Οι αρχαίοι είχαν εντοπίσει το πρόβλημα των ψευδών ειδήσεων, επειδή αυτές συνήθως έφταναν από ανεπίσημες πηγές, πράγμα που καθιστούσε πολύ δύσκολη την αξιολόγησή τους. Για παράδειγμα:
Οι έμποροι σιτηρών συχνά διέδιδαν φήμες για καταιγίδες και ναυάγια για να αυξήσουν τις τιμές (τακτική που κι οι εχθροί χρησιμοποιούσαν κατά τη διάρκεια πολέμου)
Όταν ένας κουρέας διέδωσε την είδηση της καταστροφής που έπαθαν οι Αθηναίοι στην Σικελία το 413 π.Χ., την οποία άκουσε από έναν επιζώντα στρατιώτη, τον κατηγόρησαν για διασπορά αναταραχής και βασανίστηκε έως ότου κάποια στιγμή επιβεβαιώθηκε η ιστορία του.
Πως προσπαθούσαν λοιπόν να αξιολογήσουν τέτοιες ειδήσεις οι αρχαίοι;
- Πρώτα, εξέταζαν την «ταυτότητα» του ομιλητή: ποια ήταν τα διαπιστευτήριά του;
- Μετά, έβλεπαν τη θέση του ομιλητή. Αν ο παραπάνω φτωχός κουρέας ήταν ένας αριστοκράτης, μπορεί και να τον είχαν πιστέψει.
- Οι αναφορές από πρώτο χέρι ήταν σαφώς πιο αξιόπιστες από διαδόσεις («τα μάτια είναι καλύτεροι μάρτυρες από τα αυτιά»).
- Και τέλος, ποιο θα μπορούσε να είναι το κίνητρο που οδηγεί τον ομιλητή; Μήπως ψάχνει π.χ. για κέρδος;
Ο βέλτιστος τρόπος μιας ελεύθερης κοινωνίας για την διευκρίνηση και επεξεργασία των πληροφοριών, είναι να θέτει τις σωστές ερωτήσεις. Για τους Έλληνες, αυτό ακριβώς διέκρινε τη δημοκρατία από την τυραννία.
***
Πηγή: Από το βιβλίο του Γιώργου Γιώτη οδηγός επιβίωσης στην εποχή της παραπληροφόρησης
Πηγή: αντικλείδι