Η έκφραση «θεωρία συνωμοσίας» ορίζει τη συνωμοσιολογική σκέψη και τον τρόπο λειτουργίας της. Τα θέματά της, που συνδέονται με την ιστορική συγκυρία, είναι ποικίλα — όμως οι τρόποι δόμησής της ή οι αρχές συγκρότησής της είναι μάλλον περιορισμένα σε αριθμό. Μπορούμε να τις αντιληφθούμε ως βασικούς κανόνες των συνωμοσιολογικών επιχειρημάτων. Οι συνωμοσιολογικές αφηγήσεις καταγγελτικου τύπου δομούνται σύμφωνα με τέσσερις αρχές:

 

• Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Τίποτε δεν είναι συμπτωματικό η παράλογο, γεγονός που συνεπάγεται την άρνηση του τυχαίου, του ενδεχομένου, ή των τυχαίων συμπτώσεων.

Ο αβάς Μπαρρυέλ δίνει συνοπτικά, στο Memoires pour servir a l histoire du jacobnisme— τη συνωμοσία λογική ανάγνωση της σύγχρονης Ιστορίας, η οποία δε θα μπορούσε παρά να οδηγήσει μοιραία στη Γαλλική επανάσταση—, την απόδειξη της μασονικής συνωμοσίας: «Σ αυτή τη Γαλλική επανάσταση, ακόμα και τα πιο τρομερά της κακουργήματα ήταν σχεδιασμένα εκ των προτέρων: τα είχαν προβλέψει, σκαρώσει, αποφασίσει και προγραμματίσει: όλα ήταν απόρροια κτηνωδίας, προετοιμασμένα από ανθρώπους που είχαν μακρά θητεία στις μυστικές εταιρείες και που επέλεξαν την κατάλληλη στιγμή για τη συνωμοσία». Κάθε ίχνος τυχαιότητας πρέπει λοιπόν να εξαλειφθεί από την Ιστορία. Όλα εξηγούνται μέσω των συνωμοσιών. Ο Μπαρρυέλ χρησιμοποιεί τη λέξη «όλα»: κατά  τη γνώμη του, τίποτα δεν ξεφεύγει από τον προκαθορισμό, τον προγραμματισμό, την οργάνωση. Γι αυτό η συνωμοσιολογική ρητορική περιλαμβάνει πάντοτε τη φράση «δεν είναι τυχαίο που…».

• Ο,τι συμβαίνει είναι αποτέλεσμα κρυφών προθέσεων και επιθυμιών.

Ακριβέστερα, μόνον οι κακές προθέσεις και οι κακές προαιρέσεις ενδιαφέρουν τους συνωμοσιολόγους, προκειμένου να ερμηνεύσουν κρίσεις, ανατροπές, καταστροφές, τρομοκρατικές ενέργειες, πολίτικες δολοφονίες. Η συνωμοσιολογικη σκέψη επιλεγεί τα γεγονότα με γνώμονα το πόσο δυσάρεστα είναι: όπως για τούς δημοσιογράφους, δεν αποτελεί «είδηση» ένα τρένο που φτάνει στην ώρα του — είδηση αποτελεί ένα  τρένο που εκτροχιάζεται. Οι δημοσιογράφοι κάνουν αυτή την αρνητική επιλογή γεγονότων για να αιχμαλωτίσουν το ενδιαφέρον του κοινού- οι συνωμοσιολόγοι αιχμαλωτίζονται οι ίδιοι από τις αποτυχίες της Ιστορίας. Και επειδή πιστεύουν ότι όλα τα γεγονότα είναι προγραμματισμένα, το μαγικό ραβδί τους είναι η ερώτηση: «Ποιος ωφελείται από το έγκλημα;». Αυτό δεν διέφυγε από την προσοχή του Καρλ Ποππερ: «Σύμφωνα με τη θεωρία της συνωμοσίας, όλα όσα συμβαίνουν τα θέλησαν εκείνοι που ωφελούνται από αυτά».

Ο Μπερνάρ Λαζάρ, στο βιβλίο του για τον αντισημιτισμό, περιγράφει ως εξής την αντισημιτική ερμηνεία της Γαλλικής επανάστασης:

«Μετά τα ταραχώδη γεγονότα της Γαλλικής επανάστασης, οι συντηρητικοί κατηγόρησαν τους Εβραίους ως υπεύθυνους για την ανατροπή του Παλαιού Καθεστώτος. […] Στα μάτια των εκπροσώπων του παρελθόντος και της παράδοσης, ένας βασιλιάς είχε εκθρονιστεί και είχαν ξεσπάσει ευρωπαϊκοί πόλεμοι μόνο και μόνο για να αποκτήσουν οι Εβραίοι πολιτικά δικαιώματα, καθώς η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου φαινόταν σαν διακήρυξη των δικαιωμάτων του Εβραίου. Οι χριστιανοί αντισημίτες δεν περιορίστηκαν στην αγανάκτηση εναντίον του Εβραίων, οι οποίοι υποτίθεται ότι εκμεταλλεύτηκαν τα εθνικά αγαθά και τις στρατιωτικές προμήθειες, αλλά τους απέδωσαν «πρόθεση» σύμφωνα με την παλιά νομική ρήση: is fecit cui prodest (αυτός που ωφελείται από μια πράξη, είναι αυτός που την έχει προετοιμάσει). Άρα, οι Εβραίοι, για να ευεργετήθηκαν τόσο από τη Γαλλική επανάσταση, μάλλον την οργάνωσαν οι ίδιοι, ή μάλλον τη συνέδραμαν με όσα όσα μέσα διέθεταν».

Το  1912 ο αντισημίτης επιφυλλιδογράφος Υρμπέν Γκοϊέ υπογράμμιζε «την κυρίαρχη θέση που έχουν οι μυστικές διαπραγματεύσεις, η μυστική αστυνομία, τα μυστικά κονδύλια, οι μυστικές συμφωνίες στην υποτιθέμενη Δημοκρατία μας» και ισχυριζόταν ότι «όλες οι καταστροφες . οφείλονται στις μηχανορραφίες των Εβραίων». Ο Ζαν Ντρο, οπαδός του Εντουάρ Ντρυμόν, έγραφε, τον Απρίλιο του 1917, σχετικά με τη σύνδεση «μεταξύ επαναστάσεων και μυστικών εταιρειών»: «Πίσω από κάθε επανάσταση κρύβεται πάντοτε μια μυστική εταιρεία». Όσο για τη Γαλλική επανάσταση, «το επαναστατικό πρότυπο που έγινε αντικείμενο μίμησης και πλαστογραφίας» οργανώθηκε από φιλοεβράίκές οργανώσεις: «Οι μυστικές οργανώσεις που ισχυρίστηκαν ότι χειραφετούσαν τη Γαλλία, δεν ήταν στην υπηρεσία των Γάλλων, αλλά εργάζονταν για τους Εβραίους. Η μυστική εταιρεία ήταν και είναι εβραϊκό όργανο, που σφυρηλατήθηκε στη Γερμανία». Ο Ντρο καταγγέλλει την «αίρεση των illumintΐ» της Βαυαρίας και τον αρχηγό τους Άνταμ Βάισχαουπτ: «Κρυφός στόχος του Βάισχαουπτ ήταν να παραδώσει τη Γαλλία στους Εβραίους. Αν αποκτούσαν τη Γαλλία, θα αποκτούσαν αργά ή γρήγορα ολόκληρο τον κόσμο».

• Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται.

Όλα διαδραματίζονται στα παρασκήνια και στα υπόγεια της Ιστορίας Τα φαινόμενα απατούν, είναι αποτέλεσμα σκηνοθεσιών Η ιστορική αλήθεια είναι το «κρυμμένο πρόσωπο» των ιστορικών φαινομένων. Για τον συνωμοσιολόγο, ο ιστορικός γίνεται αντι ιστορικός, ο ειδήμων γίνεται αντί-ει δήμων ή εναλλακτικός ειδήμων που αναζητεί τις αόρατες αιτίες των ορατών γεγονότων και ασχολείται, κατά κύριο λόγο, με το λεγόμενο «ξεμπρόστιασμα». Η επίσημη Ιστορία δεν μπορεί λοιπόν παρά να είναι επιφανειακή, επικεντρωμένη σε ό,τι συμβαίνει στην ορατή σκηνή και προορισμένη να αναπαριστά το θέαμα που σκηνοθετούν τα «αφεντικά του κόσμου». Η επίσημη Ιστορία δεν έχει πρόσβαση στα παρασκήνια. Ο Ζαν Ντρο πίστευε ότι μπορούσε να καταδείξει την κρυφή αιτία των επαναστάσεων: «Όσοι ωφελούνται από τις επαναστάσεις που γίνονται στο όνομα των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ελευθερίας των λαών, πρόσκεινται στις ίδιες μυστικές οργανώσεις». Ο Ντρο εννοούσε κυρίως τις διεθνείς οργανώσεις της ηγετικής ελίτ, το λεγόμενο «εβραϊκό έθνος» όπως έγραφε ο Γκουζνό ντε Μουσσο το 1869«Εβραϊκό κέντρο καθοδήγησης υπήρχε από  την εποχή της διασποράς τους μέχρι και σήμερα- τα νήματα κινούν χείρες σκοτεινών φυσιογνωμιών που διαδέχονται η μία την άλλη στην ηγεσία. Το εβραϊκό έθνος διευθύνεται ως μια τεράστια μυστική οργάνωση, η οποία διακλαδίζεται σε πολλές». Ο Γκουζνό προσθέτει ακόμα «Καθεμιά από αυτές που αναπτύσσονται στα σύγχρονα κράτη είναι […] αντίγραφο και εικόνα της ιουδαικής κοινωνίας που υπάρχει στους κόλπους των λαών.

• Ολα συνδέονται μεταξύ τους αλλά με απόκρυφους τρόπους.

«Όλα δένουν», λένε. Πίσω από κάθε ανεπιθύμητο και δυσμενές γεγονός, υπάρχουν ανομολόγητα μυστικά και «ερεβώδεις συμμαχίες». Οι δυνάμεις που εμφανίζονται αντιμαχόμενες ή αντιφατικές μπορούν να αποκαλυφθούν ενωμένες και συνεργατικές, είτε ενεργητικά είτε παθητικά συνένοχες. Η συνωμοσιολογική σκέψη πιστεύει στην ύπαρξη ενός και μοναδικού εχθρού: μοιράζεται με την πολεμική ρητορική το reductio ad unum των μορφών του εχθρού. O εχθρός παραμένει κρυφός: γίνεται αντιληπτός μόνο μέσω των ενδείξεων. Γι’ αυτό χρειάζεται αποκρυπτογράφηση επ’ άπειρον. Ταυτοχρόνως υπάρχει θεμελιώδης συνοχή ανάμεσα στα γεγονότα, πλην όμως κρυμμένη.

Στην παρανοϊκή εικόνα της Ιστορίας, την οποία συν θέτουν οι συνωμοσιολόγοι, τίποτα δεν διαφεύγει από την τάξη πραγμάτων που επιβάλλουν οι εκμεταλλευτές. Όσοι πιστεύουν ότι «ξέρουν» είναι πεπεισμένοι ότι ο απρόβλεπτος χαρακτήρας της Ιστορίας αποτελεί στάχτη στα μάτια. Η Ιστορία πορεύεται σύμφωνα με ένα κρυφό σχέδιο ή ένα απόκρυφο πρόγραμμα. Τον Δεκέμβριο του 2011, ο ισλαμιστής Χανί Ραμαντάν καταγγέλλει, με αυτή τη λογική, τα «παγκόσμια αφεντικά» ή την παράδοση του κόσμου σε κερδοσκόπους σαν τον Μάντοφ, ισχυριζόμενος ότι «όλα δένουν μεταξύ τους»:

«Ποιοι είναι οι αφέντες του κόσμου; Ποιοι θα ήταν αν δεν υπήρχε το τελευταίο μετερίζι αντίστασης και αγανάκτησης; Υψώνονται φωνές που καταγγέλλουν τις ομάδες πίεσης, οι οποίες οργανώνουν μια τεράστια απάτη, ολέθρια για τον πλανήτη. Οι πιστωτές τρέφονται, μέσω των  δανεισμών και των δανείων, από την αθλιότητα των λαών, αυτών των σύγχρονων σκλάβων. Τους στηρίζουν οι κυβερνήσεις που επιβάλλουν λιτότητα, ενώ  η άγρια εκμετάλλευση δεν αναγνωρίζεται. Επικρίνουμε με δριμύτητα την goldaman sachs Κανείς δεν μπορεί να εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ αν δεν προσχωρήσει σε αυτό το σύστημα, αν δεν δώσει όρκο αφοσίωσης στον σιωνισμό. Στη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Ομπάμα έκανε λόγο για την αιώνια πρωτεύουσα του Ισραήλ, την Ιερουσαλήμ. Και να που-τώρα, τα Μ Μ Ε προβάλλουν τον μελλοντικό αντίπαλο του προέδρου  τον Νιουτ Γκίνγκριτς, στέλεχος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και της Δεξιάς των ευαγγελιστών. Τι  ξέρουμε γι’ αυτό τον τύπο; Ξέρουμε ότι είναι μέλος ε-ενός , ευημερούντος λόμπι. Κέρδισε 1,8 εκ. δολάρια μέσω της  επιχείρησης freddie Mac, η οποία χρηματοδοτεί δάνεια ακινήτων και ενεπλάκη στη λεγάμενη κρίση των subprimes(Tribune de Geneve 12/12/2011). Στη συνέχεια, κάνει μια εξωφρενική δήλωση: οι Παλαιστίνιοι είναι ένας λαός “επινοημένος”! Βλέπουμε λοιπόν ότι όλα συνδέονται μεταξύ τους. […] Αλλά ο κίνδυνος δεν προέρχεται από τα λόγια: προέρχεται από τη “μαντοφοποίηση” του κόσμου, που έχει ως όργανο εξουσίας το χρήμα και ως πεδίο κατάκτησης την Παλαιστίνη, την οποία θέλει να καταστρέψει και να σφάξει τα παιδιά της».

Αυτά τα τέσσερα επιχειρήματα χαρακτήριζαν πρωταρχικές μορφές σκέψης που απαντούν κυρίως  σε «κλειστές κοινωνίες». Η Εμμανουέλ Ντανμπλόν και ο Λοίκ Νικολά πρότειναν ένα πέμπτο επιχείρημα, το ο ποίο χαρακτηρίζει τη σύγχρονη συνωμοσιολογία: «Και η παραμικρή λεπτομέρεια πρέπει να περάσει και αυτή από το κόσκινο της κριτικής». Αυτός ο κανόνας συνωμοσιολογικής ρητορικής «δεν αφορά πια την τάξη του κόσμου αλλά τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να ερμηνεύονται τα γεγονότα» και «παρουσιάζει γλαφυρά την οπτική που έχουν οι ανοιχτές κοινωνίες της νεωτερικότητας, όπου η κριτική είναι ο έσχατος οδηγός όλων των επιχειρημάτων».

Ο κανόνας περί κριτικής μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: «Στην αρχή δεν το πίστευα, αλλά με έπεισαν οι αποδείξεις». Εδώ το επιχείρημα φαίνεται να καθοδηγείται από τη «δύναμη των γεγονότων και των επιχειρημάτων», παρά από μια «τυφλή υπακοή στις “επίσημες ερμηνείες». Σύμφωνα με την Ντανμπλόν και τον Νικολά, «μόνον η παρουσία αυτού του πέμπτου κανόνα αποδίδει στο συνωμοσιολογικό επιχείρημα την ετερογενειά του» — ενισχύοντας την πειστικότητα  των ρητορικών κατασκευών, το καθιστά αποτελεσματικο σε συμβολικό επίπεδο. Αυτός ο κανόνας μπορεί να προσδώσει νόημα και συγχρόνως να χρησιμεύσει ως όπλο εναντίον της χειραγώγησης.

Pierre – André Taguieff- Σύντομη πραγματεία περί συνωμοσιολογίας.  Εκδόσεις Εκδόσεις Πατάκη.

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com