οχήματα και ήδη στο Model S ενσωματώθηκε λογισμικό αυτόματου πιλότου. Και για την ιστορία, ξεπλήρωσε το κρατικό δάνειο εννιά χρόνια πριν τη λήξη του.
Εκτός από τα αυτοκίνητα, οι λύσεις της Tesla αξιοποιούνται για την εξοικονόμησης ενέργειας και στο σπίτι. Η Tesla Powerwallενσωματώνει μπαταρία ιόντων λιθίου κα αποθηκεύει το ρεύμα είτε από το δίκτυο είτε από εναλλακτικές πηγές (π.χ. ηλιακά πάνελ) και να το διοχετεύει κατά βούληση. Όλα τα διαθέσιμα τεμάχια πουλήθηκαν πριν καν φτάσουν στα ράφια των καταστημάτων και η εταιρεία προετοιμάζει πυρετωδώς τα επόμενα. Παράλληλα λανσαρίστηκε και η μεγαλύτερης χωρητικότητας Tesla Powerpack για χρήση από επιχειρήσεις και βιομηχανίες.
Εξάλλου, ο Μασκ είναι ο εμπνευστής και βασικός υποστηρικτής της SolarCity, η οποία ιδρύθηκε από ξαδέρφια του και συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων προμηθευτών φωτοβολταϊκών στις ΗΠΑ.
Το 2013 παρουσίασε και το φουτουριστικό όραμά του για τις μεταφορές, με την κωδική ονομασία Hyperloop και σκοπό να αποτελέσει πλατφόρμα δημιουργίας (από τρίτους κατασκευαστές) επίγειων μέσων μεταφοράς που θα κινούνται σε ταχύτητες υψηλότερες από των σημερινών αεροσκαφών. Ο Μασκ πιστεύει ότι σύντομα θα διανύουμε με επίγεια μέσα αποστάσεις 500 χλμ. σε λιγότερη από μισή ώρα.
Η ταραχώδης προσωπική ζωή
Το 2000 ο Μασκ παντρεύεται την συγγραφέα Τζαστίν Γουίλσον, συμφοιτήτριά του στο Τορόντο, αφού την πολιόρκησε για πολλά χρόνια μέχρι εκείνη να δεχτεί την πρόταση γάμου. Όμως όταν τελικά η Τζαστίν μετακομίζει στη Σίλικον Βάλεϊ, γνωρίζει έναν διαφορετικό Ίλον. «Είμαι το Άλφα σε αυτή τη σχέση» της είπε μετά τον πρώτο χορό. «Μου επεσήμανε διαρκώς τα λάθη μου» έγραψε εκείνη αργότερα στο blog της. «Είμαι η γυναίκα σου» του είπε, «όχι υπάλληλός σου». «Αν ήσουν υπάλληλός μου θα σε είχα απολύσει» της απάντησε. Θα χάσουν το πρώτο τους παιδί πριν κλείσει δέκα εβδομάδες ζωής από το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου, όμως θα αποκτήσουν δίδυμα αγόρια το 2004 και τρίδυμα αγόρια το 2006.
Τα πέντε παιδιά δεν έφεραν την ευτυχία στο ζευγάρι. Ο Μασκ αντιμετωπίζει με ψυχρότητα τη σύζυγό του, η οποία εν τω μεταξύ έχει γράψει το πρώτο της μυθιστόρημα. Το ταλέντο της αναδεικνύεται σε ένα αυτοβιογραφικό άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2010 στο Marie Claire. «Την άνοιξη του 2008 ο πάμπλουτος επιχειρηματίας σύζυγός μου και πατέρας των πέντε γιων μου, κατέθεσε την αίτηση διαζυγίου. Έξι εβδομάδες αργότερα με ενημέρωσε μέσω sms ότι αρραβωνιάστηκε μια πανέμορφη εικοσάρα Αγγλίδα ηθοποιό, την Tαλούλα Ράιλι, μία από τις αδερφές στην ταινία «Περηφάνια και Προκατάληψη». Δύο πράγματα συνειδητοποίησα διαβάζοντάς το: α) το «Περηφάνια και Προκατάληψη» ήταν μια πραγματικά καλή ταινία και β) η ζωή μου με αυτό τον άντρα έχει εξελιχθεί σε ένα αφόρητο κλισέ. Τουλάχιστον δεν ήταν ξανθιά». Ακολουθεί ένας επίπονος δικαστικός αγώνας, που θα καταλήξει σε έναν άδικο –σύμφωνα με την Τζαστίν–, συμβιβασμό, αλλά και σε μια παχυλή διατροφή για τα παιδιά τους. Ο Μασκ, ο οποίος έχει επανειλημμένα εκθέσει την ιδιωτική του ζωή στα φώτα της δημοσιότητας, ανταπάντησε με ένα post, που ξεκινούσε με την φράση: «Προτιμώ να καρφώσω το χέρι μου με ένα πιρούνι, παρά να σχολιάσω την προσωπική μου ζωή».
Mε την Ταλούλα σε πάρτι του Vanity Fair, 2014. [ADRIAN SANCHEZ-GONZALEZ / AFP]
Ο Μασκ έχει γνωρίσει την σχεδόν είκοσι χρόνια μικρότερή του Ταλούλα στο κλαμπ Whisky Mist στο Μέιφερ του Λονδίνου το 2008 –υποτίθεται ότι την φλέρταρε προτείνοντας να της δείξει τους πυραύλους του. Η Ράιλι θα γίνει η δεύτερη κυρία Μασκ το 2010. «Η γυναίκα που περίμενα όλη μου τη ζωή» της γράφει στα σημειώματα που συνοδεύουν τα ακριβά του δώρα. Δύο χρόνια αργότερα ο Μασκ ζητά διαζύγιο, όχι μέσω sms όπως έκανε με την Τζαστίν, αλλά μέσω Twitter. Εκτός από την ηθοποιό, το μήνυμα του Ίλον θα διαβάσουν και τα εκατομμύρια των followers του. Σπεύδει να διευκρινίσει στο Forbes ότι την αγαπά, αλλά δεν είναι πια ερωτευμένος μαζί της.
Όταν λίγους μήνες αργότερα, μαθαίνει ότι βγαίνει με έναν συνομήλικό της στο Λονδίνο, παίρνει το πρώτο αεροπλάνο και της ζητά να τον ξαναπαντρευτεί. Η Ταλούλα δέχεται και ο νέος γάμος τελείται τον Ιούλιο του 2013. O Μασκ ξαναζητά διαζύγιο το Δεκέμβριο του 2014, αλλά αποσύρει την αίτηση το καλοκαίρι του 2015. Τελικά τον Μάρτιο του 2016 η Ταλούλα είναι αυτή που καταθέτει αίτηση διαζυγίου και ο Μασκ δηλώνει ότι δεν θέλει η προσωπική του ζωή να επηρεάζει τις επιχειρήσεις του. Bέβαια, μόλις πριν λίγες μέρες, έριξε μερικές σπόντες μέσω Twitter:
Ο entrepreneur συνέχισε έκτοτε να απασχολεί τα media με τους –πραγματικούς ή επινοημένους– δεσμούς του. Από την Κάμερον Ντίαζ, μέχρι την Άμπερ Χερντ, αρκετές σταρ και στάρλετ της showbiz φημολογείται ότι είχαν σχέση με τον πάμπλουτο entrepreneur.
Ο Ίλον Μασκ όμως δεν θα μείνει στην ιστορία για την πολυτάραχη προσωπική ζωή του. Είτε πετύχει είτε αποτύχει, θα μνημονεύεται ως ο πρώτος άνθρωπος που επιχείρησε να σώσει την ανθρωπότητα στέλνοντας γήινους στον Άρη, στον πλανήτη που ονειρεύεται να ταξιδέψει κάποια μέρα και ο ίδιος. «Θέλω να πεθάνω στον Άρη. Απλώς ελπίζω να μην σκοτωθώ στην πρόσκρουση». Του το ευχόμαστε. Και ποιος ξέρει, ίσως μέχρι τότε να έχει κατασκευάσει την πραγματική στολή του Iron Man που τόσο ονειρεύεται.
Σπούδασε στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε ως συντάκτης, αρχισυντάκτης και διευθυντής σε περιοδικά, εφημερίδες και websites. Σήμερα ξεκινά το πρώτο του startup και τελειώνει το πρώτο του μυθιστόρημα.
Στο μεγάλο δρόμο, απάνω στα σκαλοπάτια ενός μεγάρου, κάθεται ένας ζητιάνος. Δίπλα του είναι ξαπλωμένος ένας μαύρος, μαλλιαρός σκύλος. Ο σκύλος του ζητιάνου.
Ο ήλιος πυρώνει από ψηλά τον άνθρωπο και το σκύλο, απάνω στα λευκά μάρμαρα.Ο άνθρωπος είναι ντυμένος στα κουρέλια. Το πρόσωπό του είναι χλωμό, αρρωστιάρικο και παραπονεμένο. Ο σκύλος έχει ένα γυαλιστερό, παστρικό τρίχωμα, που τον σκεπάζει ως τα ρουθούνια. Το μούτρο του είναι εύθυμο και γελαστό, και το μάτια του γυαλίζουν κάτω απ’ τα πυκνά του φρύδια.Ο ήλιος πυρώνει από ψηλά τον άνθρωπο και το σκύλο και ζητεί να τους ομορφήνη και τους δύο. Ο ζητιάνος όμως φαίνεται σαν να κρυώνη, και το φως, που τον λούζει, τον κάνει ασχημότερο. Ο σκύλος χαίρεται το φως μέσα στη γούνα του, και το μαλλί του γυαλίζει σαν μετάξι.Απ’ τη μεγάλη πόρτα του μεγάρου βγήκε μια παχουλή υπηρέτρια, με κόκκινα δροσερά μάγουλα. Έδωκε με καλοσύνη μια φέτα ψωμί κ’ ένα κομμάτι κρέας στο ζητιάνο και πέταξε με περιφρόνηση ένα κόκκαλο στο σκύλο.
Ο άνθρωπος πήρε το κομμάτι το κρέας, με ντροπή, κι αναστέναξε, σαν να τού έδιναν φαρμάκι. Άρχισε να μασάη χωρίς όρεξη, με συχνούς αναστεναγμούς και με κομμένα λόγια. Ο σκύλος άρπαξε το κόκκαλο με λαχτάρα, κούνησε την ουρά του, τώβαλε ανάμεσα στα μπροστινά του πόδια κι’ άρχισε να το ροκανίζη μ’ ευτυχία.
Ο ήλιος πύρωνε από ψηλά τον άνθρωπο και το σκύλο. Οι διαβάτες περνούσαν βιαστικοί μπροστά τους. Πού και πού κανένας έρριχνε μια πεντάρα στο δίσκο του ζητιάνου και κυττάζοντας το σκύλο, που τούφραζε το δρόμο, μουρμούριζε μέσα του: «Να χαθής, βρωμόσκυλο». Ο ζητιάνος έπαιρνε το έλεος του διαβάτη κι’ όλο αναστέναζε. Ο σκύλος άκουε τις βρισιές του κι’ όλο κουνούσε την ουρά του….Ένας μάγκας, καθισμένος σταυροπόδι στο πεζοδρόμιο, κύτταζε με δυο μεγάλα γαλανά μάτια τον άνθρωπο και το σκύλο. Άξαφνα άρχισε να γελάη μοναχός του: «Για κύττα! είπε. Ένας πλούσιος κ’ ένας φτωχός!…»Ο ήλιος πύρωνε από ψηλά και τους τρεις! Τον πλούσιο, τον φτωχό και τον φιλόσοφο.**********
Ανάμεσα στα κυνηγετικά όπλα που αναζητώ, από τα πιο επώνυμα μαγαζιά έως τις πιο απίθανες… τρύπες= υπάρχουν όπλα που ενώ τα ίδια δεν αντιπροσωπεύουν κάτι σπουδαίο σε επίπεδο κατασκευής και ποιότητα εκτέλεσης, φέρουν επάνω τους ένα όνομα βαρύ και ιστορικό.
Κάποτε βρήκα και είχα τη δυνατότητα να το φωτογραφίσω, ένα δίκαννο με κοκόρια. Συνηθισμένο όπλο. Το όνομα που έφερε όμως επάνω στην κάννη του, ήταν μια ιστορία από μόνο του… Ο μάστορας ήξερε το ενδιαφέρον μου για τα καλά κυνηγετικά όπλα. Μου έδειξε ένα-δυο διαλυμένα…παλιοσίδερα και χαμογελώντας πονηρά πίσω από τα γυαλιά του με ρώτησε…– Ξέρεις ποιος ήταν ο Μαλτσινιώτης; Εσκυψε και πίσω από τον πάγκο του ξετρύπωσε ένα ακόμα… υπόλειμμα δίκαννου, που όμως έφερε ένα όνομα με χρυσά γράμματα πάνω στηνρίγα της κάννης.Maltsiniotis Frere athene. Τα όπλα δεν μπορούν να μιλήσουν με λόγια, αλλά και δεν σταματούν ποτέ να μας εκπλήσσουν με την ιστορία τους. Στην περίπτωσή μας, αποκαλύπτουν ένα κομμάτι μνήμης που αντιπροσωπεύει προπολεμικά μια μικρή Ελλάδα που πάσχιζε να μεγαλώσει, που ήξερε να ξεπερνάει μύριες δυσκολίες, να δημιουργεί βαριά βιομηχανία και να είναι σεβαστή σε παγκόσμια κλίμακα.Το όπλο αυτό είναι μια απλή βελγική κατασκευή, με κοκόρια, στο μοτίβο χιλιάδων όμοιων κοκοροτούφεκων, που αποτελούσαν την προσιτή εκδοχή αυτής της βιομηχανίας, που απευθυνόταν στους κυνηγούς της μεσαίας εισοδηματικής τάξης. Πρόκειται για εισαγωγή, στο όνομα μάλιστα του εισαγωγέα, που αναγράφεται στα Γαλλικά. Τέτοιες εισαγωγές έγιναν και σε άλλα ονόματα εμπόρων και σε άλλες περιόδους.Καλυκοποιείον… Το δίκαννο που είδα ταξινομείται χρονολογικά στις αρχές του περασμένου αιώνα. Δεν μπόρεσα να φωτογραφίσω τα σήματα της βάσης και τις σφραγίδες του. Φέρει όμως ατσάλινες και όχι δαμασκηνές κάννες και ένα σκάλισμα τυπικό ενός όπλου, μεσαίας κατηγορίας.Η αλεπού στη φωτιά και το ζαρκάδι στον υποφυλακτήρα αποτελούσαν συχνό διακοσμητικό μοτίβο στη βελγική κυνηγετική οπλοβιομηχανία. Το σκάλισμα αυτό το έχω δει πολλές φορές να εκτελείται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που είμαι βέβαιος πια ότι προέρχεται από το ίδιο εργαστήριο σκαλίσματος. Το ξύλο στο κοντάκι του ήταν μέτριας ποιότητας αλλά καλοδουλεμένο και οι εφαρμογές του ξύλο …μέταλλο κρατούσαν ακόμα καλά.Στον Υμηττό λειτούργησε από το 1891 το «καλυκοποιείον».Το όπλο, αν κρίνω από τη συνολική ταλαιπωρία ενός και πλέον αιώνα, δεν υπήρξε χαμηλής ποιότητας κατασκευής, ήταν ένα καλό και αξιόπιστο μοντέλο σειράς. Εφερε και περαστό κλειδί τύπου Γκρίνερ, που ήταν μια σημαντική εξέλιξη της εποχής.Το όπλο φτιάχτηκε για κάποια εταιρεία των κυρίων Μαλτσινιώτη που το προωθούσε στην ντόπια αγορά. Ποιος ήταν όμως ο Μαλτσινιώτης;Ηταν τρία αδέλφια, οι Παναγιώτης, Γεώργιος και Δημήτριος με καταγωγή από τη Σπάρτη. Το όνομα έχει μεσαιωνικές ρίζες καθώς υπάρχει στον Μυστρά το ερείπιο του πύργου της οικογένειας Μαλτσινιώτη.Τα προϊόντα της ΠΥΡΚΑΛ στη Διεθνή Εκθεση Οπλων του Παρισιού το 1900.Ολα ξεκίνησαν το 1884, με ένα μικρό μαγαζάκι στο Μοναστηράκι που πουλούσε κυνηγετικά όπλα και φυσίγγια. Γρήγορα επεκτάθηκαν σε επισκευές και ανακατασκευές. Η επιχειρηματική τους δραστηριότητα αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα και ίδρυσαν το δικό τους εργοστάσιο παραγωγής φυσιγγίων.Στην αρχή στο Ψυχικό και στη συνέχεια στον Υμηττό θα λειτουργήσει από το 1891 το «καλυκοποιείον». Το 1900 απασχολούν ήδη διακόσιους εργαζόμενους. Η εταιρεία τους ήταν η «Αδελφοί Μαλτσινιώτη φυσίγγια και μεταλλικά εξαρτήματα». Ξεκίνησαν την διαδρομή τους με κυνηγετικά όπλα, πυρίτιδες, σκάγια και φυσίγγια, αλλά ο απωλεσθείς και ντροπιαστικός ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 έδωσε μια σημαντική ώθηση στην επιχείρησή τους.Επαναγόμωναν φυσίγγια για όπλα Γκρα και Σασεπώ, ενώ ανέπτυξαν σημαντικά την καλυκοποιία και απέκτησαν σπουδαία τεχνογνωσία για την εποχή.Σύντομα έγιναν οι προμηθευτές του ελληνικού στρατού σε πυρομαχικά, αλλά έκαναν και πολλές εξαγωγές σε εγγύς ανατολή και Τουρκία ! Ηταν οι «άτυποι» προμηθευτές των Μακεδονομάχων και των Κρητών σε εξοπλισμό.Και ταυτόχρονα οι Μαλτσινιώτηδες κάνουν εξαγωγές και στην Τουρκία!Ελληνικά φυσίγγια Μέσα σε ελάχιστα χρόνια και με την εισαγωγή μηχανημάτων και τεχνογνωσίας από το Βέλγιο και την Γερμανία, κατάφεραν να παράγουν εντελώς δικά τους φυσίγγια σε μπρούντζινους κάλυκες για τα νέα όπλα άκαπνης πυρίτιδας,τύπου Μάνλιχερ.Μέχρι τότε οι προσπάθειες για ανάπτυξη του κλάδου οπλοβιομηχανίας είχαν αποτύχει στην Ελλάδα, καθώς το μεν πείραμα του Ναυπλίου… ανετινάχθη, οι δε προσπάθειες του Δημοσίου και του Μωραϊτίνη είχαν βαλτώσει για λόγους είτε ξένου συμφέροντος και δόλου είτε έλλειψης ουσιαστικού ενδιαφέροντος αλλά και έλλειψης ειδικευμένου προσωπικού.Η αλλαγή του εξοπλισμού του ελληνικού στρατού από τους γκράδες σε Μάνλιχερ Σονάουερ το 1900, έβαλε την εταιρεία σε μια περίοδο ανταγωνισμού με το «Πυριτιδοποιείο». Τελικό αποτέλεσμα αυτού του ανταγωνισμού ήταν η συγχώνευση των δύο και η δημιουργία της «ΠΥΡΚΑΛ» το 1908.Χειροποίητο μηχάνημα των αδελφών Μαλτσινιώτη όπου γινόταν η τοποθέτηση των καψυλίων στους κάλυκες.Οι Μαλτσινιώτηδες κρατούν τη διοίκηση, με τον Γεώργιο να είναι ο «τεχνοκράτης» εγκέφαλος της εταιρείας. Το εργοστάσιο εξειδικεύεται στο διαμέτρημα του Μάνλιχερ Σονάουερ και κάνει εξαγωγές. Το διαμέτρημα βοήθησε τα μέγιστα τα ανταρτικά σώματα, καθώς οι Μακεδονομάχοι μπορούσαν να φέρουν πολύ μεγαλύτερο αριθμό των μικρότερων σε όγκο σφαιρών και με πολλαπλάσια ακρίβεια βολής, και αυτό αύξησε σημαντικά την αυτονομία τους.Με την έκρηξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου το «καλυκοποιείο» γίνεται ο αποκλειστικός προμηθευτής του ελληνικού στρατού. Στο τέλος του πολέμου η εταιρεία θα έχει τη δυνατότητα παραγωγής και οβίδων βαρέος πυροβολικού, ενώ στη διάρκεια του πολέμου είχε εφεύρει και μια πατέντα ανακατασκευής δεσμίδων και καλύκων πολυβόλου. Σε αυτή την περίοδο μετά το 1920 και στη διάρκεια της δικτατορίας του Πάγκαλου, οι αδελφοί Μαλτσινιώτη αποσύρονται. Τη διοίκηση αναλαμβάνει ο Καλύβας και ο Λογοθέτης στο Καλυκοποιείο και ο Αραπίδης στο Πυριτιδοποιείο. Τότε έγινε μια σκανδαλώδης σύμβαση για παραγωγή 450 εκατομμυρίων φυσιγγίων!Η εταιρεία εκσυγχρονίστηκε για να ανταποκριθεί, στην απίστευτη παραγγελία, ενώ πήρε και αρκετά χρήματα προκαταβολή. Πέφτοντας ο Πάγκαλος, η εταιρεία υποχρεώθηκε να επιστρέψει το ποσό (1927) και να περάσει στην ιδιοκτησία της Εθνικής και σε μια περίοδο υπολειτουργίας, χρεοκοπίας και αδράνειας.Από εκεί αναλαμβάνει τη νέα διαδρομή της χρεοκοπημένης εταιρείας ο Μποδοσάκης Αθανασιάδης.Ο Μποδοσάκης εκλήθη από τον Δροσόπουλο της Εθνικής Τράπεζας να αναλάβει την εταιρεία, έχοντας την υποστήριξη του υπουργού των στρατιωτικών, Κονδύλη. Ο Μποδοσάκης έδωσε 2200 δρχ για τη μετοχή που είχε αξία μόλις 700 δρχ., αλλά τις άφησε ενέχυρο στην τράπεζα, αφού… δεν είχε να τις πληρώσει.Ελαβε και δάνειο 70 εκατομμύρια από την Εθνική Τράπεζα και μια παραγγελία 25 εκατομμυρίων βλημάτων τυφεκίων και πυροβολικού.Εξαγωγές… Στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου έλαβε μεγάλες παραγγελίες κυρίως από τη δημοκρατική παράταξη την οποία επίσης προμήθευε ο ναζιστής Γκέριγκ με τη δική του εταιρεία «Ραϊνμέταλ μπόρσικ». Η ναζιστική Γερμανία βέβαια υποστήριζε φανερά τον εθνικό στρατό, αλλά πουλούσε εξοπλισμό και στους δημοκρατικούς μέσω της ΠΥΡΚΑΛ. Μεγάλα φορτία όπλων έφταναν από την Γερμανία στην Ελλάδα και αποχωρούσαν με ελληνικά πιστοποιητικά για το… Μεξικό. Τα νεότερου τύπου όπλα κατέληγαν στον εθνικό στρατό και τα παλιότερα στον δημοκρατικό, που αντιμάχονταν μεταξύ τους στην Ισπανία.Το 1938 ο Μποδοσάκης ταξίδεψε με…σοβιετικό αεροσκάφος στη Βαρκελώνη και έκλεισε συμφωνία με τους δημοκρατικούς για 2,1 εκ. γερμανικά μάρκα. Δεκάδες καραβιές με φορτία όπλων κατέληξαν στις αντιμαχόμενες παρατάξεις, στη διάρκεια του αιματηρού ισπανικού εμφύλιου.Η ΠΥΡΚΑΛ στήριξε τη χώρα και τον Ι .Μεταξά στις προετοιμασίες του ενάντια στον Αξονα, τις κρίσιμες παραμονές του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου με πυρομαχικά. Δυστυχώς, με την είσοδο των Γερμανών στην πρωτεύουσα, το σαμποτάζ ανατίναξης του εργοστασίου απέτυχε. Οι Γερμανοί κατέλαβαν και χρησιμοποίησαν το εργοστάσιο, που έγινε στόχος δολιοφθορών της αντίστασης, αλλά το άφησαν… ερείπια φεύγοντας. Η εταιρεία αναγεννήθηκε δυναμικά, μια ακόμα φορά στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, για να καταλήξει πάλι στη θλιβερή κατάσταση του 1980 όταν η ΠΥΡΚΑΛ οδηγήθηκε σε «εθνικοποίηση».Τίτλοι τέλους H ΕΒΟ και η ΠΥΡΚΑΛ οδηγήθηκαν σε συγχώνευση το 2004.Σε όλα αυτά τα χρόνια η εταιρεία δεν σταμάτησε ποτέ να παράγει κυνηγετικά φυσίγγια, κάλυκες και πυρίτιδες (μαύρη και άκαπνη) που έχαιραν εκτίμησης στην ντόπια και ξένη αγορά. Αναμφισβήτητα θα μπορούσε να έχει πολύ μεγαλύτερο μερίδιο στην ντόπια και ξένη κυνηγετική αγορά, αλλά φαίνεται πως ο προσανατολισμός της στο πολεμικό υλικό είναι… εθισμός!Κλείνοντας τις γραμμές αυτές, ένας καλός φίλος μου τηλεφώνησε πως μου βρήκε ένα κουτάκι μαύρο μπαρούτι. Παράτησα τον υπολογιστή και πήγα ανυπόμονος να το παραλάβω. Το κούνησα… η παλιά πυρίτιδα ακουγόταν μέσα. Σφραγισμένο, δεν παθαίνει τίποτα όσα χρόνια και να περάσουν. Το άνοιξα και οι κόκκοι FFF απλώθηκαν στην παλάμη μου. Κοίταξα τα γράμματα του μισοσκουριασμένου τσίγκινου κουτιού. Μαύρο φόντο, χρυσά γράμματα:«Πυρίτις κυνηγίου FFF ποιότης εξαιρετική, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΥΡΙΤΙΔΟΠΟΙΙΟΥ ΚΑΙ ΚΑΛΥΚΟΠΟΙΙΟΥ ΑΘΉΝΑΙ.»Ενα σκουριασμένο κουτάκι… ένα παλιό κυνηγετικό όπλο… και μια σύντομη ιστορία που μπορούν να σε κάνουν περήφανο στη χώρα που δεν παράγει πια τίποτα, αλλά που έχει αποδείξει στο ένδοξο παρελθόν πως είναι ικανή για όλα…ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ; Οι Μακεδονο-μάχοι και οι Κρητικοί, για να μην κατηγορηθεί η χώρα από την καταρρέουσα Τουρκία, ότι εξοπλίζει επίσημα ανταρτικά σώματα, αγόραζαν όπλα και πυρομαχικά με χρήματα διαφόρων «συνδέσμων», ως ιδιώτες από του Μαλτσινιώτη.Ηταν τόσο μεγάλη η φήμη του καταστήματος που παραδόξως ακόμα και Βούλγαροι κομιτατζήδες παρουσιάζονταν ως ρουμανό-βλαχοι έμποροι στου Μαλτσινιώτη, στο Μοναστηράκι και αγόραζαν και αυτοί τα δικά τους εφόδια που απέστελναν, λαθραία πάντοτε, στη διεκδικούμενη τότε Μακεδονία!Νίκος Κράλληςhttp://origin2.ethnos.grΠίσω στα παλιά !
Συντάχθηκε απο τον/την briefingnews.grΤετάρτη, 05 Φεβρουάριος 2014 15:30Του Γιώργου Θεοχάρη
Η μαύρη φτώχεια σκέπασε σαν πέπλο κάθε ελληνική ψυχή…
Αγανάκτηση, πείνα, ανέχεια.
Το πολυβόλο της ανέχειας χτυπά τυφλά! Δεν εξετάζει κανένα κριτήριο. Θέλει θύματα ανεξαρτήτως φύλου, κοινωνικής θέσης,καταγωγής ή ανάγκης….
Η εξαθλίωση σκοτώνει όνειρα, ελπίδες, προσδοκίες….
Η εξαθλίωση σκοτώνει την αξιοπρέπεια….
Η Εξαθλίωση σε καταντά δούλο μέσα στο ίδιο σου το σπίτι, στην ίδια σου την χώρα. Μάλιστα σε έναν τόπο που γέννησε την ισονομία, την ισοπολιτεία και τη δικαιοσύνη. Που γέννησε τους πατέρες της επιστήμης και των αξιών, Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης. Όλα αυτά που σε τούτη την ευλογημένη γη γεννήθηκαν σήμερα θάβονται από εκείνους που χειροκροτούσαμε τόσα χρόνια!
Από εκείνους τους λοποδύτες που έπρεπε να είναι πίσω από τα σίδερα της φυλακής…
Από εκείνους που υποκρίνονται ότι επιβάλλουν την τάξη κατά το δοκούν…
Απο εκείνους που ακούνε τη λέξη ,ΧΡΙΣΤΟΣ, και αλλάζουν κουβέντα σνομπάροντας κάθε τι χριστιανικό!
Από εκείνους που επιδιώκουν να επιβάλουν την νέα τάξη πραγμάτων στην χώρα μας σε συνεργασία με ΠΡΟΔΟΤΕΣ Ελληνες….
Η Ελλάδα πάντα κυριεύονταν από προδότες …
Αρκεί αυτή την φορά να μην τους επιτρέψουμε…
Φοιτητής του Πολυτεχνείου μου έλεγε προχθές ότι αναγκάστηκε να συγκατοικεί με άλλους δυο συμφοιτητές του για να μπορέσει να τα βγάλει πέρα..
Μένουν στην Κυψέλη σε ένα τριάρι διαμέρισμα και όλα τα υπόλοιπα τα μοιράζονται. Ο Λευτέρης, ο Πάρης και ο Νίκος. Τρεις νεοέλληνες που ζουν με 300 ευρώ το μήνα που τους στέλνουν οι γονείς τους. Για αυτό αναγκάζονται και δουλεύουν σε μπάρ ως σερβιτόροι. Μόνο Παρασκευή και Σάββατο ώστε να είναι συνεπείς και στα καθήκοντα τους στο Πολυτεχνείο. ”Θα προτιμήσουμε να μείνουμε στο παγκάκι παρά να ανάψουμε μαγκάλι’΄, λέει στο BriefingNews ο 19χρονος Νίκος από την Πρέβεζα εξηγώντας ότι “ξέρω αρκετούς συμφοιτητές μου που ζούνε χωρίς θέρμανση”.
Αυτή είναι η Ελλάδα του 21ου αιώνα.
Συνταξιούχοι και μισθωτοί, αργοπεθαίνουν. Άνεργοι αυτοκτονούν. Ελευθεροι επαγγελματίες έχουν χάσει τον ύπνο τους.
ΤΑ ΜΥΡΙΣΤΗΚΑΝ ΠΡΩΤΟΙ ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΤΟ 1927, ΤΑ ΔΟΚΙΜΑΣΕ ΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΑΣ ΝΑΥΤΙΚΟ ΤΟ 1928, Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΑΡΧΙΣΕ ΤΟ 1965 ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΕΚΛΕΙΣΕ ΤΟ 1979. ΜΙΑ ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΗΝ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ ΤΗΣ ΧΡΩΠΕΙ.
Πριν από 40 χρόνια αποδείχθηκε περίτρανα ότι στη Δυτική Ελλάδα υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου. Διαβάστε την απίστευτη ιστορία ενός … Έλληνα επιστήμονα, του χημικού Σωτήρη Σοφιανόπουλου και εξάγετε τα δικά σας συμπεράσματα…
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ – Αξίζει να το διαβάσετε!
Ο Σωτήριος Σοφιανόπουλος γεννήθηκε το 1938 στην Αθήνα. Το 1956 αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Αναβρύτων. Σπούδασε Χημικός στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Πολυτεχνείο Darmstadt της Γερμανίας. Διετέλεσε επί τετραετία Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων φοιτητών στη Γερμανία. Επί 11 χρόνια διετέλεσε Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρίας ΧΡΩΠΕΙ. Ειδικεύτηκε στην αναπτυξιακή έρευνα και τεχνολογία και μεταξύ άλλων κατασκεύασε τα πρώτα ελληνικά όπλα μετά το 1974. Είχε ξεκινήσει και την κατασκευή βαλλιστικών πυραύλων αλλά για διαφόρους λόγους (!) η παραγωγή σταμάτησε… Στα εργαστήρια της ΧΡΩΠΕΙ ο Σοφιανόπουλος συνέθεσε και το προωθητικό υγρό πυραύλων Υδραζίνη. Στα ναυπηγεία Αυλίδος κατασκεύασε τορπιλακάτους που όμως η προσπάθεια για διαφόρους λόγους (!) δεν συνεχίστηκε… Προσκλήθηκε από τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή να υποβάλει “οικονομικό υπόμνημα”. Για λογαριασμό του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης έφερε σε πέρας υλικό εφαρμοσμένης έρευνας υψηλοτάτης τεχνολογίας με άκρως απόρρητη σύμβαση, το οποίο χαρακτηρίστηκε εθνικό θέμα υψίστης ασφάλειας, αλλά ποτέ δεν προσκλήθηκε στις δοκιμές… (!) Το 1972 απέδειξε ότι η σόγια ευδοκιμεί στη χώρα μας αλλά ναυάγησαν οι προσπάθειες του για βιομηχανική εκμετάλλευση… Κατασκεύασε το πρώτο εργοστάσιο παρασκευής πρωτεϊνούχων αλεύρων υψηλής περιεκτικότητας σε οξέα. Την τεχνολογία ζήτησε εκτός των άλλων κρατών και η Βουλγαρία με ανταλλαγή τεχνολογίας παραγωγής κιτρικού οξέος, αλλά το κράτος δεν επέτρεψε τη συνεργασία αυτή και διέταξε το κλείσιμο του εργοστασίου. (!) Το 1977 παρήγαγε το πρώτο ελληνικό πετρέλαιο στο Κερί Ζακύνθου και κατέληξε στα δικαστήρια κατηγορούμενος από την κρατική μηχανή, παρόλο που είχε πάρει δύο άδειες γι’ αυτό τον σκοπό… (!)
ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ
Τα μυρίστηκαν πρώτοι οι Αγγλοι το 1927, τα δοκίμασε το πολεμικό μας ναυτικό το 1928, η ιδιωτική τους εκμετάλλευση άρχισε το 1965 και η ζωή τους έκλεισε το 1979. Μία απίστευτη περιπέτεια του πρώην ιδιοκτήτη της ΧΡΩΠΕΙ.
Πρώτοι οι Άγγλοι μυρίστηκαν το πετρέλαιο της Ζακύνθου και πολύ αργότερα οι αναθυμιάσεις οδήγησαν εκεί και τη μύτη ενός επιχειρηματία: του ιδιοκτήτη της διαλυμένης σήμερα βιομηχανίας ΧΡΩΠΕΙ, Σωτήρη Σοφιανόπουλου.
• Το 1927 η αγγλική εταιρεία «NEAR EAST PETROLEUM COMPANY» έρχεται στη Ζάκυνθο, για να μελετήσει τις δυνατότητες αντλήσεως πετρελαίου. Δεν γίνεται όμως εντατική άντληση, των φρεατίων, γιατί λείπουν τά επαρκή μηχανήματα και οι δεξαμενές.
• Το 1928, η ελληνική κυβέρνηση στέλνει το τορπιλοβόλο «Πέργαμος» για να κάνει δοκιμές καύσεως. Η έκθεση που συντάσσεται καταλήγει σε ένα αισιόδοξο συμπέρασμα: «Εκ των ανωτέρω συνάγεται ότι τ’ αποτελέσματα των δοκιμών ήσαν ικανοποιητικά».
• Το 1965, ο Σωτήρης Σοφιανόπουλος επισκέπτεται για πρώτη φορά τη Ζάκυνθο και μαθαίνει ότι στο Κερί, σ’ ένα βάλτο 1.000 στρεμμάτων, υπάρχει πετρέλαιο! Τα χρόνια της δικτατορίας αποφασίζει να ασχοληθεί επιχειρηματικά με την υπόθεση της Ζακύνθου. Η χούντα είχε τότε παραχωρήσει άδεια για γεωτρήσεις στην αμερικανική εταιρεία ANCAR OIL. Ο Σωτήρης Σοφιανόπουλος συναντιέται στα γραφεία της ΧΡΩΠΕΙ με τον ελληνικής καταγωγής πρόεδρο της ΑΝΚΑΡΟΪΛ Στερτζ (Στέργιου), καταλήγουν σε συμφωνία και αποφασίζεται να γίνει το συντομότερο γεώτρηση βάθους 2.500 μέτρων:
«Η ΑΝΚΑΡΟΪΛ και η ΧΡΩΠΕΙ θα είχαν ποσοστά επί της παραγωγής και της εκμετάλλευσης του πετρελαίου. Παρασκευή, θα ερχόταν ξανά ο Στερτζ για να υπογράψουμε τη σύμβαση και την Τρίτη γίνεται το πραξικόπημα στην Κύπρο. Ο Στερτζ δεν έρχεται και βέβαια η σύμβαση ναυαγεί. Γίνονται τα γνωστά, έρχεται η μεταπολίτευση και εγώ εξακολουθώ να ενδιαφέρομαι για τα πετρέλαια. Επισκέπτομαι τον καθηγητή Ζάχο, διευθύνοντα σύμβουλο της ΔΕΠ (Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου). Πραγματικά, στέλνει στη ΧΡΩΠΕΙ την άδεια να προχωρήσω τις εργασίες στο Κερί».
• Ο Σωτήρης Σοφιανόπουλος πηγαίνει στη Ζάκυνθο και στήνει εκεί ένα κανονικό εργοτάξιο επανδρωμένο με μηχανικούς και τεχνικούς της ΧΡΩΠΕΙ.
«Η μεγαλύτερη γεώτρηση που είχα κάνει ήταν βάθους 120 μέτρων το περισσότερο, όμως, πετρέλαιο έβγαινε από μια των 18 μέτρων. Πετρέλαιο χωρίς υδρόθειο, με βάση τη νάφθα. Έφτασα να βγάζω, ανάλογα με τις υδροστατικές πιέσεις, μέχρι και 70 βαρέλια πετρέλαιο την ημέρα. Για μήνες ολόκληρους τα πετρελαιοκίνητα φορτηγά της ΧΡΩΠΕΙ κινούνταν με αυτό το καύσιμο, ενώ επί χρόνια μου ζητούσαν να τους πω το μυστικό – πώς δηλαδή, κατάφερα να βγάλω ντίζελ σε πρώτη φάση χωρίς διυλιστήριο!».
Ο δραστήριος επιχειρηματίας ζητά από το υπουργείο Βιομηχανίας άδεια εκμεταλλεύσεως:
«Έτρεχα από το υπουργείο Βιομηχανίας στη ΔΕΠ και τούμπαλιν. Σ’ αυτά τα δρομολόγια με κορόιδευαν όλοι μαζί. Τράβηξα μια εταιρεία στη Ζάκυνθο και πουλούσα το πετρέλαιο που έβγαζα με κανονικό τιμολόγιο στη ΧΡΩΠΕΙ».
• Η δουλειά στο Κερί κρατάει δύο χρόνια και σταματάει με τη σύλληψη του Σωτήρη Σοφιανόπουλου. Όπως υποστηρίζει ο ίδιος:
«ενώ ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε ζητήσει από τον υπουργό Βιομηχανίας να μου δοθεί άδεια εκμεταλλεύσεως, αντ’ αυτού μια ωραία πρωία έρχονται στο Κερί και με συλλαμβάνουν ως παραβάτη του νόμου επειδή παράγω αργό πετρέλαιο».
• Ο Σωτήρης Σοφιανόπουλος δικάζεται τον Μάιο του 1979 και αθωώνεται. Με δικαστική απόφαση, όμως, αναστέλλονται οι δύο άδειες που είχε για παραγωγή πετρελαίου. Από τότε, κανείς δεν ασχολήθηκε πια με τα πετρέλαια της Ζακύνθου. Η περιοχή αναδίδει ακόμα τη μυρωδιά του πετρελαίου και ο βάλτος βουλιάζει στα περασμένα υγρά γυαλιστερά μεγαλεία.
Ο Σωτήρης Σοφιανόπουλος υποστηρίζει από τότε ότι εσκεμμένα σκέπασαν την υπόθεση και κατηγορεί όλες τις κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης ότι παραδίδουν τον εθνικό πλούτο της χώρας στις πολυεθνικές…
Οι άνθρωποι προσπαθώντας να απλοποιήσουν τη ζωή τους και τη σκέψη τους έχουν ταυτίσει τον ολοκληρωτισμό με τη δραματικότητα ορισμένων ιστορικών εκφράσεών του όπως τον ναζισμό, σταλινισμό, διαφόρων ειδών δικτατορίες όπου πάντοτε εμπλέκονται τα όπλα ή/και η λογοκρισία από όργανα ή άτομα που διαθέτουν επίσημη οργανωμένη ισχύ. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, γιατί ο ολοκληρωτισμός παίρνει διάφορες μορφές μικρές ή μεγάλες και που όλες καταλήγουν στην τελική επιβολή του ολοκληρωτισμού που αναγνωρίζουμε ως τέτοιον.Read more of this post
.jpg)
Του Γιώργου Θεοχάρη
