Οι αξιοσημείωτες χιονοπτώσεις και η υποδοχή τους τον 20ό αιώνα
15/02/2021
Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς/ τα αθηναϊκά
Αθήνα (1963)
Πολλοί πιστεύουν πως η Αττική και η Αθήνα πλήττεται ή επλήγη από μεγάλο χιονιά. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους όμως άλλες περιοχές της χώρας γνωρίζουν πολικές θερμοκρασίες. Ακόμη περισσότερο θα εντυπωσιασθούν όσοι πληροφορηθούν ότι τον Μάρτιο 1880 σημειώθηκαν στην Αθήνα επτά βαθμοί υπό το μηδέν!
Τον Ιανουάριο 1850 το έδαφος των Αθηνών διατηρήθηκε χιονοσκεπές επί πολλές ημέρες και τον Ιανουάριο 1864 η Αθήνα παρέμεινε λευκή επί δεκατέσσερις ημέρες. Γενικότερα ωστόσο το φαινόμενο πολλών χιονοβόλων ημερών στην Αθήνα είναι σπάνιο. Όταν η θερμοκρασία κατέβηκε στους τρεις βαθμούς υπό το μηδέν το 1911 οι εφημερίδες έκαναν λόγο για στέπες της Αττικής Σιβηρίας!
Αθήνα (1963).
Αλλά εξίσου ενδιαφέρων είναι ο τρόπος που υποδέχονταν το χιόνι οι κάτοικοι των Αθηνών στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ήταν τόσο σπάνιο το φαινόμενο του χιονιού ώστε δικαιολογούσε τις… πολεμοχαρείς διαθέσεις της νεολαίας και την «μανίαν των δουλικών να εκσφενδονίζουν χιονοσφαίρας από μπαλκονίων, παραθύρων, ταράτσας και προαυλίου κατά των ατυχών διαβατών», όπως έγραφαν οι εφημερίδες. Οι γραφικές σκηνές διαδέχονταν η μία την άλλη.
Τα μοδιστράκια που πήγαιναν πρωί – πρωί στην εργασία τους ήταν τα πρώτα θύματα του χιονοπόλεμου. Δεν αντέτασσαν καμία άμυνα. Απλά γελούσαν, ενώ οι μικροί γαβριάδες επιδίδονταν σε σφοδρό αγώνα, με χιόνι, λάσπη ακόμη και πετρούλες να εκσφενδονίζονται αγρίως.
Στις εισόδους των στρατώνων, κυρίως της οδού Κηφισσίας, αρειμάνιες χείρες δεκανέων και λοχιών εκσφενδόνιζαν χιονόμπαλες στους περαστικούς.
Αλλά οι σημαντικότερες… μάχες ξεδιπλώνονταν με όλη την επιβλητικότητα των ομοβροντιών στα προπύλαια του Πανεπιστημίου. Εκεί «πάνοπλοι» φοιτητές εκσφενδόνιζαν χιονόμπαλες στους διαβάτες. Τον ρόλο ασπίδων διαδραμάτιζαν οι ομπρέλες, ως κράνη χρησιμοποιούντο τα σκληρά καπέλα και ως λόγχες τα μπαστούνια.
Οι μάχες που στήνονταν, ιδιαίτερα στην περιοχή του Ζαππείου ήταν ομηρικές. Τα σχολεία δεν λειτουργούσαν οπότε η ευρύτερη περιοχή πλημμύριζε από μαθητές.
Αθήνα (1963).
Εκ του προχείρου σύστηναν μεραρχίες… χιονομάχων και το πεδίο της δράσης τους ήταν από το Ζάππειο μέχρι το Σύνταγμα και το Πανεπιστήμιο. Το κύριο όπλο ήταν βεβαίως το χιόνι αλλά δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που εμφανίζονταν τύποι κρατώντας σκούπες ή φτυάρια. Μ’ αυτά φρόντιζαν να εφοδιάζουν το οπλοστάσιό τους. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που αντίπαλοι ήταν οι φοιτητές με τους μαθητές. Συμμαχούσαν προχείρως όταν εμφανίζονταν διαβάτες, οι οποίοι αποτελούσαν τον κοινό εχθρό για να συνεχίσουν αργότερα με μεγαλύτερη σφοδρότητα.
Ως «φρούριο» όμως λειτουργούσε το Αρσάκειο στην οδό Πανεπιστημίου. Ήταν λογικό αφού εκεί υπήρχαν οι τρυφερές υπάρξεις οι οποίες πολιορκούνταν με φανατισμό από τη νεολαία της εποχής. Ορισμένες εξ αυτών αποφάσιζαν ηρωική έξοδο αλλά η ομοβροντία από χιονόμπαλες τις υποχρέωνε να επιστρέψουν στο οικοδόμημα. Υπήρξε χρονιά, το 1911, που υποχρεώθηκε ισχυρή αστυνομική δύναμη να επιστρατευτεί για να τις απεγκλωβίσει. Υποχρεώθηκαν να θέσουν υπό την προστασία τους τα κοράσια και να τα οδηγήσουν μακριά για να πάνε στα σπίτια τους.
Αθήνα (1963).
Εφόσον διεξάγονταν τέτοιες.. μάχες, υπήρχαν φυσικά και θύματα. Οι αμαξάδες ήταν εκείνοι που την πλήρωναν και ακόμη τυχόν μόνιππα που τολμούσαν να περάσουν από τα κεντρικά σημεία της πόλης.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που φοιτητές και μαθητές κατέληγαν στο Δημοτικό Νοσοκομείο. Το χιόνι τις απογευματινές ώρες σκλήραινε και όταν συμπιεζόταν αποκτούσε την σκληρότητα πέτρας. Σε άλλες περιπτώσεις οι χωροφύλακες αναγκάζονταν να προβούν σε συλλήψεις για αποκατασταθούν τα πράγματα στο κέντρο της πόλης.
Οι περιγραφές που διαθέτουμε, τα άφθονα χρονογραφήματα από τις καλύτερες πένες, τα ποιήματα και τα διηγήματα άνετα μπορούν να αποτελέσουν μία συλλογή για το «λευκόν θέαμα», όπως το αποκαλούσε ο Ιωάννης Κονδυλάκης. Σε μια εποχή που οι άνθρωποι δεν είχαν τις ανέσεις που διαθέτουμε στις ημέρες μας, αλλά απολάμβαναν και καλοδέχονταν τα φυσικά φαινόμενα.