Απόσπασμα από την συνέντευξη του Θ. Βερεμη στο Δ.Δανίκα στο πρώτο θέμα:
Ποια είναι τα διδάγματα τελικά από αυτή την Επανάσταση; Κάναμε ένα βήμα πίσω και πηγαίναμε και ένα βήμα μπροστά;
«Ηταν ένα μεικτό φαινόμενο. Οι εμφύλιοι ήταν καθημερινή υπόθεση και είχαμε και ηρωικές περιπτώσεις, όπως του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι που του φύγανε όλοι, είχαν μείνει 200-300 άνθρωποι και έπεσαν όλοι πολεμώντας. Ητανε ικανοί για το καλύτερο και το χειρότερο».
– Αυτή είναι η Ελλάδα, αυτή είναι η ψυχή της Ελλάδας.
«Αλλά τελικά έμεινε το καλύτερο. Αυτό που πάντα με εντυπωσιάζει είναι ότι μέσα στον Αγώνα, έστω και με κακές πράξεις, όπως λέγαμε, επιβλήθηκαν οι πιο άξιοι. Ενώ μετά, όταν αρχίζει πλέον να μπαίνει και το ελληνικό κράτος, οι δημοκρατίες, η βασιλεία, αρχίζουν πλέον τα ρουσφέτια».
– Ποιοι ήταν οι πιο άξιοι κατά τη γνώμη σας;
«Ηταν ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ήταν ο Μιαούλης αναμφίβολα – μην πω ο καλύτερος από όλους. Ηταν ο Μάρκος Μπότσαρης».
– Ο Ανδρούτσος;
«Ο Ανδρούτσος έπαιξε και στα δύο ταμπλό. Πήγε με τους Τούρκους στο τέλος, αλλά ήταν ένας φοβερός πολέμαρχος, αναμφίβολα».
– Δηλαδή αυτοί οι άνθρωποι ξεκίνησαν για την οικογένεια και το χωριό τους και κατέληξαν να φτιάξουν μια Ελλάδα. Αυτό είναι το φοβερό.
«Ναι, γιατί το μυαλό τους πέταγε πέρα από την οικογένεια και πέρα από το χωριό».
– Αυτό είναι το μεγαλείο της πατρίδας μας.
«Αυτό είναι το μεγαλείο όλων των χωρών. Αν αφήσεις να γίνει αυτό το θαύμα. Αλλά δεν αφήνουν να γίνει εύκολα γιατί αυτοί οι άνθρωποι είναι παράλληλα και ανεξάρτητοι, είναι ελεύθεροι. Ο Κολοκοτρώνης δεν είχε ανάγκη από κανέναν, ούτε ο Καραϊσκάκης. Είναι ελεύθεροι άνθρωποι γιατί η εξουσία τους είναι στο μυαλό τους».
– Το θεωρώ μεγάλο επίτευγμα αυτό που έκαναν.
Επίλογος
Χωριατόπαιδα έφτιαξαν τη νεότερη Ελλάδα
Φεύγοντας, καθώς τον έβλεπα να αστράφτει από οίστρο ιστορικό, γύρισε και μου είπε:
«Η αριστοκρατία της Ελλάδας -η αστική τάξη δηλαδή, γιατί δεν υπήρχε αριστοκρατία- ήταν αυτά τα παιδάκια που φύγανε από το χωριό και πήγανε στην πόλη και έκαναν θαύματα. Παραδείγματος χάρη, ο Ιωάννης Δροσόπουλος, διοικητής της Εθνικής Τράπεζας. Αυτός ξεκίνησε από το χωριό του και με τα πόδια πήγε στην Αθήνα, μπήκε στην Εθνική Τράπεζα στην πλατεία Κοτζιά και στο τέλος έγινε διοικητής της – μιλάμε για το τέλος του 19ου αιώνα. Και μου έλεγε μια γραμματέας του που ζούσε ακόμα – ήταν πιτσιρίκα τότε, μάλλον ερωτευμένη μαζί του: “Ηταν ένας θεός, θεός. Οταν έβαζε φράκο έμοιαζε σαν Αγγλος αριστοκράτης τρίτης γενεάς”. Κι αυτός ήταν ένα φτωχόπαιδο που πήγε με τα πόδια στην Αθήνα. Το λέω αυτό γιατί αυτά τα χωριατόπαιδα με το πολύ μυαλό -που ο Θεός μοιράζει χωρίς διακρίσεις, μπορεί να το πάρει και ο γιος ενός χωριάτη, ενός άσχετου-, αυτοί ήταν που φτιάξανε τη νεότερη Ελλάδα. Αυτή είναι η αριστοκρατία η ελληνική. Και ο Ελευθέριος Βενιζέλος το ίδιο, πατέρας του ήταν ένας μικρός επιχειρηματίας της Κρήτης».
– Αρα από το ελάχιστο φτάσαμε στο μεγάλο, το τεράστιο.
«Ετσι ακριβώς».
