Carl Sagan
Για μένα υπάρχουν τέσσερις βασικοί λόγοι για μια συντονισμένη προσπάθεια να διαδοθεί η επιστήμη μέσω ραδιόφωνου, τηλεόρασης, κινηματογράφου, εφημερίδων, βιβλίων, προγραμμάτων κομπιούτερ, διαλέξεων και σχολικών μαθημάτων σε κάθε πολίτη. Σε όλες τις χρήσεις της επιστήμης είναι ανεπαρκές – στην πραγματικότητα επικίνδυνο – να παράγεται μόνο ένα μικρό, εξαιρετικά ικανό, καλοαμειβόμενο ιερατείο ειδικών. Αντ’ αυτού κάποια βασική κατανόηση των ανακαλύψεων και μεθόδων της επιστήμης πρέπει να είναι προσιτή στο ευρύτερο κοινό.
- Παρά τις πολλαπλές πιθανότητες κατάχρησης, η επιστήμη μπορεί να είναι η χρυσή διέξοδος από τη φτώχεια και την οπισθοδρομικότητα για τα αναπτυσσόμενα κράτη. Είναι αυτή που θέτει σε λειτουργία τις εθνικές οικονομίες και τον παγκόσμιο πολιτισμό. Πολλά έθνη το κατανοούν αυτό. Γι’ αυτό και τόσοι απόφοιτοι σπουδαστές της επιστήμης και μηχανικής στα αμερικανικά πανεπιστήμια – οι καλύτεροι στον κόσμο – προέρχονται από άλλες χώρες. Το συμπέρασμα, κάτι που οι ΗΠΑ μερικές φορές αδυνατούν να κατανοήσουν, είναι ότι εγκαταλείποντας την επιστήμη ανοίγει ο δρόμος προς τη φτώχεια και την οπισθοδρομικότητα.
- Η επιστήμη μας αφυπνίζει για τους κινδύνους που προέρχονται από τις τεχνολογίες που μεταβάλλουν τον κόσμο, ειδικά το παγκόσμιο περιβάλλον από το οποίο εξαρτάται η ζωή μας. Η επιστήμη μας προμηθεύει ουσιαστικά και έγκαιρα με ένα προειδοποιητικό σύστημα.
- Η επιστήμη μας διδάσκει τα βαθύτερα θέματα της καταγωγής, της φύσης και της μοίρας του είδους μας, της ζωής, του πλανήτη μας, του Σύμπαντος. Για πρώτη φορά στην Ιστορία της ανθρωπότητας είμαστε σε θέση να εξασφαλίσουμε μια αληθινή κατανόηση αυτών των θεμάτων. Κάθε πολιτισμός στη Γη έχει θέσει τέτοια θέματα και έχει εκτιμήσει τη σπουδαιότητά τους. Όλοι μας νιώθουμε σαν κουτορνίθια όταν προσεγγίζουμε αυτά τα μεγάλα ζητήματα. Μακροπρόθεσμα το μεγαλύτερο δώρο της επιστήμης μπορεί να είναι να μας διδάξει – κάτι που κανένα άλλο ανθρώπινο εγχείρημα δεν στάθηκε ικανό – σχετικά με το κοσμικό μας γενικό πλαίσιο, ή να μας απαντήσει στα ερωτήματα: από πού και πότε ήρθαμε ή ακόμα και ποιοι είμαστε.
- Οι αξίες της επιστήμης και οι αξίες της δημοκρατίας είναι εναρμονισμένες και σε πολλές περιπτώσεις αδιαχώριστες. Η επιστήμη και η δημοκρατία ξεκίνησαν – με την πολιτισμένη τους ενσάρκωση – την ίδια χρονική περίοδο και στο ίδιο μέρος: την Ελλάδα του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. Η επιστήμη προσφέρει ισχύ σε οποιονδήποτε κάνει τον κόπο να τη μάθει (μόνο που πάρα πολλοί έχουν συστηματικά εμποδιστεί από το να κάνουν κάτι τέτοιο). Καθώς η επιστήμη αναπτύσσεται, απαιτεί πράγματι την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Οι αξίες της αντιτίθενται στο μυστικισμό. Η επιστήμη δεν διαθέτει ειδικά πλεονεκτήματα ή προνομιακές θέσεις. Και οι δυο, η επιστήμη και η δημοκρατία, ενθαρρύνουν αντισυμβατικές απόψεις και ζωηρές λογομαχίες. Και οι δυο απαιτούν επαρκή λογική, συναφή επιχειρήματα, αυστηρά δεδομένα αποδεικτικών στοιχείων και εντιμότητας. Η επιστήμη είναι ένας τρόπος να προκαλέσεις κάποιους που προσποιούνται ότι έχουν γνώσεις, να τις αποδείξουν. Είναι ένα φράγμα ενάντια στο μυστικισμό, στις προλήψεις, στην κακή εφαρμογή της θρησκείας εκεί όπου δεν έχει καμία σχέση. Αν είμαστε πιστοί στις αξίες της, μπορεί να μας πει πού έχουμε κάνει λάθος. Μας προμηθεύει με μια διόρθωση των λαθών μας. Όσο πιο πλατιά διαδεδομένη είναι η γλώσσα της, οι κανόνες και οι μέθοδοί της, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχουμε να διασώσουμε αυτό που ο Τόμας Τζέφερσον και οι συνάδελφοί του είχαν στο μυαλό τους. Αλλά και η δημοκρατία μπορεί να ανατραπεί μέσω των προϊόντων της επιστήμης πιο εύκολα απ’ όσο μπορούσε να ονειρευτεί ο όποιος προ-βιομηχανικός δημαγωγός.
Το να βρει κανείς τυχαία έναν κόκκο αλήθειας να πλέει σε ένα τεράστιο ωκεανό σύγχυσης και ανοησίας, απαιτεί επαγρύπνηση, αφοσίωση και κουράγιο. Αλλά αν εμείς δεν εξασκούμε αυτούς τους αυστηρούς τρόπους σκέψης, δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα λύσουμε τα πραγματικά σοβαρά προβλήματα της αλήθειας που αντιμετωπίζουμε και κινδυνεύουμε να γίνουμε ένα έθνος κορόιδων, έρμαια στον πρώτο τυχόντα τσαρλατάνο που θα μας συναντήσει.
Ένα εξωγήινο πλάσμα που θα ερχόταν για πρώτη φορά στη Γη – και θα εξέταζε αυτά που παρουσιάζουμε κυρίως στα παιδιά μας μέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου, του κινηματογράφου, των εφημερίδων και περιοδικών, των κόμικς και πολλών βιβλίων – θα μπορούσε εύκολα να συμπεράνει ότι σκοπεύουμε να τους διδάξουμε φόνους, βιασμούς, βία, προλήψεις, ευπιστία και καταναλωτισμό. Επιμένουμε σε αυτά και μετά από πολλές επαναλήψεις πολλοί από μας τελικά το κατορθώνουν. Τι είδους κοινωνία θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε, αν αντίθετα τα κατακλύζαμε με την επιστήμη και ένα αίσθημα ελπίδας;
***
Carl Sagan – Στοιχειωμένος κόσμος, Επιστήμη: Κερί μες στο σκοτάδι . Εκδότης: Έσοπτρον ; Μεταφραστής Αιμιλία Μανούση
H εικόνα είναι από πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης.
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com