της ΙΡΕΝΕ ΒΑΛΙΕΧΟ
μετάφραση Βάσω Χρηστάκου
Ομφαλοσκοπώντας
Τα ανθρώπινα όντα έχουμε την αδυναμία να θεωρούμε τον εαυτό μας ομφαλό του κόσμου. Πρόκειται για μια οφθαλμαπάτη που επικρατεί στα άτομα και στους λαούς, για μια περίεργη πεποίθηση των κατοίκων αυτού του σφαιρικού πλανήτη. Οι αρχαίοι Έλληνες διηγούνταν ότι ο θεός Ζευς, αποφασισμένος να μάθει πού είναι το κέντρο της γης, αμόλησε δύο μεγαλόπρεπους αετούς που πέταξαν με την ίδια ταχύτητα από τα δύο άκρα του κόσμου. Περιττό να πούμε ότι τα πουλιά συναντήθηκαν σε ένα μέρος της Ελλάδας, τους Δελφούς, σημαδεμένο στο μέλλον με μια ωοειδή πέτρα, την οποία ονόμασαν «ομφαλό». Ο θρύλος θα έκανε τους αρχαίους Κινέζους να χαμογελάσουν με ικανοποίηση, αφού αποκαλούσαν τη χώρα τους Ζονγκουό, που σημαίνει «κεντρική γη», και πίστευαν κι εκείνοι ότι ήταν ο παγκόσμιος ομφαλός.
Σχεδόν όλοι οι λαοί θεώρησαν κάποτε τον εαυτό τους ανώτερο από τους υπόλοιπους και σκέφτηκαν ότι η περιοχή τους κατείχε την κεντρική θέση στον πλανήτη. Το δείχνουν οι χάρτες. Από πάντα, όλοι τους εστιάζονται στο κέντρο. Πράγματι, η πιο πολύχρηστη στη Δύση τους τελευταίους τέσσερις αιώνες χαρτογραφική μέθοδος, εκείνη του Μερκάτορος, τοποθετεί την Ευρώπη στο κέντρο και κάνει τον Βορρά να φαίνεται πιο μεγάλος από το Νότο. Η επίπεδη έκταση που διατρέχουμε με τα μάτια και ταξιδεύουμε με το δείκτη, μάς παρουσιάζει στο κέντρο και μεγεθυμένο το βόρειο ημισφαίριο να καταλαμβάνει τα δύο τρίτα του χάρτη και περιορίζουν το νότιο ημισφαίριο στο ένα τρίτο. Με τον ίδιο τρόπο εμείς οι ίδιοι επιβεβαιώνουμε τον κανόνα: καθένας πιστεύει ότι είναι στο κέντρο. Είναι γι’ αυτό που ο κόσμος έχει πιο πολλούς αφαλούς από ότι μυαλά.