Συντάκτης: Kostas Bertsias

Όσο ζεις και αναπνέεις διόρθωσε και σώσε ότι μπορείς. Το αύριο μην το υπολογίζεις… Ίσως να μην υπάρχεις…..!!!!!

 

Από την γέννησή μας  ως το θάνατό μας έχουμε ανάγκη να αγαπούμε και να μας αγαπούν. Σε όλη  μας τη ζωή  η υγεία μας και η ευτυχία μας εξαρτώνται από την ικανότητά μας να ικανοποιούμε αυτή την ανάγκη

Kι όταν ένα καλό βράδι

θα τελειώσει μου το λάδι

κι αμολήσω την πνοή

(ένα πουφ! είν’ η ζωή),

Στις συζητήσεις εφάρμοσε τον κανόνα των τριών. Για να φτάσεις στην αληθινή αιτία, ζήτα από το συνομιλητή σου να πάει ακόμη πιο βαθειά σε αυτό που σου είπε μόλις. Μετά πάλι και μετά πάλι. Η τρίτη του απάντηση θα είναι πιο κοντά στην αλήθεια!!

—Ο έρωτας αλλάζει τον άνθρωπο;

—Ο έρωτας είναι ένα από τα ωραιότερα αισθήματα του ανθρώπου. Όταν γνωρίσω ένα νέο και μου πει ότι δεν ερωτεύτηκε νιώθω οίκτο γι’ αυτόν. Γιατί δεν έχει νιώσει το πιο ωραίο αίσθημα του ανθρώπου. Μας γεμίζει, μας απασχολεί όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας. Θέλουμε να γίνουμε καλύτεροι για το χατίρι του, θέλουμε να γίνουμε σημαντικότεροι για το χατίρι του, θέλουμε ν’ αρέσουμε και για ν’ αρέσουμε πρέπει να είμαστε διαρκώς στο δρόμο της βελτίωσής μας.

ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ

Η Έλλη Αλεξίου γεννήθηκε στις 22 Μαΐου του 1894 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Κόρη του εκδότη και διανοούμενου Στυλιανού Αλεξίου και της Ειρήνης Ζαχαριάδη, είχε τρία μεγαλύτερα αδέρφια, τη Γαλάτεια (σύζυγο του Νίκου Καζαντζάκη και μετέπειτα του Μάρκου Αυγέρη), τον Ραδάμανθυ (ο οποίος παντρεύτηκε την Αναστασία κόρη του Ζορμπά-ήρωα του ομωνύμου μυθιστορήματος του Καζαντζάκη) και τον Λευτέρη.

Κάθε φορά που είμαστε βυθισμένοι σε κάτι πολύ περίπλοκο, που μας εμπνέει και έχει νόημα, βιώνουμε μια μοναδική κατάσταση γνωστή σαν ‘Ροή’. Χρόνια οι άνθρωποι υποσυνείδητα αναζητούν δραστηριότητες που τους επιτρέπουν να δοκιμάσουν τις ικανότητές και τα κίνητρά τους για την επιδίωξη κάποιου μεγάλου και καλά καθορισμένου στόχου. Οι χαρούμενοι άνθρωποι επιδιώκουν ενεργά την ‘Ροή’, γνωρίζοντας ότι θα τους συμπαρασύρει προς την επιτυχία!!

της ΙΡΕΝΕ ΒΑΛΙΕΧΟ

μετάφραση Βάσω Χρηστάκου

  Άνθρωποι των σπηλαίων Τα κινητά μάς πετυχαίνουν με τις συνεχείς ειδοποιήσεις τους και κλήσεις τις ώρες της ανάπαυσης, της απόλαυσης και της παρέας. Οι οθόνες τους χαμογελούν προσφέροντας αιτήματα φιλίας, τη φωτογραφία κάποιου φίλου, ευφάνταστα βίντεο σχετικά με την ευτυχία. Όμως δίνουμε τόση προσοχή στο μηχάνημα που καταλήγουμε να μην μπορούμε να συνεννοηθούμε με τα κοντινά μας πρόσωπα. Καταλήγουμε κάθε φορά περισσότερο παθιασμένοι με την τεχνολογία και μηχανιστικοί με τους ανθρώπους. Δεν χρειάζεται να μας φυτέψουν ένα τσιπ όπως φαντάζονται οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας· πάντα έχουμε ανά χείρας τον τερματικό σταθμό του τεχνολογικού μας βίτσιου. Αυτός ο συλλογικός εθισμός φαίνεται να είχε προαναγγελθεί στο μύθο του σπηλαίου. Ο Πλάτων φαντάστηκε μια υπόγεια σπηλιά όπου κάποιοι φυλακισμένοι βρίσκονται αλυσοδεμένοι με τρόπο ώστε να κοιτάζουν μόνο προς μια κατεύθυνση. Από πίσω τους κροταλίζει μια πυρά και αυτό που βλέπουν είναι σκιές που με το φως της φωτιάς προβάλλονται πάνω σε έναν τοίχο, σαν να επρόκειτο για οθόνη. Γοητευμένοι από αυτές τις σκιές, χωρίς να γυρίσουν πίσω το κεφάλι, σιγά σιγά ξεχνούν ότι εκεί έξω λάμπει ο ήλιος. Ο Πλάτων θα διασκέδαζε πολύ αν μάθαινε ότι σήμερα υποφέρουμε από αυχενικούς πόνους επειδή σκύβουμε διαρκώς προς το κινητό, από αϋπνία επειδή κουβαλάμε το κινητό στο κρεβάτι, από γελοία παραπατήματα επειδή δεν βλέπουμε μπροστά μας όταν βαδίζουμε· ακόμα και από μια νέα νόσο στους καρπούς και στους αντίχειρες ονόματι χουατσαπίτιδα(whatsupitis). O φιλόσοφος θα μας έλεγε ότι αν ξεχάσουμε να βλέπουμε γύρω μας, τα κινητά θα καταφέρουν να μας ακινητοποιήσουν.

Θυμάμαι σαν να ΄ναι χτες, την προσπάθειά του καθηγητή μας στο Πανεπιστήμιο, στο μάθημα Φιλοσοφία της Επιστήμης, να εξηγήσει τις διαφορές στη σκέψη του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, μέσω του παραδείγματος του βέλους που πετά, και για το ποια δύναμη το τροφοδοτεί για να το κινεί.

Όταν είχε χρειαστεί κάποτε κι εγώ να εξηγήσω, με ένα απλό παράδειγμα, τη διαφορά του τρόπου σκέψης Πλάτωνα και Αριστοτέλη, της ιδέας και της πραγματικότητας, του άυλου και του υλικού, του αόρατου και του ορατού, της θεωρίας και της πράξης, χρησιμοποίησα αντίστοιχα μια γνωστή παροιμία, με τον τρόπο όμως που την έλεγε η γιαγιά μου:

«Κάποιο λάκκο έχει η φάβα, και ρουφά το λάδι μέσα».

Διότι οι παλαιοί ερμήνευαν τα πράγματα με τον τρόπο της ιδέας, όπως δηλαδή προσπαθούσε να τα ερμηνεύσει και ο Πλάτωνας. Έτσι στην περίπτωση που ρίχνεις λάδι μέσα στη φάβα και αυτό απορροφάται συνεχώς, σε οδηγεί να βγάλεις το αυθαίρετο συμπέρασμα ότι η φάβα έχει λάκκο και το ρουφάει μέσα. Αυτή η ερμηνεία, παρόλο που έχει μια ποιητικότητα, μια καλλιτεχνικότητα και μια επιστημονικότητα σχεδόν ισάξια με την ανακάλυψη μιας μαύρης τρύπας που ρουφά μέσα το φως, δεν μπορεί να έχει πραγματική βάση. Κι αυτό διότι ξέρουμε από τις ιδιότητες κάποιων σωμάτων, μεταξύ των οποίων και της φάβας, πώς λειτουργούν σαν διαλυμένη ουσία μέσα σε διαλύτη. Άρα το μίγμα λαδιού-φάβας ομογενοποιείται συνεχώς με την αύξηση της ποσότητας του λαδιού αραιώνοντάς το ελάχιστα λόγω της πυκνότητας της φάβας, δείχνοντας ότι όλο το λάδι απορροφάται. Για τον Πλάτωνα και τη γιαγιά μου λοιπόν η φάβα έχει λάκκο, για τον Αριστοτέλη και εμένα είναι αραίωση πυκνού διαλύματος.

Δημήτρης Μαργαρίτης, μουσικός-φυσικός, συγγραφέας των βιβλίων “Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑΣ – ΣΧΕΤΙΚΙΣΤΙΚΗ ΝΟΥΒΕΛΑ” και “ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ HEIFETZ & ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΑΝΑΙΡΕΣΕΩΝ” που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Γρηγόρη

Τη συναισθηματική σκλαβιά των ανθρώπων εκτιμώ περισσότερο από την προγραμματισμένη ζωή.

Δύο ειδών είναι η πορεία της ζωής μας, ή πάσχουμε ή λογικευόμεθα.

Για το συγγραφέα είναι καλύτερα να πάσχει παρά να λογικεύεται. Βέβαια ο Καζαντζάκης έγινε μεγάλος διά της λογικής, όχι διά του πάθους, αλλά  άλλοι άνθρωποι έγιναν διά του πάθους.

ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ

Η Έλλη Αλεξίου γεννήθηκε στις 22 Μαΐου του 1894 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Κόρη του εκδότη και διανοούμενου Στυλιανού Αλεξίου και της Ειρήνης Ζαχαριάδη, είχε τρία μεγαλύτερα αδέρφια, τη Γαλάτεια (σύζυγο του Νίκου Καζαντζάκη και μετέπειτα του Μάρκου Αυγέρη), τον Ραδάμανθυ (ο οποίος παντρεύτηκε την Αναστασία κόρη του Ζορμπά-ήρωα του ομωνύμου μυθιστορήματος του Καζαντζάκη) και τον Λευτέρη.

της ΙΡΕΝΕ ΒΑΛΙΕΧΟ

μετάφραση Βάσω Χρηστάκου

  Η έλξη του κενού Σήμερα βαριόμαστε λιγότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή, αλλά φοβόμαστε περισσότερο από ποτέ μη βαρεθούμε, παρατήρησε κάποτε ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ. Μάλλον γι’ αυτό γεμίζουμε τις ζωές μας με ενασχολήσεις και σχέδια μέχρι να ξεχειλίσουν. Μας τρομάζουν τα κενά διαστήματα του χρόνου σαν ρωγμές στο επιχειρησιακό οικοδόμημα που χτίζουμε κάθε μέρα. Μια αόριστη εντύπωση ενοχής μας κυριεύει αν τις Δευτέρες που γυρνάμε στη δουλειά, δεν έχουμε να αφηγηθούμε στους συναδέλφους μας ένα υπερπλήρες Σαββατοκύριακο. Προτιμούμε την ασφυξία από το κενό. Η αρχαία σοφία μας αποτρέπει από αυτή τη στάση ζωής. Πριν από εικοσιπέντε αιώνες ο Κινέζος διδάσκαλος Λάο Τσε έγραψε: πλάθουμε τον πηλό για να φτιάξουμε ένα δοχείο, αλλά είναι το εσωτερικό κενό του που γεμίζουμε· καρφώνουμε πασσάλους για να χτίσουμε ένα αγροτόσπιτο, αλλά είναι το εσωτερικό του που το κάνει κατοικήσιμο. Ο αρχαίος διδάσκαλος ήθελε να μας θυμίσει ότι είναι το κενό που μάς προσφέρει καταφύγιο, ότι οι πράξεις μας χρειάζονται χώρο και ηρεμία για να υλοποιηθούν αθόρυβα, όπως στρώνονται οι νιφάδες στον χιονιά. Ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας επέμεινε στην ίδια ιδέα. Σκεφτόταν ότι οφείλουμε να είμαστε δραστήριοι αλλά όχι και παραδομένοι σε ένα ανάστατο και ξέφρενο πηγαινέλα. Για να μάθουμε το μάθημα της ανάπαυσης, συνιστούσε να αποβάλλουμε από την καθημερινή ζωή μας την πίεση των προσδοκιών και την ακραία έξαψη. Ο Σενέκας χαριτολογούσε στα γραπτά του πάνω στην «παραφορτωμένη σχόλη» και μας άφησε μια ειρωνική φράση: «Εκείνοι που οι τέρψεις τους απαιτούν πολλή δουλειά, δεν χαίρονται τίποτα». Σύμφωνα με την παλιά διδαχή, αν αφήσουμε τον χρόνο μας κενό, θα πάψει να μας πιέζει.

Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, γιατί έτσι μαθαίνω αυτά που δεν ξέρω, ενώ όταν γράφεις, γράφεις μόνο αυτά που ξέρεις ήδη.Η τέχνη του διαβάσματος έγκειται στο να ξέρεις ποιες σελίδες να πηδήξεις…

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ

της ΙΡΕΝΕ ΒΑΛΙΕΧΟ

μετάφραση Βάσω Χρηστάκου

Ομφαλοσκοπώντας

Τα ανθρώπινα όντα έχουμε την αδυναμία να θεωρούμε τον εαυτό μας ομφαλό του κόσμου. Πρόκειται για μια οφθαλμαπάτη που επικρατεί στα άτομα και στους λαούς, για μια περίεργη πεποίθηση των κατοίκων αυτού του σφαιρικού πλανήτη. Οι αρχαίοι Έλληνες διηγούνταν ότι ο θεός Ζευς, αποφασισμένος να μάθει πού είναι το κέντρο της γης, αμόλησε δύο μεγαλόπρεπους αετούς που πέταξαν με την ίδια ταχύτητα από τα δύο άκρα του κόσμου. Περιττό να πούμε ότι τα πουλιά συναντήθηκαν σε ένα μέρος της Ελλάδας, τους Δελφούς, σημαδεμένο στο μέλλον με μια ωοειδή πέτρα, την οποία ονόμασαν «ομφαλό». Ο θρύλος θα έκανε τους αρχαίους Κινέζους να χαμογελάσουν με ικανοποίηση, αφού αποκαλούσαν τη χώρα τους Ζονγκουό, που σημαίνει «κεντρική γη», και πίστευαν κι εκείνοι ότι ήταν ο παγκόσμιος ομφαλός.

Σχεδόν όλοι οι λαοί θεώρησαν κάποτε τον εαυτό τους ανώτερο από τους υπόλοιπους και σκέφτηκαν ότι η περιοχή τους κατείχε την κεντρική θέση στον πλανήτη. Το δείχνουν οι χάρτες. Από πάντα, όλοι τους εστιάζονται στο κέντρο. Πράγματι, η πιο πολύχρηστη στη Δύση τους τελευταίους τέσσερις αιώνες χαρτογραφική μέθοδος, εκείνη του Μερκάτορος, τοποθετεί την Ευρώπη στο κέντρο και κάνει τον Βορρά να φαίνεται πιο μεγάλος από το Νότο. Η επίπεδη έκταση που διατρέχουμε με τα μάτια και ταξιδεύουμε με το δείκτη, μάς παρουσιάζει στο κέντρο και μεγεθυμένο το βόρειο ημισφαίριο να καταλαμβάνει τα δύο τρίτα του χάρτη και περιορίζουν το νότιο ημισφαίριο στο ένα τρίτο. Με τον ίδιο τρόπο εμείς οι ίδιοι επιβεβαιώνουμε τον κανόνα: καθένας πιστεύει ότι είναι στο κέντρο. Είναι γι’ αυτό που ο κόσμος έχει πιο πολλούς αφαλούς από ότι μυαλά.

Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ. Κατά βάθος ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά. Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα. Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς τους durftiger είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ’ ολ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας.

Ο. Ελύτης

Η απόλαυση των αγνώστων ( της ΙΡΕΝΕ ΒΑΛΙΕΧΟ)

Κάποιοι από εμάς αφιερώνουμε πολλές ώρες της ζωής μας στην ξέφρενη απόλαυση. Το κάνουμε ξαπλωμένοι, καθιστοί, γερμένοι, κουλουριασμένοι. Στο κρεβάτι φυσικά, αλλά και σε άλλα μέρη. Μερικές φορές μπρούμυτα, μερικές φορές ανάσκελα. Μια φωνή μας ψιθυρίζει στο αυτί και ξαφνικά ο κόσμος που μας περιβάλλει χάνεται. Τότε αρχίζει το αργό τελετουργικό των χαδιών: τα χέρια χαϊδεύουν τις σελίδες του βιβλίου· τα μάτια τις σειρές των γραμμάτων. Κάποιες λαμπρές στιγμές, το να διαβάζεις αγγίζει την ευτυχία.

Τι αποτελέσματα έχει το ανομολόγητο πάθος της ανάγνωσης; Ο φιλόσοφος Ρίτσαρντ Ρόρτυ σκέφτεται ότι μας αλλάζει το μυαλό με τρόπο μη αναστρέψιμο. Αποκτούμε μια ανωμαλία που λέγεται εσωτερικά μάτια. Το να μαθαίνεις τους πρωταγωνιστές μιας ιστορίας είναι σαν να γνωρίζεις καινούριους ανθρώπους καταλαβαίνοντας το χαρακτήρα τους και τη λογική τους. Όσο πιο διαφορετικοί άνθρωποι είναι αυτά τα πρόσωπα, τόσο περισσότερο μας ανοίγουν τον ορίζοντα και πλουτίζουν το σύμπαν μας. Σύμφωνα με το Ρόρτυ, η λογοτεχνία δεν αλλάζει μόνο το περιεχόμενο των σκέψεων μας, αλλά και τη στάση μας. Όχι αυτό που αντιλαμβανόμαστε, αλλά αυτό καθαυτό το όργανο της αντίληψης: η λογοτεχνία μας βοηθά να αποκτήσουμε μια νέα ικανότητα επικοινωνίας με διαφορετικά άτομα. Χάρη στα βιβλία, κατοικούμε στο δέρμα των άλλων, χαϊδεύουμε τα κορμιά τους και βυθιζόμαστε στη ματιά τους. Και σε έναν κόσμο εγωλάτρη και νάρκισσο, το καλύτερο που μπορεί να συμβεί σε κάποιον είναι να είναι οι πάντες.

 

Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που αν και έχουν περάσει τα 80, διαθέτουν θαυμάσια μνήμη και γι’ αυτό είναι γνωστοί διεθνώς ως «σούπερ-ηλικιωμένοι» (super-agers). Μεταξύ άλλων, εμφανίζουν στον εγκέφαλο τους ένα «προφίλ» συνδέσεων ανάμεσα στους νευρώνες τους, που θυμίζει τους 20άρηδες, όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες με σημαντική συμβολή μιας Ελληνίδας ερευνήτριας της διασποράς.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την δρα Αλεξάνδρα Τουρούτογλου, επίκουρη καθηγήτρια Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και επικεφαλής ερευνήτρια στο τμήμα Νευροαπεικόνισης του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης, που έκαναν σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Cerebral Cortex» (Εγκεφαλικός Φλοιός), συνέκριναν με τη βοήθεια λειτουργικής μαγνητικής απεικόνισης (fMRI) τους εγκεφάλους ατόμων άνω των 65 ετών, 60-80 και 18 έως 35 ετών.

Διαπιστώθηκε ότι η ισχυρότερη λειτουργική διασύνδεση, δηλαδή η επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων στα διάφορα δίκτυα του εγκεφάλου, συνδέεται με νεανική μνήμη στους γηραιότερους ηλικιωμένους. Αυτοί με την καλύτερη μνήμη έχουν και την πιο νεανική «συνδεσμολογία».

Η μελέτη είναι η δεύτερη σε μια σειρά τριών μελετών με επικεφαλής τη δρα Α. Τουρούτογλου, η οποία είναι διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (2009), που έχουν ως στόχο να «ξεκλειδώσουν» το μυστικό των 80άρηδων και 90άρηδων, των οποίων το μυαλό δουλεύει καλύτερα και από πολύ νεότερους ανθρώπους. Η πρώτη έρευνα είχε εξετάσει τα δομικά χαρακτηριστικά του φλοιού του εγκεφάλου και είχε δείξει ότι, σε σύγκριση με τους τυπικούς ηλικιωμένους, οι εγκέφαλοι των σούπερ-ηλικιωμένων έχουν περισσότερη φαιά ουσία σε περιοχές, οι οποίες είναι σημαντικές για διαδικασίες που σχετίζονται με τη μνήμη, όπως η μάθηση, αποθήκευση και ανάκτηση πληροφοριών. Διαπιστώθηκε ότι ο εγκέφαλος των σούπερ ηλικιωμένων έχει παραμείνει νεανικός και δεν έχει επέλθει καμία συρρίκνωση στις περιοχές που επιτελούν τη λειτουργία της μνήμης.

Επειδή όμως οι περιοχές του εγκεφάλου δεν είναι απομονωμένες νησίδες, αλλά συνιστούν δίκτυα που «συνομιλούν» μεταξύ τους, ώστε να επιτρέψουν την εκτέλεση πολύπλοκων συμπεριφορών, η δεύτερη μελέτη εστίασε στις διασυνδέσεις μεταξύ των νευρώνων και στη λειτουργία του εγκεφάλου.

Η τρίτη μελέτη της επιστημονικής ομάδας θα αναλύσει δεδομένα λειτουργικής μαγνητικής απεικόνισης (fMRI) από εγκεφάλους απασχολημένους με μνημονικές και άλλες νοητικές διαδικασίες. Από τον συνδυασμό των τριών ερευνών, ελπίζεται ότι θα προκύψουν «τα βασικά στοιχεία ώστε οι μελλοντικοί ερευνητές να αναπτύξουν βιοδείκτες για μια επιτυχή γήρανση», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ελληνίδα νευροεπιστήμονας.

Όπως λέει, ένα από τα μυστήρια που οι επιστήμονες ελπίζουν να λύσουν, είναι κατά πόσο οι ηλικιωμένοι που γερνάνε καλά, ξεκινούν εξ αρχής με μεγαλύτερη και καλύτερη εγκεφαλική δομή και νευρωνική επικοινωνία από ό,τι οι άλλοι άνθρωποι ή αν, για κάποιο λόγο, εμφανίζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στη φυσιολογική έκπτωση των λειτουργιών του γηράσκοντος εγκεφάλου τους.

Ο στόχος είναι, μεταξύ άλλων, να διερευνηθεί ο ρόλος του γενετικού παράγοντα, καθώς επίσης της σωματικής άσκησης, της διατροφής, των κοινωνικών επαφών και άλλων παραγόντων του τρόπου ζωής, που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Τελικά, οι επιστήμονες προσδοκούν ότι θα είναι σε θέση να δώσουν τις κατάλληλες συμβουλές στο μέσο άνθρωπο, ώστε να μπορέσει και αυτός να γεράσει όπως ένας σούπερ-ηλικιωμένος.

Το Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ζήτησε από την κα Α. Τουρούτογλου να μιλήσει για τους «σούπερ» ηλικιωμένους:

ΕΡ: Ποιό ποσοστό αποτελούν κατ’ εκτίμηση οι σούπερ-υπερήλικες στο σύνολο των ηλικιωμένων; Υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες;

ΑΠ: Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα το ποσοστό των σούπερ-ηλικιωμένων στο σύνολο των ηλικιωμένων. Στην ομάδα του Χάρβαρντ είδαμε ένα ασυνήθιστα υψηλό ποσοστό στο 40%, σε άλλες έρευνες το ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 20-30%. Χρειάζονται μελλοντικές επιδημιολογικές μελέτες για τη συστηματική καταγραφή και εντοπισμό των σούπερ-ηλικιωμένων στο γενικό πληθυσμό. Πάντως δεν διαφέρουν σε σχέση με τους συνομηλίκους τους ως προς τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά, φύλο, μορφωτικό επίπεδο ή δείκτη νοημοσύνης.

ΕΡ: Ποιό είναι το «προφίλ» και τα βασικά χαρακτηριστικά ενός σούπερ-ηλικιωμένου; Τι κυρίως τον διακρίνει από τους υπόλοιπους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας;

ΑΠ: Μέχρι πρόσφατα πιστεύαμε ότι όσο μεγαλώνουμε και γερνάμε, η φαιά ουσία συρρικνώνεται, η λειτουργία του εγκεφάλου εξασθενεί και η μνήμη φθίνει προοδευτικά, αλλαγές που θεωρούνται συνήθως ως αναπόφευκτες συνέπειες της φυσιολογικής πορείας του γήρατος. Οι σούπερ-ηλικιωμένοι είναι μια ομάδα ελίτ ηλικιωμένων που αντιστέκονται στο «φυσιολογικό» γήρας του εγκεφάλου. Αν και η έρευνα βρίσκεται σε αρχικά στάδια, τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους σούπερ-ηλικιωμένους από τους υπόλοιπους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας είναι:

• Νεανική μνήμη. Για να θεωρηθεί κάποιος σούπερ-ηλικιωμένος, θα πρέπει να είναι πάνω από 65 χρονών και να διατηρεί μνήμη στα επίπεδα των νεαρών ενηλίκων. Προηγούμενες μελέτες στις ΗΠΑ αντιπαράθεσαν τους σούπερ-ηλικιωμένους με μεσήλικες 50 – 60 ετών. Η ομάδα μας στο Χάρβαρντ για πρώτη φορά συνέκρινε σούπερ-ηλικιωμένους με νέους ηλικίας 25 χρονών. Νέα στοιχεία από διαχρονικές μελέτες μας δείχνουν ότι η μνήμη των σούπερ-ηλικιωμένων συνεχίζει να διατηρείται νεανική για πολλά χρόνια. Και όταν αρχίζει να φθίνει, αυτό γίνεται με αργότερο ρυθμό σε σχέση με τους υπόλοιπους συνομήλικούς τους.

• Στο μαγνητικό τομογράφο, αυτό που διακρίνει τους σούπερ-ηλικιωμένους είναι ο νεανικός τους εγκέφαλος. Είναι ανθεκτικοί στην απώλεια νευρώνων και στη συρρίκνωση του εγκεφάλου λόγω γήρανσης, σε σημείο που δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τον εγκέφαλο των σούπερ-ηλικιωμένων από εκείνο των νεότερων.

• Η νέα έρευνα μας έρχεται να προσθέσει ότι και η λειτουργία του εγκέφαλου παραμένει νεανική. Η τεχνική της νευροαπεικόνισης άνοιξε ένα παράθυρο για να μελετήσουμε τον εγκέφαλο εν δράσει , βοηθώντας να καταγράψουμε τη δράση του εγκεφάλου των σούπερ-ηλικιωμένων σε πραγματικό χρόνο. Με το εργαλείο αυτό αποκαλύψαμε ότι η επικοινωνία, η λειτουργική συνδεσιμότητα, των εγκεφαλικών περιοχών που εμπλέκονται στη μνήμη και την προσοχή, συνεχίζει να είναι το ίδιο αποτελεσματική όπως αυτή των νέων. Σε αντιπαράθεση με τους υπόλοιπους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας, οι σούπερ-ηλικιωμένοι έχουν ισχυρότερες νευρικές συνάψεις και αποτελεσματικότερη επικοινωνία μεταξύ περιοχών του εγκεφάλου.

• Ένα ακόμη στοιχείο που διακρίνει τους σούπερ-ηλικιωμένους είναι ότι δεν παραιτούνται της προσπάθειας, δείχνουν να αντιμετωπίζουν ένα δύσκολο πρόβλημα ως πρόκληση και επιμένουν μέχρι να το λύσουν, ενώ αντίθετα οι συνομήλικοί τους συχνά παραιτούνται.

• Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα που δείχνουν ότι ενώ η νευροπαθολογία της νόσου Αλτσχάιμερ -οι αμυλοειδείς πλάκες και τα νευροϊνιδιακά δεμάτια- εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα σε όλους τους ηλικιωμένους, συμπεριλαμβανομένων των σούπερ-ηλικιωμένων, για λόγους που δεν γνωρίζουμε πλήρως, οι εγκέφαλοι των σούπερ-ηλικιωμένων παρουσιάζουν ανθεκτικότητα και δεν εμφανίζουν τα αντίστοιχα κλινικά συμπτώματα. Το αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι ένας συνδυασμός παραγόντων, όπως γονίδια και τρόπος ζωής, μπορούν ενδεχομένως να αντισταθμίσουν τις νευροπαθολογικές αλλαγές που συνοδεύουν την ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό γιατί προσφέρει νέες δυνατότητες στον έλεγχο και την καταπολέμηση της ασθένειας.

ΕΡ: Με βάση τις έως τώρα έρευνες, σε ποιό βαθμό τα γονίδια παίζουν ρόλο στο να γίνει κάποιος σούπερ-ηλικιωμένος; Τι άλλο παίζει σημαντικό ρόλο;

ΑΠ: Η έρευνα αυτή βρίσκεται σε πολύ αρχικά στάδια. Τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι η ομάδα των σούπερ-ηλικιωμένων εμφανίζει πολυμορφισμό στο γονίδιο MAP2k3, το οποίο, μεταξύ άλλων, σχετίζεται και με τη μνήμη. Το συγκεκριμένο όμως εύρημα χρήζει περαιτέρω μελέτης. Πέρα από την οποιαδήποτε γενετική προδιάθεση, πιστεύουμε ότι ο τρόπος ζωής και οι καθημερινές συνήθειες παίζουν σημαντικό ρόλο στο να διατηρηθεί η νεανικότητα του εγκεφάλου.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι σούπερ-ηλικιωμένοι παραμένουν δραστήριοι, πολλοί συνεχίζουν να δουλεύουν παρά τη συνταξιοδότησή τους, ασκούνται καθημερινά έστω και για λίγα λεπτά, και δείχνουν ενδιαφέρον να μαθαίνουν καινούρια πράγματα. Η κοινωνικότητα είναι ένας ακόμη παράγοντας που συμβάλλει στη μακροζωία τους. Πολύ πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι σούπερ-ηλικιωμένοι είναι περισσότερο κοινωνικοί σε σχέση με τους συνομηλίκους τους. Με βάση αυτές τις ενδείξεις, συνεχίζουμε τις έρευνες σε ευρύτερη κλίμακα, ώστε να αποκωδικοποιήσουμε τα μυστικά των σούπερ-ηλικιωμένων.

ΕΡ: Πόσο μπορεί να ελπίζει ο μέσος άνθρωπος ότι μπορεί και αυτός να γίνει σούπερ-ηλικιωμένος;

ΑΠ: Ένα από τα ερωτήματα που μελετάμε, είναι εάν οι σούπερ-ηλικιωμένοι ξεκινούν ως νέοι με ανώτερες νοητικές ικανότητες από τους υπόλοιπους ανθρώπους ή αν κατά κάποιο τρόπο γίνονται ανθεκτικοί στην προοδευτική έκπτωση της λειτουργικότητας του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη βιολογική γήρανση. Οι μελλοντικές μας έρευνες στοχεύουν στο να μετρήσουν την επιρροή της γενετικής προδιάθεσης, της άσκησης, της διατροφής, των κοινωνικών σχέσεων και άλλων παραγόντων του τρόπου ζωής που ενδέχεται να επηρεάζουν την ανθεκτικότητα του εγκεφάλου.

ΕΡ: Πόσο έχει προχωρήσει η φαρμακευτική-νευρολογική έρευνα, ώστε να υπάρξει κάποτε ένα χάπι super-aging;

ΑΠ: Το πιο πιθανό είναι η επιστήμη να προτείνει συμβουλές για άσκηση, βελτίωση του τρόπου ζωής ή διατροφής, παρά να υπάρξει ένα χάπι για σούπερ-ηλικιωμένους.

ΕΡ: Ποιοί είναι οι προσωπικοί στόχοι στην έρευνα σας στις ΗΠΑ; Υπάρχει σκέψη επιστροφής στην Ελλάδα;

ΑΠ: Απώτερος στόχος της ερευνητικής ομάδας μου είναι να μπορέσουμε μια μέρα με εγκεφαλική διέγερση να τροποποιήσουμε τη δραστηριότητα του εγκεφάλου και να βελτιώσουμε την ικανότητα μνήμης των ασθενών που βρίσκονται στα πρώιμα στάδια της Αλτσχάιμερ, ώστε να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου τους. Από τις μαγνητικές τομογραφίες των σούπερ-ηλικιωμένων είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε με ακρίβεια ποιές περιοχές του εγκεφάλου αντιστέκονται στη γήρανση και ελέγχουν τη λειτουργία της μνήμης. Αυτό ίσως μια μέρα αποδειχθεί χρήσιμο σε μελλοντικές μελέτες.

Τον τελευταίο χρόνο έγινα επικεφαλής σε κλινικές δοκιμές που χρησιμοποιούν Διακρανιακό Μαγνητικό Ερεθισμό, ένα εργαλείο νευροδιέγερσης με πηνία για τη χορήγηση ρεύματος σε περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού. Οι περιοχές αυτές λειτουργούν ως «κερκόπορτα» και έτσι φτάνει η ηλεκτρική διέγερση σε περιοχές που βρίσκονται βαθιά στον εγκέφαλο και ελέγχουν τη μνήμη. Αξιοποιώντας αυτή την τεχνολογία, ελπίζουμε να φτάσουμε στο στόχο μας.

Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα για μένα είναι να προσφέρω πίσω στη χώρα μου. Τα τελευταία χρόνια, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Νιάρχος, επισκέπτομαι συχνά την Ελλάδα. Στόχος μου είναι να μεταλαμπαδεύσω στην πατρίδα μου τη γνώση από την επιστημονική έρευνα που διεξάγω στην Αμερική. Ως επικεφαλής ενός ερευνητικού προγράμματος που ενώνει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, έχω άμεση γνώση για τα θετικά αποτελέσματα που μπορούν να παραχθούν από τέτοιου είδους συνεργασίες. Πιστεύω ότι πρωτοβουλίες που θα φέρουν πιο κοντά τους Έλληνες επιστήμονες της διασποράς με τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της Ελλάδας, είναι σημαντικέ

. Ο ψυχοθεραπευτής  λειτουργεί  σαν τους πιο επικίνδυνους γονείς εξευμενίζοντας  κολακεύοντας  και νανουρίζοντας διαρκώς τον ψυχοθεραπευόμενο . Όταν συμβαίνει  κάτι τέτοιο ο μεν  ψυχοθεραπευτής εξασφαλίζει μακροχρόνιο  και σταθερό εισόδημα , ο δε ψυχοθεραπευόμενος χάνει την ζωή του.

ΦΙΛΌΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ