Rita Charon
Κάθε συγγραφέας γνωρίζει ότι το γράψιμο είναι θεραπευτικό. Ακόμα και όσοι ή όσες δε γράφουν, γνωρίζουν ότι η απλή πράξη του να δίνει επιτρέπει κανείς στα προβλήματα που τον απασχολούν (ή στα συμπτώματα της ασθένειάς του) να αποκτήσουν φωνή βοηθά στη βελτίωσή τους. Το μόνο που χρειάζεται είναι κάποιος ή κάποια που επιθυμεί να διαβάσει ή να ακούσει. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δυστυχώς, αυτός ο κάποιος δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον εαυτό μας. Όμως πλέον αναδύεται μια αχτίδα φωτός από την πλευρά το ιατρικού επαγγέλματος, το οποίο μέχρι πρόσφατα φημιζόταν για την αδυναμία του ν’ ακροαστεί.
Η γιατρός Rita Charon έκανε μια σημαντική ανακάλυψη τη στιγμή που κατέληξε στη σχέση μεταξύ θεραπείας και αφήγησης. Αφηγείται η ίδια:
Συνειδητοποίησα ότι αυτό για το οποίο με πλήρωναν οι ασθενείς μου ήταν για ν’ ακούω με προσοχή και βάσει της ειδικότητάς μου ιδιαίτερα σύνθετα αφηγήματα – αφηγημένα με λέξεις, χειρονομίες, σιωπές, ιχνηλατήματα, εικόνες και φυσικά ευρήματα – προκειμένου να νοηματοδοτήσω τις ιστορίες αυτές σε κάτι που θα είχε έστω και προσωρινά ένα κάποιο νόημα. Αρκετό νόημα, ώστε να μπορεί κανείς να πράξει κάτι. Εγώ ήμουν η διερμηνέας αυτών των συχνά αντικρουόμενων αφηγηματικών γεγονότων, τα οποία είναι εξ ορισμού δύσκολο να μοιραστείς. Ο φυσικός ή συναισθηματικός πόνος, η αγωνία, η ανησυχία, η αίσθηση ότι τίποτε δεν πάει καλά: όλα είναι καταστάσεις δύσκολο να χωρέσουν σε λέξεις κι έτσι στους ασθενείς πέφτει το ιδιαίτερα απαιτητικό χρέος της «αφήγησής» τους, ενώ στους γιατρούς το εξίσου απαιτητικό χρέος της «ακρόασής» τους.
Η Charon δημιούργησε τον όρο «αφηγηματική ιατρική» σε ένα άρθρο της το 2001, στα Χρονικά της Εσωτερικής Παθολογίας (The Annals of Internal Medicine), όμως ήδη εκείνη την περίοδο εργαζόταν με ασθενείς που της αφηγούνταν τις ιστορίες για χρόνια. Ήταν τόσο σίγουρη ότι ο ρόλος της αφήγησης και της ακρόασης ήταν σημαντικός, ώστε να αφιερώσει χρόνο να σπουδάσει λογοτεχνία και δημιουργική γραφή χάριν της διδακτορικής της διατριβής. Η επίδρασή της στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Κολούμπια ήταν τέτοια, ώστε από το δεύτερο χρόνο και μετά οι φοιτητές/ριες υποχρεώνονται πλέον να παρακολουθήσουν σεμινάρια Αφηγηματικής Ιατρικής.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί η Charon διαφέρει από αυτή των άλλων γιατρών. Εδώ, όπου περιγράφει τη διαδικασία συνέντευξης με έναν ασθενή της, μπορεί κανείς ν’ αντιληφθεί ξεκάθαρα τη σημασία της εκπαίδευσής της στη γραφή και τη λογοτεχνία:
Δεν αφουγγράζομαι μόνο το περιεχόμενο του αφηγήματος, αλλά και τη μορφή του – τις προσωρινές διαδρομές που ακολουθεί, τις αναπαραστάσεις, τη δευτερούσα πλοκή, τις σιωπές, από ποιό σημείο ξεκινά την αφήγησή του, με ποιό τρόπο τοποθετεί σε μια σειρά τα συμπτώματα και τη σχέση τους με άλλα γεγονότα της ζωής του… Μετά από μερικά λεπτά, σταματά να μιλά κι αρχίζει να κλαίει. Τον ρωτώ γιατί κλαίει. Μου λέει: «ουδέποτε μου έχει επιτρέψει κανείς να μιλήσω έτσι.»
Η Rita Charon είναι διευθύντρια του προγράμματος αφηγηματικής ιατρικής στο Κολούμπια. Προσεγγίζοντας τη ζωή σα μια μορφή αφηγήματος, θα είχε νόημα να λάβει κανείς υπ’ όψιν του τους εξής ενδιαφέροντες συσχετισμούς: Η λέξη «ρίτα» στη βεδική παράδοση σημαίνει «αρχή της κοσμικής τάξης», μέσω της οποίας αναδύεται το ντάρμα (dharma) – η ιδέα δηλαδή της ηθικής, ενάρετης συμπεριφοράς. «Χάρων» στην ελληνική μυθολογία ονομάζεται ο βαρκάρης που περνά τα πνεύματα των πεθαμένων απέναντι στον ποταμό Αχέροντα. Τα πνεύματα φτάνουν σε αυτόν με τη διαμεσολάβηση του θεού Ερμή, σύμβολο του οποίου είναι το κηρύκειο – το ίδιο σύμβολο που συμβαίνει να αποτελεί και το σύμβολο της δυτικής ιατρικής.
Πηγή: https://endicottstudio.typepad.com/articleslist/storytelling-and-healingii-by-heinz-insu-fenkl.htm