Του Ηλία Παπαγεωργιάδη
Πότε είναι η ώρα να σταματήσεις μία δουλειά; Ποια είναι τα σημάδια ότι γίνεται επικίνδυνο να τη συνεχίσεις; Πρέπει πάντα “να το παλέψεις”;
Το επιχειρείν στην Ελλάδα και την Κύπρο είναι ένα “άθλημα” δύσκολο… άγριο, απρόβλεπτο, γεμάτο αναποδιές, παγίδες σε κάθε βήμα και “κινούμενη άμμο”, ειδικά για όσους θέλουν να το κάνουν σωστά και έντιμα. Δεν είναι τυχαίο ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων έχει χρέη στο δημόσιο, ρυθμισμένα σε… άπειρες δόσεις, ενώ χιλιάδες πρώην επαγγελματίες ταλαιπωρούνται και δεν μπορούν να βγουν στη σύνταξη λόγω παλαιών χρεών κλπ.
Από τους εκατοντάδες χιλιάδες που έχουν καταστραφεί, η πλειοψηφία τους έχει κάνει τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω δύο λάθη:
Είτε υποτίμησε τη δυσκολία του εγχειρήματος και δεν σταμάτησε όταν έπρεπε
Είτε δεν έφτιαξε γύρω της σωστή ομάδα, με πρώτο τον καλό και αξιόπιστο ( = όχι φθηνό) λογιστή, τον δικηγόρο, ίσως και τον μηχανικό, αλλά και τον σύμβουλο
Συνήθως τα λάθη αυτά συνδυάστηκαν με το πείσμα των πάσης φύσεως “παραστρατημένων” που διαφημίζουν καθημερινά και με κάθε ευκαιρία πως “θα το παλέψουν” ( = θα συνεχίσουν να ρισκάρουν την ολοκληρωτική καταστροφή, παρά το ότι η δουλειά τους δείχνει ότι “δεν τραβάει”). Το κάνουν αυτό επειδή νομίζουν ότι έτσι παριστάνουν τους ήρωες, ενώ στην πράξη κάνουν μεγάλο κακό στον εαυτό τους, την οικογένειά τους και (κυρίως) το μέλλον τους.
“Και τι να κάνω; Να το κλείσω;”
Σε τέτοιες συζητήσεις η πρώτη ερώτηση που δέχομαι είναι πάντα η ίδια: “Και τι να κάνω; Να το κλείσω;”
Για τον μέσο αξιοπρεπή πολίτη το να σταματήσει μία δραστηριότητά του έχει αναχθεί περίπου σε ντροπή και όνειδος, μιας και συνήθως στερείται της βασικής Παιδείας για το επιχειρείν, είναι μόνο εμπειροτέχνης. Αγωνιστής, αλλά εμπειροτέχνης. Έτσι δεν του είναι εύκολο να καταλάβει και να δεχθεί πως μία κακή κατάσταση τη σταματάμε, παίρνουμε από αυτή όποια γνώση μπορούμε και ξεκινάμε πάλι, με νέες, υγιείς βάσεις = έχοντας μάθει καλά το μάθημά μας.
– “Δηλαδή, ρε Ηλία, έκανα τόσον αγώνα και να τον παρατήσω στη μέση; Αυτό είναι προσωπική ήττα” μου έχουν πει πολύ συχνά…
Ξέρω, δεν είναι ωραίο να σταματάμε κάτι, ειδικά αν σε αυτό έχουμε επενδύσει ιδέες, χρόνο, ψυχή, όνειρα, ελπίδες και φυσικά χρήματα…
Συχνά όμως είναι αναγκαίο, γιατί διαφορετικά μπορεί να βρεθούμε σε κακά μονοπάτια, να μπλέξουμε, να χάσουμε τα χρήματα, ακόμη και τον αυτοσεβασμό μας. Στο μέλλον σου ετοιμάζω και τη σχετική ιστορία “από τη σαμπάνια στην κονσέρβα”, όμως προς το παρόν θα ήθελα να θυμηθούμε μαζί πως εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες και Κύπριοι του ιδιωτικού τομέα καταστράφηκαν επειδή άργησαν να σταματήσουν αυτό που έκαναν.
– “Και πώς θα καταλάβω τι με περιμένει, για να μην την πατήσω και εγώ;” μπορεί να σκεφθείς, για αυτό και σου έχω καταγράψει 10 από τα σημάδια. Αν εμφανιστεί ένα ή περισσότερα από αυτά, το πράγμα σηκώνει πολλή σκέψη, γιατί ίσως να έχεις μπει σε κακό μονοπάτι και να είναι η ώρα να λάβεις δύσκολες αποφάσεις…
Πάμε να τα δούμε μαζί;
1. Συμπληρωματικές εγγυήσεις για το δάνειο
Η τράπεζα τις ζητάει αθώα και με χαμόγελο. “Μία τυπική διαδικασία είναι”, σου λέει, “για να είναι εντάξει οι δείκτες του δανείου” κλπ. Στην πράξη δεσμεύοντας και άλλα ακίνητα / περιουσιακά στοιχεία σου δείχνει δύο πράγματα:
Πως κάτι δεν πάει καλά με τη δουλειά σου (εκτός και αν έκανες μεγάλες νέες επενδύσεις, άλλη κουβέντα αυτή)
Και ότι ο κίνδυνος να χάσεις τα πάντα ελλοχεύει…
Συνήθως από τις “συμπληρωματικές εγγυήσεις” μέχρι την επιστολή που θα σε ενημερώνει ότι υπάρχει πρόβλημα μεσολαβούν 2 – 3 χρόνια.
Σπάνια η λύση είναι να “δεθείς χειροπόδαρα” και να υποθηκεύσεις ό,τι έχεις και δεν έχεις.
Αν σου ζητήσουν τέτοιες “συμπληρωματικές εγγυήσεις” προτείνω να το ξανασκεφθείς…
2. Όταν φόροι, ΦΠΑ και ασφαλιστικές εισφορές μετατρέπονται σε “κεφάλαιο κίνησης”
Συνήθως όταν “δεν βγαίνει” μία δουλειά η πρώτη κίνηση που κάνει ο επιχειρηματίας είναι να χρησιμοποιήσει τα χρήματα του ΦΠΑ, των ασφαλιστικών εισφορών και των φόρων ως κεφάλαιο κίνησης. “Θα τα βάλω πίσω” σκέφτεται την πρώτη φορά και ντρέπεται που αναγκάζεται να το κάνει. Τη δεύτερη δεν θα ντραπεί άλλο, ενώ όταν το πράγμα πάει στο απροχώρητο θα κάνει ρύθμιση σε 24 / 48 / 120 / 240 / 1.840.578 δόσεις και θα συνεχίσει, ελπίζοντας να μπορέσει να ανακάμψει (την ώρα που έχει ήδη αποκτήσει ένα μακροχρόνιο πρόβλημα).
Αυτή η περίπτωση είναι ίσως η πρώτη και συνήθως δυστυχώς ακολουθούν και άλλα ανάλογα περιστατικά. Έτσι, συχνά χωρίς να το καταλάβει, ο επιχειρηματίας σταδιακά μετατρέπεται σε ικέτη (που συχνά καταλήγει κατεστραμμένος, να ψάχνει λύση να πληρώσει τα χρέη του για να βγει στη σύνταξη…)
Αν πλησιάζεις / φτάσεις εκεί, να θυμάσαι πως καλύτερα να σταματήσεις όσο ακόμη ελέγχεις την κατάσταση…
3. Μη υγιείς πωλήσεις (χωρίς υγιές περιθώριο κέρδους)
Είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι του επιχειρείν που χάνουν λεφτά και δεν το ξέρουν / δεν το παραδέχονται. Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί και διάφοροι, όμως στο τέλος καταλήγουν κυρίως σε ένα αποτέλεσμα: Τις πωλήσεις απελπισίας, χωρίς υγιές περιθώριο κέρδους, απλά για να πάρουν κάποια ρευστότητα για τις τρέχουσες ανάγκες. Όλο αυτό με τον καιρό συσσωρεύει υποχρεώσεις, οδηγεί στη χρήση των φόρων ως δάνειο (2) και σιγά σιγά σε φέρνει στο χείλος του γκρεμού.
Επειδή είναι μία διαδικασία που γίνεται αργά, έχει τη μορφή του “βατράχου στην κατσαρόλα” και σπάνια κάποιος αποφασίζει να βγει από το πρόβλημα, όσο ακόμη μπορεί. Ελπίζω αν είσαι σε αυτή τη θέση, να τολμήσεις να “βγεις”, ή τουλάχιστον να ξανασχεδιάσεις από την αρχή τη δουλειά σου, δίνοντας έμφαση σε πωλήσεις με πιο “υγιή” περιθώρια.
ΥΓ. Τα κέρδη υπολογίζονται προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) και μετά φόρων. Αν αυτοί οι δύο απλοί δείκτες δείξουν πρόβλημα, η λύση δεν θα έρθει από τις πωλήσεις χωρίς κέρδος, εκτός και αν έχεις startup = κυνηγάς μερίδια αγοράς και “καις λεφτά” για να μεγαλώσεις.
4. Μεγάλη επισφάλεια πληρωμών
Αν έχεις μπλέξει σε ένα σπιράλ πωλήσεων με καθυστερήσεις και μεγάλες επισφάλειες, επίσης αυτό είναι ένα ηχηρό μήνυμα πως μάλλον πρέπει να φύγεις από τον χώρο. Δεν εννοώ πχ το να πουλάς σε ένα σούπερ μάρκετ και να αργήσεις να πληρωθείς. Σε αυτή την περίπτωση ξέρεις από πριν ότι θα περιμένεις και έχεις τη λύση του factoring μέχρι να γίνει η εκταμίευση, συνυπολογίζοντας το σχετικό κόστος. (Μεταξύ μας, άλλα είναι τα προβλήματα με τα σούπερ μάρκετ…)
Όταν όμως πουλάς και δεν ξέρεις αν θα πληρωθείς κλπ, τότε κανονικά πρέπει να σου κτυπήσει καμπανάκι και να φύγεις γρήγορα από τον χώρο. Πάρε όσα μπορείς, ακόμη και με “ψαλίδι”, αρκεί να κλείσεις τη θέση και μην κινείσαι με τόσο μεγάλο ρίσκο.
5. Συνεχές “γύρισμα επιταγών”
Για τα προβλήματα που όταν πας να τα λύσεις με δάνειο συνήθως καταστρέφεσαι σου έχω γράψει στο παρελθόν. Οι επιταγές που καταλήγουν στις τράπεζες είναι ένα από τα “κακά δάνεια” που χρησιμοποιούν πάρα πολλοί, λόγω ανάγκης, με αποτελέσματα συνήθως τραγικά. Μία ανύποπτη στιγμή κάποιος από την “αλυσίδα” δεν αντέχει, σφραγίζεται και γκρεμίζεται όλο το οικοδόμημα.
Αν έχεις καταλήξει να περιμένεις να επιβιώσεις αποκλειστικά με τέτοιες μεθόδους, “άστο να μείνουμε φίλοι, δεν υπάρχει ελπίδα καμιά”, που έλεγε και μία ψυχή… Όσο πιο γρήγορα μπορείς, σταμάτα αυτή τη μορφή “ναρκωτικών” στην οποία έχει πέσει η επιχείρησή σου.. Λίγοι γλύτωσαν από αυτό το σπιράλ χωρίς να πάθουν μεγάλο κακό…
6. Επένδυση / ξόδεμα / πέταμα κάθε περιουσιακού στοιχείου και μετρητών στη δουλειά, για να κρατηθεί
Οι Αμερικάνοι λένε σωστά “don’t throw good money on bad money” (μην πετάς “καλά” λεφτά πάνω από “κακά” λεφτά”) και εννοούν ότι αν κάποια δουλειά δεν τραβάει και “ζητάει χρήματα”, δεν είναι σωστό να ξοδέψεις τα υπόλοιπα χρήματά σου για να τη στηρίξεις.
Αν η δουλειά πλέον σε αναγκάζει να βάζεις χρήματα κάθε μήνα για να τη στηρίξεις και δεν φαίνεται… φως στο βάθος του τούνελ, καλύτερα να σταματήσεις πριν χάσεις και αυτά που έχεις. Το να τα “βάλεις όλα στη δουλειά για να το παλέψεις” δεν δείχνει ηρωισμό, αλλά συνήθως αφέλεια. Στην Κατερίνη το λέμε “Stop Loss” (διακοπή της ζημιάς). Πληρώνεις τις υποχρεώσεις σου, βγαίνεις από το πρόβλημα και με ηρεμία σχεδιάζεις την επόμενη κίνησή σου.
ΥΓ. Με τον αδερφό μου έχουμε 7 διαφορετικές δουλειές σε Ελλάδα και Ρουμανία. Από παρουσία στο εμπόριο με βιολογικά φρουτολαχανικά και ψάρια, μέχρι ακίνητα, ίδρυση εταιρείας στη Ρουμανία, συμβουλευτική και λογιστικά. Όχι τυχαία, κρατούμε χωριστά ταμεία για κάθε μας δουλειά, παρακολουθώντας την πορεία τους και ορίζοντας το σημείο που θα χρειαστεί να τις σταματήσουμε.
7. Προσωπικά έξοδα που δεν υποστηρίζονται από τα έσοδα της δουλειάς
Μεταξύ μας, ξέρω πολύ καλά ότι αυτή είναι ένα μεγάλο πρόβλημα που ελάχιστοι παραδέχονται ότι υπάρχει. Σου έχω γράψει αναλυτικά για τέτοιες κρυφές πληγές, όμως εδώ θα ήθελα να επικεντρωθούμε στα προσωπικά σου έξοδα. Συνήθως εμείς οι άνθρωποι του επιχειρείν, ταλαιπωρημένοι από όσα έχουμε τραβήξει για να σταθούμε όρθιοι, αρχίζουμε και κάνουμε “απλωτές” στο ταμείο, για να “χαρούμε τη ζωή” / καλμάρουμε τη/τον σύντροφο που διαμαρτύρεται κλπ.
Αν μπορείς, κάντο παίρνοντας μέρισμα από τα υπαρκτά κέρδη! Αν όμως αποσύρεις από την επιχείρησή σου λεφτά που τα χρειάζεται, τότε είτε τραβάς πολλά, είτε η δουλειά δεν σου επιτρέπει καμία πολυτέλεια = κινείσαι σε τεντωμένο σκοινί και δεν το ξέρεις.
Πίστεψέ με, κατανοώ πόσο δύσκολο είναι να περιορίσεις κάποια πράγματα, όμως αν δεν το κάνεις εσύ, θα σου το κάνει η ίδια η ζωή, με άσχημο τρόπο. Αλλιώς σκέψου ότι μάλλον η δουλειά που κάνεις δεν ανταποκρίνεται στον τρόπο ζωής που θέλεις να έχεις…
8. Ανάγκη νέων επενδύσεων, σε κλάδο που ήδη τα περιθώρια κέρδους είναι ελάχιστα
Είναι πολύ συνηθισμένο το φαινόμενο του να αναγκάζεται κάποιος να επενδύσει μεγάλα ποσά, απλά και μόνο για να παραμείνει σε μία δουλειά που δεν αποδίδει όσα θα έπρεπε. Το ίδιο συχνές είναι και οι συζητήσεις που έχω κάνει με ανθρώπους του επιχειρείν που μου εξηγούν ότι “τι να κάνω; Είμαι αναγκασμένος να ακολουθήσω και θα δούμε που θα βγει όλο αυτό”.
Τις επενδύσεις τις κάνουμε για άλλους λόγους, όχι απλά για να παραμείνουμε σε μία αγορά με μικρά περιθώρια κέρδους (εκτός και αν τα ρίσκα είναι μηδενικά, κάτι για το οποίο αμφιβάλλω). Αν βρεθείς μπροστά σε μία τέτοια κατάσταση, σκέψου μήπως είναι η ώρα να αποχωρήσεις από τον χώρο, γιατί ρισκάρεις να βρεθείς με μεγάλες επενδύσεις σε έναν κλάδο που στο μέλλον ίσως δεν σου επιτρέψει καν να πουλήσεις τον νέο σου εξοπλισμό σε μία καλή τιμή.
Επενδύουμε για να βγάλουμε κέρδη, ή για να κτίσουμε αξία για την επιχείρηση, κάτι που θα καρπωθούμε στο μέλλον. Αν δεν συμβαίνει αυτό, καλύτερα να μην…
9. Καταστάσεις έκτακτης ανάγκης / επιδείνωση συνθηκών σε μία περιοχή
Τη δεκαετία του 1980 η οικογένειά μου βρέθηκε πολύ κοντά στην καταστροφή μετά από μία απρόσμενη αλλαγή δεδομένων και γλύτωσε λόγω σκληρής δουλειάς και καλού ονόματος. Πολλοί είναι οι μαγαζάτορες στη Θεσσαλονίκη που καταστράφηκαν περιμένοντας να τελειώσουν τα έργα του μετρό της πόλης, ενώ πλέον παραπλήσια προβλήματα ακούω ότι συμβαίνουν σε κάποιους που έχουν θέμα λόγω του Fly Over. Αντίστοιχα περιστατικά έχουν συμβεί και συμβαίνουν στην Αττική και όλη την Ελλάδα κατά τη διάρκεια των ετών, ενώ πολλές είναι οι συνοικίες που μέσα σε λίγα χρόνια υποβαθμίζονται, “παίρνοντας στον λαιμό τους” και πολλά καταστήματα με ιστορία (σκέψου πόσο άλλαξε το κέντρο της Αθήνας σε μερικές δεκαετίες).
Αν ξαφνικά η περιοχή σου έχει πρόβλημα / αν βλέπεις πως θα έχει πρόβλημα στο άμεσο μέλλον, η πρώτη κίνηση είναι σημαντικό να είναι πάντα ο σοβαρός και συντηρητικός έλεγχος της κατάστασης. Αν εντοπίσεις κίνδυνο, τότε είναι καλό είτε να μετακομίσεις είτε να κλείσεις εντελώς, μιας και αν ξαφνικά βρεθείς με μεγάλα πάγια έξοδα, χωρίς έσοδα… δύσκολα θα αντέξεις για πολύ.
– “Ναι, Ηλία, αλλά μετά την ολοκλήρωση των έργων; Δεν θα είναι καλύτερα; Γιατί να χάσω την ευκαιρία;”
Αν αντέχεις οικονομικά, σκέψου το. Προσωπικά θα σου έλεγα πως ακόμη και αν δεν θέλεις να μετακομίσεις, θα χρειαστεί να αλλάξεις εντελώς τον τρόπο δουλειάς σου. Αν απλά δεν κάνεις τίποτε… τότε αναλαμβάνεις το σχετικό ρίσκο…
ΥΓ. Το κράτος σπάνια ( = ποτέ) τηρεί τα χρονοδιαγράμματα που ανακοινώνει
10. Όταν απλά κάνεις πάρα πολλά και δεν έχεις χρόνο να κάνεις κάποιο από αυτά πολύ καλά
Μέχρι να μπει 100% στις δουλειές μας ο αδερφός μου, είχα πολύ λιγότερα ανοικτά μέτωπα. Μόνο μετά από χρόνια “fine tuning” (όπως λέμε στην Κατερίνη τις σωστές ρυθμίσεις που χρειάζεται μία μηχανή για να λειτουργήσει ιδανικά) καταφέραμε να μπορέσουμε να απλωθούμε σε περισσότερα αντικείμενα, μοιράζοντας αρμοδιότητες χωρίς πρόβλημα.
Συνήθως οι περισσότεροι άνθρωποι είναι μόνοι τους και προσπαθούν να κάνουν πάρα πολλά πράγματα ταυτόχρονα, χωρίς μεγάλη επιτυχία και επαγγελματισμό. Αν έφτασες σε αυτή την κατάσταση χωρίς να το πολυκαταλάβεις, μάλλον είναι η ώρα να απορρίψεις κάποια αντικείμενα και να προσπαθήσεις να γίνεις εξαιρετικός σε λιγότερα, που μπορείς να ελέγξεις / οργανώσεις / διοικήσεις σωστά και αποτελεσματικά.
Αλλιώς δεν είναι δύσκολο να μετατραπείς σε… “πολυτεχνιίτη και ερημοσπίτη”…
Άσε τα συναισθήματα και κοίτα την ουσία! Το χρωστάς στον εαυτό σου!
– “Μα να μην αγαπώ τη δουλειά μου;” μπορεί να μου απαντήσεις. Να την αγαπάς, όμως συχνά το πρόβλημα είναι ότι αυτή δεν σε αγαπάει πια και δεν το έχεις καταλάβει! Δεν είναι ντροπή να αποδεχόμαστε πως κάτι δεν τραβάει πλέον, η ζωή περιλαμβάνει την αλλαγή, την προσαρμογή, τα επόμενα βήματα κλπ.
Η αποτυχία, παρά το ότι δεν τη θέλουμε, είναι και αυτή μέσα στο πρόγραμμα! Όπως λέει ο περίφημος Μάνος από τη Σύμη “το λένε επιχειρείν και όχι επιτυχείν” ( = δεν έχοτμε διασφαλισμένη την επιτυχία). Αν καταλάβεις ότι πλησιάζεις σε αδιέξοδο, σου προτείνω να απομακρυνθείς από το πρόβλημα, πριν γίνει καταστροφικό για σένα. Και μη σκέφτεσαι “εγώ ξέρω τι κάνω”, γιατί θα σου πω ότι είναι τόσοι πολλοί αυτοί που έπαθαν κακό μην παρατώντας “τελειωμένες” δουλειές, που θα τρομάξεις αν ακούσεις τι τράβηξαν μετά…
Δεν είναι τυχαίο ότι θεωρώ “Ράμπο” και ικανούς να επιβιώσουν σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου όσους τα έχουν καταφέρει στο επιχειρείν στην Ελλάδα. Αν έχεις σταθεί στην αγορά με αξιοπρέπεια για αρκετά χρόνια, πιθανώς να είσαι και εσύ ένας από αυτούς. Αν χρειαστεί να σταματήσεις τη δουλειά που κάνεις δεν θα χάσεις τον τίτλο αυτόν, αντίθετα θα δείξεις πως ξέρεις να περνάς με επιτυχία από μία δυσάρεστη κατάσταση σε ένα νέο ξεκίνημα!
Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, όμως κράτα στο μυαλό σου αυτά τα δέκα σημάδια. Ελπίζω να μη σου χρειαστούν ποτέ. Αν όμως αλλάξει κάτι… καλό είναι να είσαι έτοιμος και “ανοικτόμυαλός”!
Εσύ τι γνώμη έχεις;
*Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης είναι επιχειρηματίας και σύμβουλος επιχειρήσεων
Πηγή: capital.gr