Σοφία Ε. Παυλάκη,
Δικηγόρος, M.Sc.

«Η ελευθερία έχει ως θεμέλιο την φύση, γιατί φυσικά αγαπάμε να είμαστε ελεύθεροι»[1]. Τα λόγια αυτά ανήκουν στον εθνομάρτυρα του Γένους Ρήγα Βελεστινλή, τον άνθρωπο που προσέδωσε στην Ελληνική Επανάσταση το πνευματικό της θεμέλιο και τον εγερτήριο παλμό της, και αποτυπώνουν μοναδικά το σύμφυτο της ελευθερίας με τη φύση του ανθρώπου και την ίδια τη ζωή.

Η φύση και η ελευθερία. Τα δάση και η επανάσταση. Η ομορφιά και η ζωή. Το μαρτύριο και η θυσία. Ο άνθρωπος και οι αδιάκοποι αγώνες του για δημοκρατία, ελευθερία, αξιοπρέπεια και ιδανικά. Στοιχεία και έννοιες άρρηκτα μεταξύ τους συνδεδεμένα που αποτέλεσαν τις προαιώνιες πυξίδες της ιστορικής πορείας μας και του πολιτισμού μας.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821 τα δάση και τα βουνά προσέφεραν καταφυγή και προστασία στους αγωνιζόμενους Έλληνες, στους διωκόμενους γνωστούς και άγνωστους ήρωες και στις οικογένειές τους και το ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη του κλεφτοπολέμου χάρη στον οποίο κερδήθηκαν οι πιο σημαντικές αναμετρήσεις. Ο ίδιος ο Γέρος του Μοριά αναφέρει στα απομνημονεύματά του[2] ότι γεννήθηκε «εις τα 1770, Απριλίου 3, την Δευτέρα της Λαμπρής… εις ένα βουνό, εις ένα δέντρο αποκάτω, εις την παλαιάν Μεσσηνίαν…» όπου η οικογένειά του ζούσε για καιρό προσπαθώντας να ξεφύγει το μένος των Οθωμανών.

Τα δέντρα στάθηκαν, επίσης, σιωπηλοί μάρτυρες των φρικτών διωγμών, των απαγχονισμών και των σφαγών που εξαπέλυαν ανελέητα οι κατακτητές σε βάρος των τοπικών πληθυσμών. Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός συνήθιζε να διδάσκει κάτω από μια βελανιδιά που σώζεται και σήμερα[3] ενώ, επίσης, μαρτύρησε σε ένα δέντρο. Και ο Νίκος Καζαντζάκης περιγράφει, στον «Καπετάν Μιχάλη» του, τους φοβερούς απαγχονισμούς προκρίτων και οπλαρχηγών στον τεράστιο γεροπλάτανο στο Κράσι. Οι ηρωικές γυναίκες του Ζαλόγγου και της Νάουσας[4] δεν δίστασαν να πέσουν στους γκρεμούς και στους ορμητικούς καταρράκτες του τόπου τους, μαζί με τα παιδιά τους, για να γλιτώσουν τον μόνο αληθινό θάνατο που ήταν για κείνες η σκλαβιά και η ατίμωση.

Έτσι η φύση, με όλα τα στοιχεία της, κατέχει τον δικό της ενεργό και καθοριστικό ρόλο στην υπόθεση του μεγάλου ξεσηκωμού προσφέροντας το περιβάλλον εντός του οποίου μπόρεσαν ν’ αναπτυχθούν και να υπάρξουν τα πρώτα, στοιχειώδη θεμέλια και οι βασικές δυνάμεις της επανάστασης.

Σήμερα, η κτήση του δημοσίου επί των δασών του εγγυάται τον πρωταρχικής σημασίας δημόσιο σκοπό της εθνικής κυριαρχίας, εφ’ όσον η ελληνική Πολιτεία, για να είναι βιώσιμη και κυρίαρχη, πρέπει να διαθέτει την αναγκαία εδαφική επάρκεια και τον έλεγχο του φυσικού περιβάλλοντος[5]. Για τούτο και η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του ν. 998/1979 ορίζει ότι «τα δάση συνιστούν εθνικό κεφάλαιο» για την προστασία του οποίου το κράτος έχει υποχρέωση να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους νόμους.

Πέραν αυτών, καθοριστικής σημασίας για την ελεύθερη απόλαυση των περιβαλλοντικών αγαθών από τον άνθρωπο, στις παρούσες αλλά και στις μέλλουσες γενεές, είναι ο σεβασμός και η διατήρηση αναλλοίωτου του κοινόχρηστου χαρακτήρα τους[6] τον οποίο επιβάλλουν αφ’ ενός ο δημόσιος σκοπός τον οποίο υπηρετούν με την αφιέρωσή τους εις το διηνεκές στη διασφάλιση της διαβίωσης του ανθρώπου σε περιβάλλον υγιές και οικολογικά ισόρροπο[7] και αφ’ ετέρου η θεώρησή τους ως στοιχείων που συναποτελούν τον ζωτικό χώρο του ανθρώπου[8] του οποίου η ακώλυτη απόλαυση συνιστά εκδήλωση της συνταγματικά προστατευόμενης προσωπικότητάς του[9].

Και όπως μοναδικά τονίζει ο Στρατηγός Μακρυγιάννης στα περίφημα «Απομνημονεύματά» του: «…τούτην τὴν πατρίδα την ἔχομεν ὅλοι μαζί, καὶ σοφοὶ καὶ ἀμαθεῖς καὶ πλούσιοι καὶ φτωχοὶ καὶ πολιτικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ καὶ οἱ πλέον μικρότεροι ἄνθρωποι· ὅσοι αγωνιστήκαμεν, ἀναλόγως ὁ καθείς, ἔχομεν νὰ ζήσωμεν ἐδῶ. Τὸ λοιπὸν δουλέψαμεν ὅλοι μαζί, νὰ τὴν φυλάμεν κι’ ὅλοι μαζὶ καὶ νὰ μὴν λέγη οὔτε ὁ δυνατὸς “ἐγώ”, οὔτε ὁ ἀδύνατος. Ξέρετε πότε νὰ λέγη ὁ καθεὶς “ἐγώ”; Ὅταν ἀγωνιστῇ, μόνος του καὶ φκειάση, ἢ χαλάση, νὰ λέγη ἐγώ· ὅταν ὅμως ἀγωνίζονται πολλοὶ καὶ φκειάνουν, τότε νὰ λένε “ἐμεῖς”. Εἴμαστε εἰς τὸ “ἐμεῖς” κι’ ὄχι εἰς τὸ “ἐγώ”»[10].

Λόγια σοφά, ωστόσο, πολλάκις προδομένα… Αρκεί να αναλογιστούμε ότι το Σύνταγμά μας του 1975, το μοναδικό σύνταγμα παγκοσμίως που κατοχυρώνει το δικαίωμα στο περιβάλλον, τη δασική προστασία και την αναδάσωση στο ίδιο το κείμενό του, εισήγαγε το οικολογικό κριτήριο της διαχείρισης και προστασίας του δάσους και του περιβάλλοντος εν γένει, μέσα από την αρχή της αειφορίας που διαπνέει έκτοτε ολόκληρο το οικοδόμημα της δασικής και περιβαλλοντικής μας νομοθεσίας[11]. Κι όμως σήμερα, με το σύνολο σχεδόν του περιβάλλοντος και του δασικού πλούτου της χώρας υποβαθμισμένο ή και κατεστραμμένο από ολέθριες πολιτικές και πρακτικές που ακολουθήθηκαν συστηματικά, ενάντια στη συνταγματική τάξη, καθ’ όλες τις τελευταίες δεκαετίες, ζητάμε να ξαναγυρίσουμε στο κριτήριο της οικονομικής εκμετάλλευσης της φύσης που έχει εγκαταλειφθεί, ως ανεπαρκές ή και επικίνδυνο, ήδη από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης…

Με λίγα λόγια, ζητάμε με κάθε τρόπο να καθυποτάξουμε το περιβάλλον στο κέρδος με:

– Την απαξίωση των φυσικών του διεργασιών μέσα από αθρόες, άσχετες ή και ενάντιες στη φυσική λειτουργία του παρεμβάσεις,

– Την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων που επιβάλλει ο καταναλωτικός τρόπος ζωής που καλά κρατεί,

– Την εργαλειοποίηση και την καταστροφή ακόμα και σπάνιων οικοσυστημάτων, με όλη τους τη βιοποικιλότητα και τα τοπία, στο βωμό της αχαλίνωτης κερδοφορίας και των ολοένα πιο σύνθετων και διογκούμενων οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων που επιτάσσουν την αέναη δημιουργία ολοένα νέων πηγών πλουτισμού, και

– Τη συστηματική ιδιοποίηση της δημόσιας κτήσης και των φυσικών πόρων από το ιδιωτικό κεφάλαιο στο όνομα της ανάπτυξης και των επενδύσεων.

Όλες οι κυβερνήσεις που ηγήθηκαν του τόπου, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας και την κατοχύρωση της προστασίας του περιβάλλοντος και των δασών στο ίδιο το Σύνταγμά μας, μετατράπηκαν, λίγο ως πολύ, μέσα από τις ακολουθούμενες πολιτικές τους, από διαχειριστές και θεματοφύλακες του περιβάλλοντος, της προστασίας των δασών και των φυσικών πόρων, σε εκμεταλλευτές, εμπόρους και καταστροφείς τους με την κατάσταση σήμερα να έχει φτάσει σε ανεξέλεγκτα επίπεδα κυρίως μέσα από τις εξωθεσμικές διαδικασίες των απ’ ευθείας αναθέσεων, των δωρεών και των αναδόχων που υιοθετούνται διαρκώς για τη διαχείριση και αποκατάσταση του περιβάλλοντος ενάντια στη συνταγματική τάξη, στο περιβαλλοντικό, δασικό και διοικητικό δίκαιο, αλλά και στη νομοθεσία της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί δημοσίων έργων και ανταγωνισμού.

Άραγε γι’ αυτή την Ελλάδα πολέμησαν οι ήρωες του 1821; Αυτή την πατρίδα οραματίστηκαν μέσα στα ανείπωτα βάσανά τους και στους ανυπέρβλητους αγώνες και τις θυσίες τους; Τι θα σκέφτονταν άραγε σήμερα και πώς θα αισθάνονταν για όλους εμάς; Ας αναλογιστούμε τη σπουδαία διδαχή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη από τον λόγο του στην Πνύκα (8 Οκτ. 1838) προς την τότε αθηναϊκή νεολαία, που αποδίδει, μέσα σε μια γραμμή, όλη την έννοια και το βάρος του «χρέους» για το περιβάλλον της κάθε γενιάς που εμείς απωλέσαμε: «Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο οπού ημείς ελευθερώσαμε…»[12].

Αυτή λοιπόν την απαράμιλλη ελληνική φύση με τα δάση, τα ποτάμια της, τις θάλασσες, τους αιγιαλούς, τους κάμπους, τα βουνά της, που με τους αγώνες και τη θυσία τους ελευθέρωσαν και μας κληροδότησαν οι ήρωες του ’21, ας τη διαφυλάξουμε ελεύθερη κι εμείς από κάθε λογής σημερινή σκλαβιά, ευτέλεια και απαξίωση και έτσι ας την παραδώσουμε και στα παιδιά μας. Άλλωστε δεν είμαστε τίποτα παραπάνω από απλοί διαχειριστές, υπηρέτες και φύλακές της στο σύντομο πέρασμά μας από αυτή τη ζωή. Τότε «θα μπορούν και οι νεκροί να γείρουν στο πλευρό τους και να κοιμηθούν δίχως παράπονο ξέροντας πως δεν πήγε το αίμα τους του κάκου…», όπως είπε κι ο μεγάλος μας Ποιητής[13].

Χρόνιαχ Πολλά …με τον νου και την καρδιά στο αθάνατο ’21 που δεν σταματάει να μας εμπνέει και να μας οδηγεί όσοι αιώνες και να περάσουν!