ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΔΕΡΒΕΝΟΧΩΡΙΩΝ
Τα Δερβενοχώρια ένα σύνολο πέντε χωριών που εκτείνετε δυτικά της Πάρνηθας , ανήκουν στην διοικητική και πληθυσμιακή δομή της Βοιωτίας και βρίσκονται ακροβολισμένα σε ένα γραφικό και γεμάτο έντονα χρώματα οροπέδιο , σε υψόμετρο 530 περίπου μέτρων .
Οι έξι οικισμοί που συγκροτούν το πλέγμα των Δερβενοχωρίων είναι η Πύλη , τα Σκούρτα , η Πάνακτος , το Πράσινο , η Στεφάνη, και η Δάφνη .
Πανακτία ονομαζόταν η περιοχή του οροπεδίου των Δερεβενοχωρίων από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας .
Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τα πρώτα χρόνια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας ανήκε στη Αθήνα . Με την Ρωμαϊκή προσαρτήθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Αρχαίας Τανάγρας . Το οροπέδιο με το κάστρο της Πανάκτου υπήρξε αιτία διαμάχης για την επικράτηση μεταξύ Αθηνών και Θηβών για πολλούς αιώνες και το 420 π.χ. με δόλο το κατέλαβαν οι Θηβαίοι και κατέστρεψαν το Κάστρο .
Τα Δερβενοχώρια ακολούθησαν την τύχη της Βοιωτίας σε όλους τους ιστορικούς χρόνους Ελληνιστικούς , Ρωμαϊκούς , Βυζαντινούς , Ενετικούς , Φραγκικούς και Καταλανικούς .
Στην εποχή των Καταλανών 1383 με πρωτοβουλία του Καταλανού Ραμόν Ντε Βιλανόβα εποικίστηκε η περιοχή με Αρβανίτες .
Το 1460 στην Βοιωτία και τα Δερβενοχώρια κυριάρχησαν οι Οθωμανοί . Τα Δερβενοχώρια ήταν η μοναδική περιοχή που κατάφερε ύστερα από σκληρές συγκρούσεις με τους Τούρκους να πετύχει από τον Σουλτάνο καθεστώς Αυτονομίας και Αυτοδιοίκησης , προνόμιο μοναδικό στον Ελληνικό χώρο , για αυτό τα Δερβενοχώρια ονομάστηκαν Ελευθεροχώρια .
Η χαρισματική φυσιογνωμία που δέσποσε όχι μόνο στα Δερβενοχώρια αλλά και στη ευρύτερη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας ήταν ο Αθανάσιος Σκουρτανιώτης 1793 – 1825 .
Είχε μυηθεί στην φιλική εταιρεία . Ως πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής της αυτονόμου περιοχής ,και στις 10 Απριλίου 1821 υψώνει την σημαία της επαναστάσεως εκ των πρώτων οπλαρχηγών της Ρούμελης , και την 26η Απριλίου μετά των οπλαρχηγών Κων . Σκουρτανιώτη , Γεωργίου Σκουρτανιώτη , Κων . Βόγγλη , Γεωργίου Γκέλη και Χατζημελετίου Βασιλείου εκ της Φυλής , υπό την αρχηγία του Δήμου Αντωνίου απελευθέρωσαν την Αθήνα και απέκλεισαν τους Τούρκους στην Ακρόπολη . Μέσα Ιουνίου μάχεται στα στενά της Κάζας μαζί με τον Νικηταρά κατά του Τούρκου Πασά Ομέρ Βρυώνη .
Τέλος Ιουνίου ο Σκουρτανιώτης μάχεται στα προ της Χαλκίδος Στενά κατά της Τουρκικής στρατιάς του Μπερκόφ Σαλή και Ομέρ Πασά .
Την 25η Ιουνίου παρά την θέση Ταμπούρι Πύλης μάχεται κατά των στρατευμάτων του Μεχμέτ Κιοσέ Πασά υπό του Κιαμήλ Μπέη με σημαντική νίκη των Δερβενοχωρίων . Έλαβε ενεργό μέλος σε πολλές μάζες στην Αττικοβοιωτία , και το δεύτερο , τρίτο και τέταρτο έτος του αγώνος ήταν καταφανής με τον βαθμό του Αντιστράτηγου .
Άφησε την τελευταία του πνοή στο ολοκαύτωμα του Μαυροματίου Θηβών την 26η Οκτωβρίου 1825 .
Τον στρατηγό τον διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Γεώργιος Σκουρτανιώτης , ο οποίος ανεδείχθη άξιος και εφάμιλλός του .
Έλαβε ενεργό μέρος σε πολλές μάχες υπό του Καραϊσκάκη , Κριεζώτη και Υψηλάντη στο Παλιό Φάληρο , Ματρίνο , Μεσοβούνι Χαλκίδος και στην ιστορική μάχη της Πέτρας μαζί με τον Υψηλάντη , Κριεζώτη , Διοβουνιώτη σφράγισε το τέλος του πολέμου το έτος 1829 .
Οι Δερβενοχωρίτες βρέθηκαν πρωτοπόροι σε όλους τους εθνικούς αγώνες , στην βαλκανική εποποιία 1912 – 1913 , στην Μικρασιατική εκστρατεία 1919 – 1922 , στον Ελληνοϊταλικό , και Ελληνογερμανικό πόλεμο 1940 – 1944 στην αντίσταση κατά των Ναζί .
Παρόντες οι Δερβενοχωρίτες στην μάχη της Πύλης στις 16 – 10 – 1943 όπου διακρίθηκε για το ήθος και το σθένος του , ο Πυλιώτης Στέφας Μαλιάτσης .
Παρόντες στην μάχη των Δερβενοχωρίων 17 , 18 Οκτωβρίου 1943 οι τριήμερες μάχες κατά των Ναζί είχε σαν συνέπεια να καούν τα πέντε χωριά των Δερβενοχωρίων την 19 –10 – 1943 .
Από το 1912 έως την κατοχή και αντίσταση η προσφορά των Δερβενοχωρίων ήταν μεγάλη .
Από τα Σκούρτα έπεσαν στα πεδία των μαχών ή εκτελέστηκαν 42 άτομα .
Από την Πύλη 47 , από Στεφάνη 10 , από Πράσινο 9 και Πάνακτο 5 ,
Σύνολο 113 νεκροί .
Σήμερα οι Δερβενοχωρίτες ατενίζουν με βεβαιότητα και αισιοδοξία το μέλλον , οραματιζόμενοι μια νέα προοπτική για τις επερχόμενες γενιές του 21ου αιώνα .
Πηγή: Δερβενοχωρια τα Ελευθεροχώρια της Βοιωτίας . Ευάγγελος Μίχας τ. Πρόεδρος Κοινότητας Σκούρτων
Η προσέγγιση στα Δερβενοχώρια γίνεται με δύο τρόπους :
1) Μέσω Αττικής Οδού με κατεύθυνση από Ελευσίνα προς Ε.Ο. Αθηνών Κορίνθου, βγαίνουμε στην έξοδο 2 για Θριάσιο-Μαγούλα και αμέσως στην ανηφόρα της εξόδου αριστερά για το εργοστάσιο των τσιμέντων ΤΙΤΑΝ. Μετά προχωράμε όπως μας πάει ο δρόμος και φτάνουμε μέσω στροφών σε Στεφάνη – Σκούρτα – Πύλη.
2) Μέσω Αγίων Αναργύρων φτάνουμε Χασιά (φυλή) και προχωρούμε ευθεία τον κεντρικό δρόμο με κατεύθυνση προς Μονή Κλειστών. Στη διασταύρωση κάνουμε αριστερά (δεξιά πηγαίνει για τη Μονή Κλειστών) και μέσω ωραίων στροφών και καταπληκτικής διαδρομής φτάνουμε στη διασταύρωση που δεξιά πηγαίνει για Σκούρτα – Πύλη και αριστερά για Στεφάνη.