Στο  ξωκκλήσι της Μεταμ του Σωτήρα  που ήταν στις όχθες του ποταμού Κόκκινου  απέναντι από το Χανιά του Καραπιστολη  τώρα η περιοχή έχει σκεπαστεί από τα νερά της λίμνης Μόρνου 6 8  1955 

Σανατόριο Πάρνηθα

Η ιστορία του κτιρίου αυτού ξεκινάει το 1914, όταν η Ιερά μονή Ασωμάτων-Πετράκη προσέφερε στον Ευαγγελισμό έκταση στην Πάρνηθα προς δημιουργία παραρτήματος για τη νοσηλεία των φυματικών (δηλαδή σανατόριο). Το πολύ καλό κλίμα του βουνού ήταν το ιδανικό για την θεραπεία της ασθένειας αυτής.
Ο κεντρικός δρόμος δεν υπήρχε με την σημερινή του μορφή, φτιάχτηκε χειρονακτικά μεταξύ του 1926 και1930. Το 1910 ο Κώστας Ελευθερουδάκης χάραξε σε μαρμάρινη πλάκα, η οποία τοποθετήθηκε έξω από το κτίριο του νοσοκομείου την ‘’προσευχή στο δάσος’’ που έγραψε η Μαρία Μπόταση γύρω στο 1900.
‘’ Του δάσους ψέλναν οι αναρίθμητες ψυχές/
σεμνά της Κυριακής τη λειτουργία/
κι’ έχυναν τ’ ανθουλάκι αντί λιβανωτό/
το μύρο τους για την ημέρα την αγία’’
Ήταν εποχές που η φυματίωση θέριζε με αποτέλεσμα στο σανατόριο της Πάρνηθας να νοσηλευτούν και δύο αξιόλογοι ποιητές μας. Το 1934 ο Γιώργος Κοτζιούλας και από τον Οκτώβριο του 1937 μέχρι τον Απρίλη του 1938 ο Γιάννης Ρίτσος όπου κατά την διάρκεια της νοσηλείας του έγραψε το γνωστό ποίημα ‘’Εαρινή συμφωνία’’

‘’αγαπούμε την γη, τους ανθρώπους και τα ζώα…..
τα ερπετά, τον ουρανό και τα έντομα……….
είμαστε και εμείς όλα μαζί…..
μαζί κι ο ουρανός και η γη’’
Η κάτοψη του κτιρίου είναι σχετικά απλή, αναπτύσσεται σε μία κεντρική πτέρυγα και σε δύο ακόμα μικρότερες κάθετες στην κεντρική με δύο κλιμακοστάσια που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του κτιρίου σε κίνηση. Η κεντρική είσοδος με τα σκαλοπάτια φτιάχτηκε στη βόρεια όψη ανάμεσα από τις δύο μικρότερες πτέρυγες.

Λόγο υψομετρικής διαφοράς του ανάγλυφου της περιοχής, οι χώροι υποδοχής τοποθετήθηκαν στην υψηλή στάθμη. Ανεβαίνοντας τα σκαλοπάτια βρίσκουμε τον κεντρικό χώρο υποδοχής, στα αριστερά μας έχουμε πρόσβαση σε άλλους χώρους της υποδοχής και μέσω ενός διαδρόμου φτάνουμε σε ένα από τα δύο κεντρικά κλιμακοστάσια.

Α Σκουρτανιωτης

Οπλαρχηγός Ρούμελης Αθανάσιος Σκουρτανιώτης
Το άγνωστο ολοκαύτωμα
ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ, 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ 2007

Σύντομη ιστορική αναδρομή των Δερβενοχωρίων

Απόσπασμα από άρθρο του Ευάγγελου Μίχα, τέως προέδρου κοινότητας Σκούρτων, ιστορικού-συγγραφέα.

Τα Δερβενοχώρια, ένα σύνολο πέντε χωριών που εκτείνεται δυτικά της Πάρνηθας, ανήκουν στην διοικητική και πληθυσμιακή δομή της Βοιωτίας και βρίσκονται ακροβολισμένα σε ένα γραφικό και γεμάτο έντονα χρώματα οροπέδιο, σε υψόμετρο 530 περίπου μέτρων. Οι πέντε οικισμοί που συγκροτούν το πλέγμα των Δερβενοχωρίων είναι η Πύλη, τα Σκούρτα, η Πάνακτος, το Πράσινο και η Στεφάνη.

Πανακτία ονομαζόταν η περιοχή του οροπεδίου των Δερβενοχωρίων από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τα πρώτα χρόνια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, ανήκε στην Αθήνα. Με την Ρωμαϊκή κυριαρχία προσαρτήθηκε στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Τανάγρας. Το οροπέδιο με το κάστρο της Πανάκτου, υπήρξε αιτία διαμάχης για την επικράτηση μεταξύ Αθηνών και Θηβών για πολλούς αιώνες και το 420 π.Χ. με δόλο το κατέλαβαν οι Θηβαίοι και κατέστρεψαν το κάστρο.
Τα Δερβενοχώρια ακολούθησαν τη τύχη της Βοιωτίας σε όλους τους ιστορικούς χρόνους, Ελληνιστικούς, Ρωμαϊκούς, Βυζαντινούς, Ενετικούς, Φραγκικούς και Καταλανικούς.
Στην εποχή των Καταλανών 1382 με πρωτοβουλία του Καταλανού διευθυντή Ραμόν ντε Βιλανόβα, εποικίστηκε η περιοχή με αρβανίτες.
Το 1460 στην Βοιωτία και τα Δερβενοχώρια κυριάρχησαν οι Οθωμανοί.
Τα Δερβενοχώρια ήταν η μοναδική περιοχή, που κατάφερε ύστερα από σκληρές συγκρούσεις με τους Τούρκους, να πετύχει από τον Σουλτάνο καθεστώς αυτονομίας και Αυτοδιοίκησης, προνόμιο μοναδικό στον Ελληνικό χώρο, γι’ αυτό και τα Δερβενοχώρια ονομάστηκαν Ελευθεροχώρια.
Η χαρισματική φυσιογνωμία που δέσποσε όχι μόνο στα Δερβενοχώρια αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας, ήταν ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης 1793-1825. Είχε μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία. Πολιτικός και Στρατιωτικός Διοικητής της αυτονόμου περιοχής, στις 10 Απριλίου 1821 υψώνει την σημαία της Επαναστάσεως εκ πρώτων οπλαρχηγών Ρούμελης και την 26ην Απριλίου μετά των οπλαρχηγών Κων. Σκουρτανιώτη, Γεωργίου Σκουρτανιώτη, Κων/νου Βόγγλη, Γεωργίου Γκέλη και Χατζημελετίου Βασιλείου εκ Φυλής, υπό την αρχηγία του Δήμου Αντωνίου, απελευθέρωσαν την Αθήνα και απέκλεισαν τους Τούρκους στην Ακρόπολη. Μέσα Ιουνίου μάχεται στα στενά της Κάζας μαζί με τον Νικηταρά κατά του Τούρκου Πασά Ομέρ Βρυώνη. Τέλος Ιουνίου ο Σκουρτανιώτης μάχεται στα προ της Χαλκίδας στενά κατά της Τουρκικής στρατιάς του Μπερκόφ Σαλή και Ομέρ Πασά.
Την 25ην Ιουνίου παρά την θέση Ταμπούρι πύλης, μάχεται κατά των στρατευμάτων του Μεχμέτ Κιοσέ Πασά υπό του Κιαμήλ Μπέη με σημαντική (δύναμη;) των Δερβενοχωριτών.
Έλαβε ενεργό μέρος σε πολλές μάχες στην Αττικοβοιωτία και το δεύτερο και το τρίτο χρόνο του αγώνος και η συμβολή του στην απελευθέρωση με το βαθμό του Αντιστράτηγου ήταν καταφανής.
Άφησε τη τελευταία του πνοή στο ολοκαύτωμα του Μαυροματίου Θηβών την 26ην Οκτωβρίου 1825.
Τον Στρατηγό, διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Γεώργιος Σκουρτανιώτης, ο οποίος αναδειχθηκε άξιος και εφάμιλλός του.Έλαβε ενεργό μέρος σε πολλές μάχες υπό τον Καραϊσκάκη, Κριεζώτη και Υψηλάντη στο Παλιό Φάληρο, Μαρτίνο, Μεσοβούνι Χαλκίδας και στην ιστορική μάχη της Πέτρας μαζί με τον Υψηλάντη, Κριεζώτη, Διοβουνιώτη, μάχη που σφράγισε το τέλος του πολέμου το 1829.