ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΣΚΟΥΡΤΩΝ απο Χρ Μίχα
Στην περιοχή των Δερβενοχωρίων , συναντά κανείς πάνω από 25 σπήλαια , σπηλαιοβάραθρα και καταβόθρες , εξαιτίας της σύστασης του υπεδάφους της , που αποτελείται κυρίως από ασβεστολιθικά πετρώματα , που ευνοούν τον σχηματισμό αυτών. Κατά την άποψη μου , πέραν της μοναδικής , φυσικής ομορφιάς τους , χρήζουν περαιτέρω επιστημονικού ενδιαφέροντος και προστασίας , από τις αρμόδιες εφορείες του Υπουργείου Πολιτισμού και θα μπορούσαν υπό προϋποθέσεις , να αναδειχθούν και να αξιοποιηθούν και τουριστικά , αποτελώντας πόλο έλξης , για λάτρεις τις σπηλαιολογίας , φυσιολάτρες , κλπ . Πέραν των άλλων , τα σπήλαια αποτελούν σημαντικό κομμάτι του περιβάλλοντος και έχουν άμεση σχέση με την ποιότητα Ζωής , καθώς τις περισσότερες φορές σχετίζονται με το υπόγειο νερό, που αντλείται , με τις γεωτρήσεις για ύδρευση και για άρδευση. Τα κυριότερα στην περιοχή των Σκούρτων είναι , το γνωστό από την αρχαιότητα Σπήλαιο , στο Πυργάρι και η μεγάλη καταβόθρα βόρεια του οροπεδίου των Σκούρτων , η οποία απορροφάει το 80% περίπου των όμβριων υδάτων του Οροπεδίου .
Η παράδοση μας θέλει τα νερά της να χύνονταν στην θάλασσα και συγκεκριμένα στον Ωρωπό , υπάρχουν όμως και άλλα μικρότερα όπως για παράδειγμα : το σπήλαιο -βάραθρο , βόρεια του όρους Ρόκανι , που στα Χρόνια της Γερμανικής κατοχής χρησιμοποιήθηκε για αποθήκη τροφίμων , το σπήλαιο στο ύψωμα Μεσοράχη , επίσης το σπήλαιο- Βάραθρο στην περιοχή ΄΄ τσέπια Διπλού ΄΄ , το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη πυρομαχικών από τα στρατεύματα του ΕΛΑΣ , το σπήλαιο ΄΄Γκλαβανιάς ΄΄ το οποίο κατά μαρτυρία κτηνοτρόφων της περιοχής , σε δυσμενής καιρικές συνθήκες , βρίσκει πάντα καταφύγιο μεγάλος αριθμός ζώων ( πάνω από διακόσια πρόβατα ) . Ακόμη το βάραθρο στην περιοχή ΄΄ Περιστέρι ΄΄ για το οποίο οι κάτοικοι λένε ότι το βάθος του δεν μπορεί να προσδιορισθεί , το σπήλαιο της΄΄ Ευλογιάς΄΄ στα όρια Σκούρτων με τον Ασπρόπυργο (κάτω πηγάδι ) όπου πήγαιναν αρρώστους με μολυσματικές ασθένειες , στα βυζαντινά και Τούρκικα χρόνια , αρκετά μεγάλων διαστάσεων και επίσης πολλά άλλα ακόμη , διάσπαρτα σε όλη την έκταση του Οροπεδίου (Πύλη , Πάνακτος , Στεφάνη ) στις θέσεις Ταμπούρι , Χούνι , Σεσι, Κρέριζι, Μάλια Κουσαρι , Ασωπός , Μπέκα , Καμάρεζα , Γκούρεζα , Κουκούδι , Θράκες , Λακόμα , Κόκκινη Σπηλιά , Κάστρο Πανάκτου κλπ .
Η Καταβόθρα των Σκούρτων έχει εξερευνηθεί από την Άννα Πετρόχειλου και αναλυτική περιγραφή της , υπάρχει στο περιοδικό ΠΑΝ του 1951 σε άρθρο του Ιωάννη Πετρόχειλου , ειδικότερα μεταξύ άλλων αναφέρονται τα ακόλουθα