Ολυμπιακός – Παναθηναϊκός: Τα πρώτα επεισόδια, οι πρόγκες και το μίσος του σήμερα
ΗΛΙΑΣ ΕΥΤΑΞΙΑΣ
Το Contra.gr ξετυλίγει το κουβάρι της αντιπαλότητας Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού και ταξιδεύει στο 1930 με τη βοήθεια του ερευνητή και συγγραφέα, Θανάση Σκρουμπέλου, αναλύοντας τα πρώτα καταγεγραμμένα επεισόδια και πως φτάσαμε από την συνύπαρξη των οπαδών στο μίσος και τη βία του σήμερα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως τα ντέρμπι Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού αλλά και οι ίδιοι έχουν πάρει τον χαρακτηρισμό αιώνιοι. Το κόκκινο με το πράσινο δεν ήταν ποτέ φίλοι και πάντα υπήρχαν διαφορές, με την πρώτη μάλιστα σύγκρουση και τα παρθενικά επεισόδια να συμβαίνουν με το ξεκίνημα της συνύπαρξης τους.
Βέβαια όταν έλαβαν χώρα οι πρώτες συμπλοκές μεταξύ οπαδών του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού ήταν κάτι σπάνιο, κάτι έξω από τα συνηθισμένα, σε αντίθεση με το σήμερα, όπου η βία προπορεύεται του ποδοσφαίρου.
Προσπαθώντας να κατανοήσουμε το φαινόμενο και πως φτάσαμε από το “μαζί τις Κυριακές στα γήπεδα” στο “θάνατός σου η ζωή μου”, γυρίσαμε στην αρχή της ιστορίας. Πίσω στο μακρινό 1930 όπου παραδόξως έχει πολλές ομοιότητες με το σήμερα αλλά και ορισμένες τεράστιες διαφορές, οι οποίες όμως εξηγούν σε μεγάλο βαθμό το μίσος που εντοπίζεται στις εξέδρες σε αντίθεση με αθλητική αντιπαλότητα των παλαιότερων εποχών.
Ο Θανάσης Σκρουμπέλος, συγγραφέας του βιβλίου “Κόκκινοι Βαρκάρηδες”, μίας συναρπαστικής νουβέλας με φόντο το ελληνικό ποδόσφαιρο στον μεσοπόλεμο, μεταφέρει μέσω μίας ερωτικής ιστορίας, την ποδοσφαιρική κουλτούρα εκείνων των χρόνων, που από τότε κιόλας αντανακλούσε πολύ περισσότερα πράγματα από την αγάπη για το άθλημα.
Είναι η εποχή των “πέτρινων χρόνων” όπου ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε κηρύξει την “προς στιγμήν αναγκαία κοίμηση των νόμων”. Σ’ αυτές τις ταραγμένες εποχές, το ποδόσφαιρο και το γήπεδο της Κυριακής ήταν το αποκούμπι του λαού. Όπως συμβαίνει και σήμερα αλλά δεν είναι όλα ίδια.
“Εκείνη η εποχή έχει φοβερές ομοιότητες με τη δική μας. Οικονομική κρίση, μεταρρυθμίσεις, με τους θεσμούς να καταρρέουν και γενικότερα μία πολιτική ασάφεια, η οποία φυσικά είχε επίπτωση στο λαϊκότερο άθλημα, που δεν είναι άλλο από το ποδόσφαιρο. Η διαφορά όσον αφορά τον αθλητισμό είναι πως εκείνη την εποχή συνυπήρχαν οι φίλαθλοι στο γήπεδο”, τονίζει στο Contra.gr, ο Θανάσης Σκρουμπέλος, ο οποίος έκανε μία μεγάλη έρευνα για εκείνα τα πρώτα επεισόδια του 1930, τα οποία κατέχουν ένα μεγάλο και σημαντικό κομμάτι στο βιβλίο του.
“Αυτό που συνέβη το 1930 ήταν κάτι σπάνιο. Υπήρχαν διάφορες μικροταραχές, αλλά δεν υπήρχαν χτυπήματα. Υπήρχε η πρόγκα και γι αυτό οι οπαδοί δεν λεγόντουσαν οργανωμένοι και σύνδεσμοι, τις ονομάζαμε πρόγκες*. Με αυτό τον τρόπο έδιναν κουράγιο στην ομάδας τους και ταυτόχρονα έριχναν το ηθικό του αντιπάλου και της αντίπαλης εξέδρας”.
Από τον χαβαλέ στα πρώτα εκτεταμένα επεισόδια
Σήμερα τα επεισόδια, δυστυχώς, δεν αποτελούν καν είδηση. Πολλές φορές η βία προπορεύεται του αθλήματος και οι οργανωμένοι στρατοί κερδίζουν τα πρωτοσέλιδα, αλλά τη δεκαετία του 30 και για αρκετές ακόμα στη συνέχεια, η κατάσταση δεν είναι ίδια. Το ποδόσφαιρο κυριαρχεί στο ξεκίνημά του και οι φίλαθλοι των ομάδων συνυπάρχουν ειρηνικά. Παρ όλα αυτά τα επεισόδια στον Πειραιά τον Ιούνιο του 1930, έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά, καθώς είναι τα πρώτα καταγεγραμμένα μεταξύ οπαδών του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού.
“Υπάρχουν διάφορες συνομωσιολογίες σχετικά με τι έγινε εκείνη την εποχή. Αρχικά υπήρξαν κάποιες ταραχές μετά το 8-2 και γι αυτό το λόγο το επόμενο παιχνίδι έγινε στην Θεσσαλονίκη, στην έδρα του Άρη. Πήγαν όλοι με τα πλοία χωρίς να γίνει κανένα επεισόδιο. Μάλιστα οι Ανδριανοπουλαίοι ήταν μαζί με την αποστολή του Παναθηναϊκού καθώς υπήρχαν φιλίες τότε μεταξύ των παικτών όλων των ομάδων. Με αυτό τον τρόπο κρατούσαν και τους φιλάθλους και η αντιπαλότητα έμενε μόνο μέσα στο γήπεδο. Έξω από αυτό υπήρχε μόνο η πλάκα και ο χαβαλές.
Όταν το καράβι μπήκε στο λιμάνι του Πειραιά και κατέβηκε η αποστολή του Παναθηναϊκού δεν έγινε τίποτα. Οι Ανδριανοπουλαίοι μάλιστα βγήκαν μπροστά από τους πράσινους και αυτό ηρέμησε αρκετά το κλίμα. Υπήρχε όμως μία μερίδα οργανωμένων φίλων του Ολυμπιακού που ήταν στον σταθμό του ηλεκτρικού και εκεί έγιναν τα επεισόδια”, μας εξηγεί ο ερευνητής και συγγραφές Θανάσης Σκρουμπέλος.
“Η αφορμή δόθηκε όταν ενώ είχαν όλοι συμφωνήσει να μην οξυνθούν τα πνεύματα και να κρατηθούν χαμηλοί τόνοι, χωρίς να γίνονται αναφορές για την 8άρα που έγινε αρκετές ημέρες πριν, υπήρξαν κάποιοι ταξιτζήδες που χτυπούσαν το κλάξον 8 φορές για να πικάρουν τους Ολυμπιακούς. Υπήρξαν επίσης κάποιες αναφορές πως ο καπετάνιος του πλοίου έκανε επίσης το ίδιο κατά την είσοδο του στο λιμάνι του Πειραιά, αλλά από την έρευνα που έκανα εγώ δεν προκύπτει κάτι τέτοιο, παρά μόνο για τα ταξί. Παράλληλα οι φίλοι του Παναθηναϊκού που περίμεναν την ομάδα τους άρχισαν να πανηγυρίζουν την 8άρα όταν άκουσα τις κόρνες και μετά τα πράγματα ξέφυγαν, αλλά και παλιά δεν έγινε τίποτα στο λιμάνι. Υπήρχε το λιμενικό αλλά πολύ πιο σημαντικό ήταν πως ήταν στο σημείο οι Ανδριανόπουλοι και κράτησαν τα πράγματα σε φυσιολογικά επίπεδα. Όταν όμως μπήκαν στα βαγόνια του ηλεκτρικού για να φύγουν, οι Ολυμπιακοί επιτέθηκαν στον συρμό με πέτρες εκφράζοντας την αγανάκτησή τους, με αποτέλεσμα να επέμβει η αστυνομία και να χειροτερέψει η κατάσταση. Αποτέλεσμα ήταν να έχουμε τα πρώτα οπαδικά επεισόδια με τραυματίες και ένα νεκρό, όπως ανέφεραν οι εφημερίδες.
Αυτό το περιστατικό ήταν ξένο για τα δεδομένα όχι μόνο εκείνης της εποχής αλλά και για τα επόμενα χρόνια, γι αυτό πήρε έκταση και ασχολήθηκε ο κόσμος ως κάτι περίεργο. Για πολλά χρόνια μετά οι οπαδοί των δύο ομάδων πήγαιναν μαζί στο γήπεδο χωρίς να υπάρχει πρόβλημα. Αν ψάξει κάποιος τις εφημερίδες θα διαπιστώσει πως δεν υπήρχαν επεισόδια όπως τα βλέπουμε σήμερα. Δεν υπήρχαν συγκρούσεις. Αλλά επιμένω πως το συγκεκριμένο περιστατικό δεν είναι καθαρά αθλητικό. Ήταν άσχημο το κλίμα και η ελληνική κοινωνία ήταν σε μία πολύ άσχημη κατάσταση εκείνη την εποχή. Ήταν τεράστια η κρίση στην οικονομία και στην κοινωνία”.
Το επίπεδο των παλιών φιλάθλων
“Στην εξέδρα οι ταξικοί διαχωρισμοί πέφτουν. Δίπλα σου μπορεί να κάθεται ένας γιατρός, πιο δίπλα ένας εργάτης. Όλοι μαζί κάτω από την ίδια σημαία. Στο γήπεδο οι ταξικοί διαχωρισμοί εξαλείφονται, σπάνε και είσαι οπαδός του κόκκινου, του πράσινου, του κίτρινου συμβόλου. Παράλληλα όμως είσαι άνθρωπος. Θα φωνάξεις και θα βγάλεις την αγανάκτηση όλης της εβδομάδας. Όλο αυτό είναι φυσιολογικό και είναι τεκμηριωμένο από τους κοινωνιολόγους.
Οι διαφορές σήμερα είναι τεράστιες. Η βασική είναι πως ο σημερινός οπαδός δεν ανέχεται το αντίθετο. Υπάρχει η μονοκρατορία της μίας άποψης, της μίας γνώμης, της μίας πεποίθησης και όλα τα άλλα πρέπει να πεθάνουν, να μην υπάρχουν. Τα παλιά χρόνια δεχόσουν την άποψη του άλλου ακόμα και την πλάκα. Εμείς καθόμασταν όλοι μαζί στις αυλές και συζητούσαμε για το ποδόσφαιρο. Τώρα αυτό δεν μπορεί να γίνει ούτε στις γειτονιές. Κάποιος θα πει μία κουβέντα και θα ξεφύγουν τα πράγματα”.
Η Χούντα και ο διακόπτης που γύρισε
“Εγώ τα θυμάμαι όλα αυτά. Και τις πλάκες και να ξεκινάμε όλοι μαζί να πηγαίνουμε στο γήπεδο. Φίλοι. Βασικά όλα άλλαξαν μετά τη Χούντα με το φαινόμενο του διαχωρισμού και της αγριάδας να εμφανίζονται στα γήπεδα. Είναι μία επταετία που έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον ψυχισμό του Έλληνα. Μία εποχή ταπείνωσης είναι λογικό να θέλει να εκτονωθεί αργότερα.
Εκεί ήταν η αρχή του μίσους και μετά η συγκεκριμένη κατάσταση συντηρήθηκε με τους ιδιωτικούς στρατούς που δεν έχουν καμία σχέση με το ποδόσφαιρο και τον αθλητισμό. Δυστυχώς πλέον έχει γίνει παράδοση και απαιτείται αρκετός κόπος για να φτιάξει η κατάσταση. Η θέληση από μεγάλη μερίδα των φιλάθλων υπάρχει και έχουν γίνει προσπάθειες αλλά μέχρι τώρα έχουν πέσει όλες στο κενό.
Πλέον όμως έχει περάσει τόσο πολύ όλη αυτή η αγανάκτηση στην εξέδρα που δεν πάνε οι οικογένειες παρά μόνο αυτοί που θέλουν να ξεσπάσουν, οι οποίοι απλά ψάχνουν μία σημαία για να εκφράσουν την αντίθεσή τους.
Τότε, δεν έψαχνες σημαία για να εκφράσεις αγανάκτηση αλλά για να χαρείς το ποδόσφαιρο και τη μάχη μεταξύ των αντιπάλων στο γήπεδο. Παλιά ήταν περισσότερο πείραγμα, παρά μίσος και γι αυτό λεγόντουσαν πρόγκες, από το προγκάω. Έχει μεγάλη σημασία η λέξη και τι σημαίνει. Αυτό που έγινε το 1930 ήταν τρομερά σπάνιο, αλλά σε ένα βαθμό δικαιολογείται γιατί η εποχή ήταν πολύ άγρια”.
Διαφορετικές εποχές και μυαλά
“Όλα όμως ήταν διαφορετικά πιο παλιά. Οι εφημερίδες έδιναν ίδιο χώρο σε όλες τις ομάδες και μπορούσες να διαβάσεις για όλους. Ίσα μέρη και ίσα μεγέθη για όλες τις ομάδες. Εύκολα μπορεί να παρατηρήσει κάποιος στις εφημερίδες της εποχής πως δεν υπάρχουν τσαμπουκάδες και άλλα παρόμοιά που βλέπουμε σήμερα. Το ποδόσφαιρο δεν απασχολούσε για τη βία. Δεν είναι μόνο η νοσταλγία που ομορφαίνει την παλαιότερη κατάσταση. Ήταν δεδομένο πως όλοι έβλεπαν το ποδόσφαιρο διαφορετικά. Δεν ήταν πόλεμος τότε, ήταν παιχνίδι. Μην ξεχνάτε πως αυτοί που έφτιαξαν τις ομάδες ήταν έμποροι, αριστοκράτες. Άσχετα που ο απλός λαός τις αγκάλιασε και έγιναν σύμβολο της κάθε γειτονιάς. Δεν έτρεφαν τον τσαμπουκά την αγριάδα τότε. Δεν φτιάχτηκαν γι αυτό οι ομάδες και το ποδόσφαιρο.
Μία άλλη μεγάλη διαφορά εκείνης της εποχής με το σήμερα είναι η πλατεία και τα καφενεία. Οι πλατείες ήταν ένα χωνευτήρι ιδεών με διαφορετικούς ανθρώπους. Στα καφενεία ήταν όλοι μαζί και συζητούσαν, αντάλλασσαν ιδέες και έκαναν την απαραίτητη πλάκα. Σήμερα υπάρχουν τα κόκκινα καφενεία, τα πράσινα καφενεία, τα κίτρινα κ.ο.κ. Υπήρχε μία σύνδεση μεταξύ των οπαδών γιατί μετά θα πήγαινες μαζί τους για βόλτα, ή στο σινεμά ή οπουδήποτε αλλού. Όλοι μαζί οι οπαδοί, όλων των ομάδων. Δεν είχαν κάτι να χωρίσουν. Υπήρχε μία κοινότητα με τα διαφορετικά της χρώματα. Η ενότητα μέσα στην διαφορετικότητα”.
Χάθηκε ο σεβασμός και η ουσία
“Η κύρια διαφορά θα ήταν η εχθρότητα και ο μη σεβασμός στην άποψη του άλλου. Σήμερα ο κάθε ένας είναι μόνος του. Μία θρησκεία, ένας βασιλιάς, ένα κράτος δεν δέχεται κανέναν. Υπάρχει έντονος διχασμός στην κοινωνία και εκφράζεται μέσα από το ποδόσφαιρο, αλλά δυστυχώς φτάνει στα επίπεδα του μίσους. Δε νοείται να μην μπορεί να μπει η οικογένεια στο γήπεδο. Δεν γίνεται να ζούμε σε τέτοια εποχή γιατί έτσι δεν μπορεί να φτιάξεις φίλαθλο ή οπαδό.
Ο νέος σήμερα δεν μαθαίνει να δέχεται την αντίθετη άποψη ή την ήττα. Δεν μπορεί να υπάρξει αθλητισμός χωρίς ήττα αλλά οι νέοι δεν το μαθαίνουν αυτό σήμερα. Διδάσκονται το μίσος και πως η μοναδική άποψη που υπάρχει είναι η δική τους. Η ήττα είναι μέσα στη ζωή. Το ποδόσφαιρο μπορεί να σε μάθει τα τερτίπια της ζωής. Σε μικρό βαθμό είναι ο ανταγωνισμός που θα βρεις στη ζωή σου. Εκεί πρέπει να μάθεις πως υπάρχει και ο άλλος, δεν είσαι μόνο εσύ. Το ποδόσφαιρο έχει και εκπαιδευτικό αλλά σήμερα αυτό έχει χαθεί”.
Άλλαξε η κοινωνία άλλαξε και ο φίλαθλος
“Αν και το επίπεδο μόρφωσης και η πληροφόρηση σήμερα είναι μεγαλύτερη το επίπεδο των φιλάθλων είναι χειρότερο. Έχει παίξει μεγάλο ρόλο σε όλο αυτό και η κοινωνική μεταλλαγή. Ειδικά στις μεγάλες πόλεις δεν υπάρχει πλέον ο όρος γειτονιά. Έχει σπάσει η πλατεία. Ο κάθε ένας είναι μόνος του, καβαλάρης στο δικό του άρμα και δεν υπάρχουν οι τριβές και οι βοήθειες της πλατείας και του καφενείου, γιατί όλα αυτά απάλυναν τον πόνο και το μίσος. Ήσουν υποχρεωμένος γιατί το απόγευμα όλοι μαζί θα ήσασταν και μάθαινες να ζεις έτσι, δεχόμενος το διαφορετικό και ακούγοντας τις απόψεις των άλλων.
Όλα αυτά βοηθούσαν τον άνθρωπο. Τώρα η απομόνωση δεν κάνει καλό γιατί ακόμα οι καθημερινές τριβές που δεν υπάρχουν κάποια στιγμή συσσωρεύονται και υπάρχει ξέσπασμα. Τώρα με όσα ζει η Ελλάδα είναι λογικό όλο αυτό το ξέσπασμα να βγει στο γήπεδο αφού δεν υπάρχει άλλη συνάθροιση ανθρώπινων και ιδεών”.
Το ποδόσφαιρο πεθαίνει, αλλά θα σωθεί
“Το ρολόι δεν μπορεί να γυρίσει πίσω. Δεν θα επιστρέψουμε ποτέ σε αυτές τις εποχές, αλλά νομίζω πως αυτή η κατάσταση θα ξεπεραστεί κάποια στιγμή. Είναι αδύνατον να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Δεν μπορεί να ζήσει το ποδόσφαιρο με αυτές τι συνθήκες. Είναι αδιέξοδο αυτό που συμβαίνει τώρα και κάποια στιγμή θα αντιδράσει από μόνο του.
Ο κόσμος πλέον δεν αγαπάει το άθλημα όπως παλιά. Το προϊόν έχει γίνει απωθητικό. Κάποια στιγμή θα αυτοδιορθωθούμε γιατί πάμε στο γκρεμό. Δεν γίνεται. Είναι θάνατος για το ποδόσφαιρο. Είναι ο νόμος της επιβίωσης, δεν μπορεί να πηγαίνεις στο θάνατο. Χωρίς την πλάκα και την αντίθετη άποψη το ποδόσφαιρο πεθαίνει”.
Η σχέση της πολιτικής με το ποδόσφαιρο
“Η πολιτική το θέλει το ποδόσφαιρο, το έχει ανάγκη. Ο πολιτικός θα πάει να φωτογραφηθεί δίπλα από τον ποδοσφαιριστή. Όλοι το έκαναν και το κάνουν άσχετα αν υποστήριζαν κάποια ομάδα κατέβαιναν από πάντα στα γήπεδα και φωτογραφίζονταν με τους παίκτες για να πάρει πόντους.
Ακόμα και οι χουνταίοι το έκαναν, με όλες τις ομάδες, πάντα με χαμόγελο για να κερδίσουν τον λαό. Το ποδόσφαιρο είναι λαοφιλές άθλημα. Σκέψου ένα γήπεδο με 30, 40, 50 60 χιλιάδες κόσμο, γιατί εκείνη την εποχή γέμιζαν όλα τα στάδια.
Όλο αυτό είναι μία τεράστια δύναμη, μία απίστευτη δύναμη. Όλο αυτό η πολιτική θέλει να το οδηγήσει εκεί που θέλει ή το χειροκροτήσει για να πάρει στο τέλος αυτό που πραγματικά θέλει”.
* Σημείωση; “Πρόγκες” αποκαλούνταν από τους φανατικούς οπαδούς των ομάδων στις μέρες του 1930 οι οργανώσεις οπαδών που “πρόγκαραν”, δηλαδή πείραζαν χοντρά με στίχους, ροκάνες, τραγούδια και συνθήματα την αντίπαλη ομάδα και τους οπαδούς της.
Το βιβλίο ” Οι Κόκκινοι Βαρκάρηδες” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “ΤΟΠΟΣ” (Μοτίβο Εκδοτική) και μπορείτε να το βρείτε σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία.
