Κύπρον ού με θέσπισεν και ένα…Νόμπελ! (Από Γιώργο Πύργαρη)
Ο στίχος είναι από την ”Ελένη” του Ευριπίδη. Με δασεία και περισπωμένη. Και σημαίνει… ”Στην Κύπρο ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ με όρισε να ζήσω (ο Απόλλων στη προκειμένη).
Περί Ελλήνων πρόκειται φυσικά. Στο συγκεκριμένο σημείο της τραγωδίας του Ευριπίδη, μιλάει ο Τεύκρος. Αυτά πριν το μονοτονικό.
Με το μονοτονικό το ”ου” αφού χάνει τη δασεία και την περισπωμένη, χάνει επίσης και την αρχική σημασία του και γίνεται αρνητικός σύνδεσμος. Οπότε η μετάφραση είναι η εξής: ”Στην Κύπρο που ΔΕΝ με όρισε να ζήσω!” Εκ διαμέτρου αντίθετο νόημα! Άρα δεν υπάρχει ανώτερη δύναμη που με όρισε να ζήσω εκεί, ζω λοιπόν εκεί κατά λάθος, ίσως παράνομα, ζω κάπου που δεν πρέπει πραγματικά να ζω. Άρα εκεί πρέπει να ζει κάποιος άλλος…
Τέτοιες περίεργες συμπτώσεις συμβαίνουν καμιά φορά και συμπορεύονται με την ιστορία. Γιατί όλοι εμείς οι παλαιότεροι, γνωρίζουμε τι σήμαινε η Κύπρος για όλους μας τη δεκαετία του ’70 και του ΄80 (πολύ περισσότερο στις προηγούμενες δεκαετίες που εμείς δε ζήσαμε) και πώς αυτός ο δεσμός με το όμορφο νησί μας, έχει χαλαρώσει για διάφορους λόγους σήμερα. Τουλάχιστον φαινομενικά.
Αλλά ο στίχος ”Κύπρον ού με εθέσπισεν” έχει κι άλλη μια παράλληλη ιστορία, την οποία έχει υποστηρίξει σε συνέντευξή του ο ποιητής Χριστιανόπουλος. Ο Χριστιανόπουλος λοιπόν υποστηρίζει, πώς για να δοθεί το Νόμπελ στον Σεφέρη, οι Άγγλοι έθεσαν βέτο, δηλαδή απαίτησαν, ο ποιητής να αλλάξει τον τίτλο της συλλογής με τα Κυπριακά ποιήματα (καρπό των επισκέψεών του στην Κύπρο και του ξαφνικού έρωτα που ένιωσε για το νησί).
Ο τίτλος της συλλογής ήταν… ”Κύπρον ού με εθέσπισεν”. Και υποστηρίζει επίσης ο Χριστιανόπουλος, πως ο Σεφέρης για να πάρει το Νόμπελ, δέχτηκε να αλλάξει τελικά ο τίτλος της συλλογής! Η αλήθεια είναι, ότι στην τρίτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του το 1962, ο Σεφέρης μετονόμασε τη συγκεκριμένη συλλογή σε ”Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ’… Όντως αυτό συνέβη, αλλά πώς ήμαστε σίγουροι πως η αλλαγή δεν έγινε απλά μετά από απόφαση του ίδιου του ποιητή και όχι μετά από πιέσεις των Άγγλων;
Ας δούμε όμως. Θα μπορούσε να ενοχλήσει ένας τέτοιος στίχος τους Άγγλους εκείνη την εποχή; Γιατί όντως ήταν περίεργη και συνάμα μια μεταβατική εποχή για το Κυπριακό ζήτημα, εκείνη.
”Κύπρον ού με εθέσπισεν” λοιπόν!
Αυτός ο στίχος ως τίτλος μιας ολόκληρης συλλογής ενός Νομπελίστα ποιητή, που σε λίγο όλοι οι προβολείς του κόσμου, θα έπεφταν πάνω του καθώς και στα γραφτά του, ενοχλούσε πολύ τους Άγγλους! Γιατί μιλούσε για τη διαχρονικότητα του ελληνισμού στο νησί της Αφροδίτης. Κάτι που ερχόταν σε αντίθεση με τα σχέδιά τους που τα εφάρμοσαν μάλιστα πολύ σύντομα. Τώρα το θέμα είναι ο Σεφέρης. Αν όντως αντιμετώπισε το δίλημμα ”Νόμπελ ή αλλαγή τίτλου”. Και αν τελικά ενέδωσε…
Η αλήθεια είναι ότι ο Σεφέρης έκανε μεγάλο αγώνα για την ανεξαρτησία της Κύπρου ως διπλωμάτης. Πίσω από πολλά προτεινόμενα από Έλληνες σχέδια, κρυβόταν ο Σεφέρης. Η αλήθεια επίσης είναι πως παρακολουθούνταν συνεχώς από τους Άγγλους εκείνα τα χρόνια. Και πως ήρθε σχεδόν σε ευθεία αντιπαράθεση με τον Άγγλο συγγραφέα και πράκτορα Ντάρελ, που αλώνιζε στην Κύπρο τότε.
Αλλά τελικά στο συγκεκριμένο θέμα, φαίνεται να ενέδωσε αν όντως δέχτηκε πιέσεις να αλλάξει τον τίτλο. Μπροστά σε ένα Νόμπελ, μάλλον θεώρησε ανώδυνη την αλλαγή. Εξ’ άλλου, πόσοι από τους επικριτές του δε θα ενέδιδαν; Εκτός ίσως από τον Χριστιανόπουλο. Που μισούσε πάσης φύσεως βραβεία για την ποίηση…
Γιώργος Πύργαρης.